ពិភពលោកកំពុងតាមដានការបោះឆ្នោតនៅសហរដ្ឋអាមេរិកដោយសារលទ្ធផលបោះឆ្នោតរបស់ប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេបង្អស់នៅលើពិភពលោកនេះ អាចមានឥទ្ធិពលដល់ប្រទេសទាំងជាមិត្ត និងជាសត្រូវ។
អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយនិងការបោះឆ្នោតនៅអាមេរិក និងអ្នកតាមដានទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ ប្រាប់វីអូអេថាពួកគេចង់ឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរមេដឹកនាំនៅអាមេរិក ខណៈអ្នកខ្លះទៀតថា បើទោះបីជាមានការផ្លាស់ប្តូរ ឬមិនផ្លាស់ប្តូរមេដឹកនំាអាមេរិកក៏ដោយ ទំនាក់ទំនងរបស់អាមេរិក និងកម្ពុជា នឹងនៅដដែល។
គណបក្សសាធារណរដ្ឋរបស់លោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ត្រាំ មានគោលនយោបាយអភិរក្សនិយមដោយផ្តោតសំខាន់លើផលចំណេញផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម និងផលប្រយោជន៍ជនជាតិអាមេរិកមុនគេ។ រីឯគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យដែល លោក ចូ បៃដិន ជាបេក្ខភាពប្រធានាធិបតី មានគោលនយោបាយសេរីនិយម ដោយគិតគូរអំពីមុខមាត់អាមេរិក លើឆាកអន្តរជាតិហើយលោកគ្រោងនឹងចូលរួមឡើងវិញក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិដែលរដ្ឋបាលលោក ត្រាំបានដកខ្លួនចេញ។
នាយិកាប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោកស្រី ចក់ សុភាព យល់ថារដ្ឋបាលលោកត្រាំ មិនសូវឲ្យតម្លៃទៅលើគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សនោះទេ។ លោកស្រីថាគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សមួយចំនួនត្រូវបានផាត់ចេញថែមទៀតដូចជាការពង្រឹងការចូលរួមរបស់សង្គមស៊ីវិល សិទ្ធិអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា និងសុខភាពបន្តពូជជាដើម។ លោកស្រីសង្ឃឹមថាគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យដែលផ្តល់អាទិភាពចំពោះបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនឹងអាចឈ្នះក្នុងការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីអាមេរិកនេះ។
«ខ្ញុំសង្ឃឹមថា នឹងមានការផ្លាប់ប្តូរមួយដែលអ្នកកាន់អំណាចក្រោយ គាត់នឹងឲ្យតម្លៃលើគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សជាអាទិភាព ឲ្យតម្លៃទៅលើគោលការណ៍សមភាពទាំងស្ត្រី បុរស និងអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា និងផ្តល់គុណតម្លៃឲ្យបានច្រើនក្នុងការគាំទ្រដល់តួអង្គសង្គមស៊ីវិលក្នុងការលើកកម្ពស់គោលការណ៍ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស»។
ចាប់តាំងពីលោក ដូណាល់ ត្រាំ បានឡើងកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីនៅឆ្នាំ២០១៦មក អ្វីដែលច្បាស់នោះគឺការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ កុមារជាច្រើនដែលរត់គេចពីប្រទេសរបស់ខ្លួនមកសហរដ្ឋអាមេរិកជាមួយឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលលោកត្រាំ ពង្រាត់ពីឪពុកម្តាយហើយដាក់ពួកគេចូលក្នុងទ្រុង។ នេះបើយោងតាមក្រុមអ្នកតាមដាននិងរិះគន់។
ចំណែកសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏មានការធ្លាក់ចុះដោយសារជាញឹកញាប់ អ្នកសារព័ត៌មានត្រូវលោក ត្រាំ វាយប្រហារដោយពាក្យសម្តីគំរោះគំរើយ។ នេះបើផ្អែកតាមអង្គការការពារសេរីភាពសារព័ត៌មានមួយចំនួន។
រូបឯកសារ៖ លោក ប្រាក់ សុខុន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា និងលោក W. Patrick Murphy ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិក នៅក្នុងពិធីខួប៧០ឆ្នាំនៃទំនាក់ទំនងការទូតអាមេរិក និងកម្ពុជា ដែលរៀបចំដោយស្ថានទូតអាមេរិក នៅ Futures Factory រាជធានីភ្នំពេញ។
លោក អ៊ិត សូធឿត នាយកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៃមជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ (Cambodian Center for Independent Media) មើលឃើញថា កន្លងមក រដ្ឋបាលលោក ដូណាល់ ត្រាំ មិនខ្វាយខ្វល់អំពីសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ។
«អាមេរិកកន្លងមកត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាប្រទេសបិតាប្រជាធិបតេយ្យផ្តល់សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ ពិសេសសេរីភាពសារព័ត៌មានហ្នឹង។ វាមាន First Amendment អីហ្នឹង។ ប៉ុន្តែទើបតែរដ្ឋបាលចុងក្រោយនេះទេ គាត់មានជម្លោះជាមួយប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយច្រើន និងមានការដករឹតត្បិតថវិកាច្រើនទៅលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយរបស់អាមេរិកដែលខ្លួនបានផ្តល់ឲ្យ»។
លោក សូធឿត ថា ប្រសិនគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យជាប់ឆ្នោត អាចមានឥទ្ធិពលវិជ្ជមានដល់សេរីភាពសារព័ត៌មានដូចជាការពិចារណាលើការផ្តល់ជំនួយបន្ថែម និងលើកកម្ពស់សេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងសារព័ត៌មានឡើងវិញ។
នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ បន្ទាប់ពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលជាគណបក្សប្រឆាំងចម្បងមួយរបស់កម្ពុជាត្រូវបានរំលាយ សហរដ្ឋអាមេរិកបានសម្រេចព្យួរជំនួយមកលើកម្ពុជាដោយលើកឡើងថាខ្លួនបានចំណាយថវិកាជាង ១ពាន់លានដុល្លារ ដើម្បីគាំទ្រកម្ពុជាក្នុងនាមជា«ដៃគូអភិវឌ្ឍដោយប្តេជ្ញាចិត្ត» ពង្រឹងសុខមាលភាពប្រជាធិបតេយ្យ សង្គម និងសេដ្ឋកិច្ច អស់រយៈពេលជាង២៥ឆ្នាំកន្លងមក។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយលោក អ៊ូ វីរៈ ប្រធានវេទិកាអនាគតដែលជាស្ថាប័នស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយ មើលឃើញថាបេក្ខភាពប្រធានាធិបតីទាំងពីរសុទ្ធតែផ្តោតសំខាន់ចំពោះការទប់ទល់នឹងអំណាចចិន គ្រាន់តែប្រើប្រាស់យុទ្ធសាស្ត្រខុសគ្នាប៉ុណ្ណោះ។
«ទាំងសងខាងសុទ្ធតែមានយុទ្ធសាស្ត្រទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃអំណាចប្រទេសចិន ទាំងនយោបាយ យោធា និងសេដ្ឋកិច្ច។ បើលោក ត្រាំឈ្នះ គាត់វាយប្រហារជាលក្ខណៈជម្លោះតែម្តង។ ប៉ុន្តែបើលោក បៃដិនឈ្នះវិញ យើងអាចមើលរដ្ឋបាលរបស់លោកអូបាម៉ាវិញ កាលជំនាន់គាត់កាន់អំណាច គាត់ប្រើពាក្យមួយថា «បង្វែរគោលដៅមកអាស៊ី»។
