នៅខែធ្នូ សហរដ្ឋអាមេរិកបានដាក់ទណ្ឌកម្មលើក្រុមហ៊ុនចិនដ៏សំខាន់មួយដែលធ្វើការរុករកប្រេងក្នុងសមុទ្រ និងដែលរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនយល់ថា មានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងយោធាចិន។ ប៉ុន្តែអ្នកជំនាញថ្នាក់តំបន់និយាយថា ក្រុមហ៊ុនរុករកប្រេង និងឧស្ម័ន ដែលពលរដ្ឋអាមេរិកាំងក៏បានវិនិយោគនៅក្នុងក្រុមហ៊ុននេះផងដែរនោះនឹងស្វែងរកវិធីដើម្បីរក្សាដំណើរការពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួនដែលតំណាងឱ្យចិនបន្តទៀត។ ក្រុមហ៊ុននេះវិនិយោគទឹកប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារលើការរុករកនានា រួមទាំងការរុករកនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងផងដែរ។
កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែធ្នូ រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបានហាមឃាត់ពលរដ្ឋ និងក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងមិនឱ្យជួញដូរភាគហ៊ុនរបស់ក្រុមហ៊ុន China National Offshore Oil Corporation (CNOOC) បន្ទាប់ពីមានបទបញ្ជានីតិប្រតិបត្តិមួយពីសេតវិមាននៅក្នុងខែវិច្ឆិកា។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនយល់ថា ក្រុមហ៊ុន CNOOC ជាដៃគូយោធារបស់រដ្ឋាភិបាលចិន។ ក្រុមហ៊ុននេះជាក្រុមហ៊ុនរុករកប្រេង និងឧស្ម័នដំបូងដែលស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីក្រុមហ៊ុនចិនទាំង៣៥ ដែលប្រឈមមុខនឹងការដាក់ទណ្ឌកម្មដូចគ្នា រយៈពេលយូរ។
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ការវិនិយោគរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងក្រុមហ៊ុន CNOOC ដែលត្រូវបានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួន១៦%នឹងមិនពន្យឺតដំណើរការក្រុមហ៊ុន ដែលរកចំណូលបានជាង៣៣ពាន់លានដុល្លារពីការលក់ប្រចាំឆ្នាំរបស់ខ្លួននោះទេ។ ពួកគេលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋនិងជាក្រុមហ៊ុនមានការជួញដូរភាគហ៊ុនជាសាធារណៈនេះនឹងស្វែងរកប្រភពហិរញ្ញវត្ថុផ្សេងទៀត រួមទាំងប្រភពពីរដ្ឋាភិបាលចិនផងដែរ។ លោក Alexander Vuving សាស្ត្រាចារ្យនៅមជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក Daniel K. Inouye សម្រាប់ការសិក្សាសន្តិសុខនៅក្នុងរដ្ឋ Hawaii សហរដ្ឋអាមេរិកនិយាយថា សម្ភារៈ និងគ្រឿងបរិក្ខារសម្រាប់ការរុករកប្រេងអាចរកបានភាគច្រើននៅក្រៅសហរដ្ឋអាមេរិកបាន។
លោក Mark Valencia អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅវិទ្យាស្ថានចិនថ្នាក់ជាតិសម្រាប់ការសិក្សាសមុទ្រចិនខាងត្បូងនិយាយថា វាក៏មិនមានភាពច្បាស់លាស់ទេថាតើលោក Joe Biden ដែលត្រូវបានព្យាករណ៍ថា ជាអ្នកឈ្នះក្នុងការបោះឆ្នោតសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងរឹតបន្តឹងទណ្ឌកម្មនេះឬយ៉ាងណានោះទេ។
