តុលាការកាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានបញ្ចប់ការបើកសវនាការរបស់ខ្លួននៅសប្តាហ៍មុន។ ព្រះរាជអាជ្ញាបានលាតត្រដាងរឿងក្តីប្រឆាំងបុគ្គល៣រូបដែលរងការចោទប្រកាន់ពីបទប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមនិងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តឡើងនៅខណៈពេលដែលពួកគេមានតួនាទីជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៅក្នុងចលនានោះ។
ក្រុមព្រះរាជអាជ្ញាបានចំណាយពេល១ថ្ងៃកន្លះដើម្បីផ្តល់អំណះអំណាងចោទប្រកាន់ប្រឆាំងមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមនៅតុលាការ។
លោក Andrew Cayley សហព្រះរាជអាជ្ញាអន្តរជាតិបាននិយាយថាមេដឹកនាំបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាឬCPK ជឿជាក់ថាពួកគេ បានរកឃើញការសម្ងាត់ក្នុងការធ្វើបដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តប្រកបដោយជោគជ័យ ជាសេចក្តីសម្រេចចិត្តមួយដែលបដិវត្តន៍ផ្សេងៗទៀតមិនអាចធ្វើបាន។
«ជនជាប់ចោទ បានជឿជាក់ថា បដិវត្តន៍កុម្មុយនិស្តមុនៗ បានបរាជ័យពីព្រោះតែ សត្រូវវណ្ណៈ បានជ្រៀតជ្រែកចូលហើយធ្វើឲ្យអំពើពុកដល់បដិវត្តន៍ទាំងនោះ។ សេចក្តីសម្រេចចិត្តដែលជនចុងចោទ បានចាប់យកគឺលុបបំបាត់ចោលសត្រូវវណ្ណៈរបស់គេទាំងអស់។ »
លោក Cayley បានបន្តពន្យល់ថាតើនរណាជាសត្រូវ ហើយនឹងពីរបៀបសម្លាប់រង្គាលដែលបានកើតមានឡើងនៅពេលនោះ។
«តុលាការជាទីគោរព តាមពិតគឺថា មនុស្សដែលពួកចុងចោទចាត់ទុកជាសត្រូវរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តគឺជាក្រុមដែលមានចំនួនកាន់តែច្រើននិងរីកធំឡើងៗជានិច្ច។»
ប៉ុន្មានថ្ងៃភ្លាមៗបន្ទាប់ពីជ័យជម្នះរបស់ខ្មែក្រហមក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ សត្រូវគឺជនណាដែលមានការទាក់ទិនជាមួយរបបលោក លន់ ណុលដែលបានទទួលបរាជ័យ ដូចជានិស្សិត គ្រូបង្រៀន វេជ្ជបណ្ឌិតនិងមេធាវី ហើយនឹងប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងតំបន់ទីក្រុង។
នៅពេលដែលចលនានោះ បានត្រូវបណ្តេញចេញពីអំណាចក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩ ជំងឺគិតផ្តេសផ្តាសរបស់គេមានន័យថាគេ ឃើញសត្រូវទាំងនោះនៅគ្រប់ទីកន្លែង ហើយជាពិសេសទៀត នៅក្នុងជួររបបរបស់ខ្លួនគេផ្ទាល់។
ក្នុងដំណើរការនេះ ពួកខ្មែរក្រហម បានកំចាត់សមាជិកយ៉ាងច្រើនដែលជាមនុស្សរបស់ខ្លួនគេផ្ទាល់ដែរ។
«ហើយនៅពេលដែលរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ បានរីកចម្រើនហើយពួកមេដឹកនាំមានជំងឺគិតផ្តេសផ្តាសនៃបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាបានធ្វើឲ្យខ្លួនគេជឿជាក់ថា ការបរាជ័យរបស់ខ្លួន បណ្តាលមកពី CIA, KGB ឬភ្នាក់ងារវៀតណាម ការផ្តោតការប្រមាញ់សត្រូវរបស់ពួកគេបានប្តូរពីសត្រូវវណ្ណៈទៅជាសត្រូវស៊ីរូងផ្ទៃក្នុងដែលបានជ្រៀតជ្រែកនៅក្នុងជួរបក្ស។»