សម្រាប់លោក អ៊ូ វីរៈ កម្ពុជាគួរជ្រើសរើសគោលជំហរណាដែលមិនរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងពីជម្លោះនៃមហាអំណាចទាំងពីរ។
កន្លងមក ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក មានភាពតានតឹងផង និងធូរស្រាលផង។
លោកប្រធានាធិបតី Donald Trump (ឆ្វេង) បេក្ខជនប្រធានាធិបតីខាងគណបក្សសាធារណរដ្ឋ ឃោសនាបោះឆ្នោតក្នុងរដ្ឋ Pennsylvania និងលោក Joe Biden បេក្ខជនប្រធានាធិបតីខាងគណបក្សសាធារណរដ្ឋ ឃោសនាបោះឆ្នោតក្នុងរដ្ឋ Michigan។
កាលពីឆ្នាំ២០១៧ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានចោទប្រកាន់គណបក្សជំទាស់ ថាបានព្យាយាម«ធ្វើបដិវត្តពណ៌» ប៉ុនប៉ងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្រោមការគាំទ្រពីសហរដ្ឋអាមេរិក។ អាជ្ញាធរបានចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងលោក កឹម សុខា កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ ដោយចោទប្រកាន់ពីបទ«សន្ទិដ្ឋិភាពជាមួយបរទេស»។
ក្នុងរយៈពេលពីរអាណត្តិរបស់លោកប្រធានាធិបតី បារ៉ាក់ អូបាម៉ា ដែលមកពីគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ លោកបានបង្ហាញពីជំហរច្បាស់លាស់ចំពោះមេដឹកនាំប្រទេសដែលមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស។ កាលពីឆ្នាំ២០១៦ លោកអូបាម៉ា បានលុបចោលជំនួបរបស់លោកជាមួយប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក Rodrigo Duterte ក្រោយរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក Duterte សម្លាប់ជនសង្ស័យបទល្មើសគ្រឿងញៀនក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ។ នេះបើយោងតាមសារព័ត៌មានជាច្រើន។
សារព័ត៌មានអាមេរិក បានរាយការណ៍ថា លោក ដូណាល់ ត្រាំ បង្ហាញភាពស្និទ្ធស្នាលជាមួយមេដឹកនាំផ្តាច់ការរបស់កូរ៉េខាងជើង និងរុស្ស៊ី គឺ លោក គីម ជុងអ៊ុន និងលោក វ្លាដឺមៀរ ពូទីនជាដើម។
កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ កន្លងទៅ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានផ្ញើលិខិតតបទៅ លោក ដូណាល់ ត្រាំ ថ្លែងអំណរគុណប្រធានាធិបតីអាមេរិករូបនេះដែលបានបញ្ជាក់ថាលោកមិនព្យាយាម«ផ្លាស់ប្តូររបប» នៅកម្ពុជាទេ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានឲ្យដឹងថាលោកមិនចង់អត្ថាធិប្បាយចំពោះការបោះឆ្នោតនៅសហរដ្ឋអាមេរិកទេ ព្រោះលោកជាតំណាងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ ទោះយ៉ាងណា លោកថា ការផ្លាស់ប្តូរប្រធានាធិបតីអាមេរិក មិនជះឥទ្ធិពលខ្លាំងមកដល់ទំនាក់ទំនងកម្ពុជានិងសហរដ្ឋអាមេរិកទេ។
«គណបក្សទាំងពីរហ្នឹងតែងតែផ្តល់ឱកាសឲ្យកម្ពុជាទោះបីវោហារស័ព្ទនយោបាយសហរដ្ឋអាមេរិកនិយាយអំពីសិទ្ធិមនុស្ស ឬនិយាយអំពីប្រជាធិបតេយ្យ។ ទោះជាយ៉ាងណា កិច្ចសហការសហប្រតិបត្តិការរវាងប្រទេសទាំងពីរនៅតែមានកំណើន... មិនអញ្ចឹង? យើងមើលវិស័យពាណិជ្ជកម្មនៅតែមានកំណើន វិស័យដទៃនៅតែមានកំណើន។ វាខុសគ្នាតែថាតើសហរដ្ឋអាមេរិកហ្នឹង មានសល់លុយប៉ុន្មានសម្រាប់ឲ្យចាយក្នុងការងារកិច្ចការបរទេស តែប៉ុណ្ណឹងទេ»។