រូបឯកសារ៖ ប្រធានាធិបតីចិនលោក Xi Jinping និងប្រធានាធិបតីជាប់ឆ្នោតសហរដ្ឋអាមេរិកលោក Joe Biden ដែលកាលពីពេលនោះគឺអនុប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក ដើរលើកម្រាលព្រំពណ៌ក្រហម ក្នុងអំឡុងពេលនៃជំនួបមួយនៅជាយរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ថ្ងៃទី២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥។
អ្នកវិភាគនិយាយថា នៅទីបញ្ចប់ ក្រុមហ៊ុន CNOOC នឹងប្រើប្រាស់ជំនាញរបស់ខ្លួនដើម្បីពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងទៅលើសមុទ្រចិនខាងត្បូងទំហំ៣,៥លានគីឡូម៉ែត្រការ៉េដែលមានជម្លោះ និងដែលលាតសន្ធឹងពីក្រុងហុងកុង។ ប្រទេសប៊្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន តៃវ៉ាន់ និងវៀតណាមមានការទាមទារជាន់គ្នានៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលសម្បូរទៅដោយប្រភពថាមពលប្រេងឥន្ធនៈ។
លោក Vuving បាននិយាយក្នុងន័យដើមថា «ក្រុមហ៊ុន CNOOC មិនមែនគ្រាន់តែជាក្រុមហ៊ុនធម្មតានោះទេ ក្រុមហ៊ុននេះក៏ជាកម្លាំងជួរមុខនៃការទាមទារអធិបតេយ្យភាពរបស់ចិនពោលគឺការដណ្តើមអធិបតេយ្យភាពប្រឆាំងនឹងប្រទេសផ្សេងទៀត»។
ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ បាននិយាយថា ការដាក់ទណ្ឌកម្មរបស់លោកមានគោលបំណងរឹតត្បិតទំនាក់ទំនងរបស់ក្រុមហ៊ុនចិនជាមួយនឹងយោធា។
លោកប្រធានាធិបតី ត្រាំ បានថ្លែងក្នុងន័យដើមថា «តាមរយៈយុទ្ធសាស្ត្រជាតិនៃការបញ្ចូលគ្នាផ្នែកស៊ីវិល និងយោធា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបង្កើនទំហំទីតាំងឧស្សាហកម្មយោធារបស់ខ្លួន ដោយបង្ខំក្រុមហ៊ុនស៊ីវិលរបស់ចិនឱ្យគាំទ្រយោធា និងសកម្មភាពស៊ើបការណ៍របស់ខ្លួន»។
លោកបានបន្ថែមថា «នៅពេលជាមួយគ្នា ក្រុមហ៊ុនទាំងនេះប្រមូលដើមទុនតាមរយៈការលក់ភាគហ៊ុនទៅឱ្យអ្នកវិនិយោគអាមេរិកាំងដែលជួញដូរនៅក្នុងផ្សារភាគហ៊ុនសាធារណៈទាំងនៅក្នុង និងក្រៅប្រទេស ការបញ្ចុះបញ្ចូលក្រុមហ៊ុនព្យាករណ៍តម្លៃភាគហ៊ុនដើម្បីបញ្ចូលភាគហ៊ុនរបស់ពួកគេទៅក្នុងទីផ្សារជួញដូរ និងការធ្វើសកម្មភាពផ្សេងទៀតដើម្បីធានាថា ពួកគេអាចទទួលបានមូលធនសហរដ្ឋអាមេរិក»។
ក្រុមហ៊ុនCNOOC ធ្វើឱ្យវៀតណាមមានការបារម្ភ ក្នុងនាមជាអ្នករុករកប្រេង និងឧស្ម័ននៅបាតសមុទ្រដូចគ្នា នៅក្នុងផ្លូវទឹកដែលមានជម្លោះ។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៤ អណ្តូងរុករកប្រេងមួយដែលទទួលបានការអនុញ្ញាតពីក្រុមហ៊ុនរុករកប្រេងនៅក្នុងសមុទ្រនៅភាគលិចប្រទេសវៀតណាមបង្កឱ្យមានហេតុការណ៍បុកទូក និងកុបកម្មប្រឆាំងចិនដែលបង្កឲ្យមានមនុស្សស្លាប់។ នាវាស៊ើបការណ៍ចិនក្នុងរយៈពេល២ឆ្នាំនេះបានឆ្លងកាត់ក្បែរតំបន់រុករករបស់វៀតណាម ដែលបង្កឱ្យមានការប្រឆាំងតវ៉ាជាសាធារណៈនៅក្នុងក្រុងហាណូយ។
ប្រទេសចិនទាមទារប្រមាណ៩០%នៃដែនសមុទ្រមានជម្លោះនេះនិងជាប្រទេសមានសមត្ថភាពយោធាខ្លាំងជាងប្រទេសផ្សេងទៀត។ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធចិន ដែលស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ខ្លាំងបំផុតទី៣ក្នុងពិភពលោករួចទៅហើយ អាចចេញចូលយ៉ាងពិសេសទៅក្នុងសមុទ្របន្ទាប់ឆ្នាំ២០១៧ ពេលដែលចិនបញ្ចប់ការចាក់បំពេញកោះតូចៗ និងបំពាក់កោះមួយចំនួនជាមួយនឹងសព្វាវុធយោធា។
លោក Vuving បាននិយាយថា ប៉ុន្តែការដាក់ទណ្ឌកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកអាចប៉ះពាល់ដល់ក្រុមហ៊ុន CNOOC ជាពិសេស «ពាក់ព័ន្ធនឹងកិត្យានុភាពរបស់ខ្លួន»។
លោក Valencia បានលើកឡើងនៅក្នុងអត្ថាធិប្បាយមួយជាមួយនឹងសារព័ត៌មាន Asia Times ថា ពួកគេអាចនឹងកាត់បន្ថយតម្លៃភាគហ៊ុន និង «ប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ក្រុមហ៊ុន»។ លោកបាននិយាយថា ក្រុមហ៊ុន CNOOC អាចនឹងត្រូវធ្វើការបែងចែក ឬបិទអាជីវកម្មរបស់ខ្លួន។
ក្រុមហ៊ុន CNOOC ក៏បានព្យាយាមសហការជាមួយនឹងប្រទេសផ្សេងទៀតដែលនៅជាប់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលងាយស្រួលសហការជាដៃគូជាមួយប្រទេសដែលមានប្រាក់ ឬជំនាញបច្ចេកទេសតិចជាង។ ក្រុមហ៊ុនវិភាគទីផ្សារឈ្មោះថា S&P Global បាននិយាយថា ជាឧទាហរណ៍ នៅក្នុងខែកញ្ញា ក្រុមហ៊ុនរុករកនេះបានប្រគល់ប្លុកចំនួន ១៩ នៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងសម្រាប់ការរុករករួមគ្នាជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុនបរទេស ដែលគ្របដណ្តប់លើទំហំ៥២,០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ។
លោក Carl Thayer សាស្ត្រាចារ្យចូលនិវត្តន៍ជំនាញតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ នៅសាកលវិទ្យាល័យ New South Wales បាននិយាយថា ឥឡូវនេះការប្រឈមបញ្ហាគឺការរុករករួមគ្នាដែលចិន និងហ្វីលីពីនចង់បន្តប្រតិបត្តិការតាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងមួយកាលពី២ឆ្នាំមុន។
លោកបាននិយាយក្នុងន័យដើមថា «កិច្ចព្រមព្រៀងដ៏ធំមួយដែលខ្ញុំគិតថា ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដែលកិច្ចសន្យាសេវាកម្មជាមួយនឹងហ្វីលីពីននេះត្រូវគេសម្រេចបាន»។
លោក Jay Batongbacal សាស្ត្រាចារ្យកិច្ចការសមុទ្រអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យហ្វីលីពីននិយាយថា ការដាក់ទណ្ឌកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានគេរំពឹងថា «នឹងដាក់សម្ពាធប្រឆាំងនឹងការសម្រេចឱ្យបាននូវកិច្ចសន្យា» រវាងចិននិងប្រទេសផ្សេងទៀត។ លោកបាននិយាយថា ប៉ុន្តែប្រសិនបើក្រុមហ៊ុន CNOOC មិនអាចដំណើរការទៅមុខ ចិននឹងស្វែងរកក្រុមហ៊ុនមួយទៀតសម្រាប់ការរុករកជាមួយនឹងហ្វីលីពីន។
លោក Batongbacal បាននិយាយក្នុងន័យដើមថា «រឿងនេះស្រួលដោះស្រាយណាស់ ជាពិសេសសម្រាប់ចិន។ ពួកគេអាចបង្កើតក្រុមហ៊ុនមួយទៀត ឬពួកគេអាចប្រើប្រាស់ក្រុមហ៊ុនដែលគ្រប់គ្រងដោយចិនណាមួយទៀតក្រៅពីក្រុមហ៊ុន CNOOC»។
ក្រុមហ៊ុន CNOOC មិនបានឆ្លើយតបចំពោះសំណើសុំការបកស្រាយពី VOA នោះទេ៕