ដូចគ្នានឹងលោក ផៃ ស៊ីផានដែរ លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ថ្លែងថា កម្ពុជានឹងគោរពតាមការសម្រេចចិត្តរបស់ពលរដ្ឋអាមេរិក។ ចំពោះការសម្រេចបានប្រធានាធិបតីពីគណបក្សណាមួយនោះ កម្ពុជានិងសហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែរក្សាទំនាក់ទំនងមិត្តភាព សាមគ្គីភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
«ការបោះឆ្នោតជារឿងផ្ទៃក្នុងរបស់អាមេរិកមែន ប៉ុន្តែវាជះឥទ្ធិពលដល់សន្តិភាព ស្ថិរភាពនយោបាយនៅទូទាំងពិភពលោក»។
រូបឯកសារ៖ មេដឹកនាំកូរ៉េខាងជើងលោក គីម ជុងអ៊ុន (ឆ្វេង) និងប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកលោក Donald Trump ចាប់ដៃគ្នា ក្នុងអំឡុងពេលនៃជំនួបមួយនៅប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង ថ្ងៃទី៣០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០។
ការប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងបើកចំហនៅសហរដ្ឋអាមេរិកនេះ មិនត្រឹមតែមានឥទ្ធិពលមកលើនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍនៅកម្ពុជានោះទេ តែថែមទាំងលើផ្នែកសង្គមកម្ពុជាផងដែរ។
កញ្ញា ចាន់ជឹម វិជ្ជនី វ័យ២០ឆ្នាំ ជានិស្សិតឆ្នាំទី៣ផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យអន្តរជាតិផារ៉ាហ្កនក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ និយាយថាការប្រកួតប្រជែងនយោបាយនៅសហរដ្ឋអាមេរិកអាចឲ្យមេដឹកនាំ បង្ហាញជំនាញដោះស្រាយបញ្ហាប្រទេសជាតិក្នុងនាមជាប្រធានាធិបតី ឬជាគូប្រជែងគណបក្សកាន់អំណាច។
កញ្ញា វិជ្ជនី និយាយថា៖ «ការដែលគាត់អាចរិះគន់ដៃគូនយោបាយគាត់បានអញ្ចឹង អាចបញ្ជាក់ថានៅសហរដ្ឋអាមេរិកហ្នឹង គេបើកសេរីភាពឲ្យមានការធ្វើនយោបាយយ៉ាងពេញទំហឹង ដែលបេក្ខជនមកពីគណបក្សប្រឆាំងណាមួយអាចរិះគន់គណបក្សដែលកាន់អំណាចអញ្ចឹងណា។ [...] អញ្ចឹងប្រជាជននៅកន្លែងណា ក៏គាត់អាចយល់ដឹងបានថាតើគួរបោះឆ្នោតឲ្យអ្នកណាគេ»។
លោក ម៉ៅ ច័ន្ទសុវណ្ណី វ័យ២៤ឆ្នាំ ជាអ្នកប្រឹក្សាក្នុងវិស័យអចលនទ្រព្យមួយរូប ដែលពេញចិត្តគោលនយោបាយរបស់គណបក្សសាធារណរដ្ឋរបស់លោកដូណាល់ ត្រាំ។
លោកនិយាយថា៖ «(គណបក្សសាធារណរដ្ឋ) មានគោលនយោបាយរៀងមុត ដូចជាការប្រយុទ្ធប្រឆាំងជាមួយភេរវកម្ម ប្រកាសប្រឆាំង[ដោយ]សង់ជញ្ជាំងម៉ិកស៊ិក ក៏ដូចជាការកាត់ពន្ធរបស់[ប្រជាពលរដ្ឋដែលមានជីវភាពថ្នាក់កណ្ដាល]ដើម្បីជួយកាត់បន្ថយការយកពន្ធរបស់ប្រជាជនអាមេរិក ក៏ដូចជាគោលនយោបាយអន្តោប្រវេសន៍»។
លោក សុវណ្ណី មើលឃើញថា គោលនយោបាយអាមេរិកក្រោមរដ្ឋបាលលោក ត្រាំភាគច្រើនផ្តោតសំខាន់លើពាណិជ្ជកម្ម ជាជាងសិទ្ធិមនុស្ស ហើយរដ្ឋបាលកាន់អំណាចនៅអាណត្តិចុងក្រោយនេះ មិនបានចូលរួមជាមួយនឹងអឺរ៉ុបក្នុងការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចមកលើកម្ពុជា។
បច្ចុប្បន្ន លោក សុវណ្ណី និងមិត្តភក្តិ៧នាក់ទៀតកំពុងភ្នាល់គ្នានិងទន្ទឹងចាំលទ្ធផលបោះឆ្នោតនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយកំណត់យកអាហារពេលល្ងាចមួយពេលជារង្វាន់សម្រាប់ក្រុមអ្នកឈ្នះ៕