ចំពោះផ្នែករបស់ពួកគេដែលចុងចោទហើយនឹងមេធាវីរបស់ពួកគេបានពណ៌នាការលើកឡើងរបស់ក្រុមព្រះរាជអាជ្ញាថាជាការមិនពិត ជារឿងប្រឌិតទាំងស្រុង ហើយដូចជារឿងប្រលោមលោករបស់ Alexandre Dumas ដែលជាអ្នកសរសេររឿង The Three Musketeers ឬ ខ្មាន់កាំភ្លើងទាំងបី។
នួន ជា អាយុ៨៥ ឆ្នាំដែលបានអានរយៈពេល៩០នាទីដោយការស្វាហាប់ បង្ហាញថាហេតុអ្វី បានជាគាត់ត្រូវគេចាត់ទុកជាប្រធានមនោគមវិជ្ជារបស់ចលនានោះ បានរិះគន់យ៉ាងវែងខ្លាំងៗប្រឆាំងនឹងវៀតណាមដែលជាសត្រូវដ៏យូរអង្វែងរបស់ខ្មែរក្រហម។
នួន ជា បានប្រាប់តុលាការថាប្រទេសជិតខាងភាគខាងកើតរបស់កម្ពុជា មានផែនជាយូរយាណាស់មកហើយប្រឆាំងប្រទេសរបស់គាត់ ហើយមានបំណងប្រាថ្នាបំបាត់ប្រជាជនកម្ពុជា។
នួន ជា និយាយថា គាត់ចូលរួមបដិវត្តន៍ដើម្បីការពារប្រទេសកម្ពុជា។
មនោសញ្ចេតនាស្នេហាជាតិនិយម បានត្រូវទទួលយកដោយអតីតប្រមុខរដ្ឋខៀវ សំផនដែរ។ លោកបានប្រាប់ក្រុមព្រះរាជអាជ្ញាថាលោកបានចាប់អារម្មណ៍លទ្ធិកុម្មុយនិស្តនៅខណៈពេលដែលគាត់សិក្សាថ្នាក់បណ្ឌិតសេដ្ឋកិច្ចនៅទីក្រុងប៉ារីស។
«ថ្ងៃនេះ អស់លោកអ្នក មើលឃើញបញ្ហានេះថាជារឿងកំប្លែងមួយ។ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្ញុំគួរតែរំលឹកអស់លោកអ្នកថានៅពេលនោះលទ្ធិកុម្មុយនិស្តជាចលនាមួយដែលផ្តល់សេចក្តីសង្ឃឹមដល់យុវជនរាប់លាននាក់នៅជុំវិញពិភពលោក។ អ្វីដែលខ្ញុំចង់បានពិតប្រាកដគឺបទពិសោធន៍ដ៏ល្អបំផុតសម្រាប់ប្រទេសរបស់ខ្ញុំ។»
លោក ខៀវ សំផន ក៏និយាយដែរអំពីយុទ្ធនាការទម្លាក់គ្រាប់បែកដ៏សម្បើមដែលសហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើដោយខុសច្បាប់មកលើប្រទេសកម្ពុជានៅឆ្នាំ១៩៦៩។
ការទម្លាក់គ្រាប់បែកបានត្រូវគេយល់ជាទូទៅថាបានជំរុញឲ្យមានការគាំទ្រដល់ពួកខ្មែរក្រហម ប៉ុន្តែ បញ្ហានេះ បានស្ថិតនៅក្រៅរយៈពេលកំណត់ដែលពួកអ្នកនយោបាយបានកម្រិតសម្រាប់តុលាការ។
«តើអស់លោក អាចនឹកស្រមៃពីអ្វីដែលប្រទេសរបស់ខ្ញុំ បានប្រឈមមុខបន្ទាប់ពីការសម្លាប់បង្ហូរឈាមបែបនោះ? ទោះបី អស់លោកអ្នក ចូលចិត្តឬមិនចូលចិត្តវាក៏ដោយ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើន បានផ្តល់ការគាំទ្ររបស់គេដល់យើងដើម្បីប្រឆាំងនឹងរបបលោកលន់ ណុល។»
អតីតរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេស អៀង សារី បាននិយាយត្រួសៗតវ៉ាថាតុលាការ មិនបានពិចារណាពីការលើកលែងទោសពីព្រះមហាក្សត្រដល់លោកដែលបានធ្វើឡើងនៅឆ្នាំ១៩៩៦ដើម្បីឲ្យគាត់ហើយនឹងពួកអ្នកគាំទ្ររាប់ពាន់ទៀតរបស់គាត់ចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាល។
មេដឹកនាំទាំង៣ ត្រូវរងការចោទប្រកាន់ពីបទប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមហើយនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ដែលបានដាក់បញ្ចូលក្នុងបញ្ជីគឺ ឧក្រិដ្ឋកម្មនៃការសម្លាប់ វិនាសកម្ម ការធ្វើជាទាសភាព ការដាក់គុក ការធ្វើទារុណកម្ម ការប្រហារជីវិតហើយនឹងការធ្វើមនុស្សឃាតដោយចេតនា។
ក្នុងសារៈសំខាន់មួយទៀត ពួកគេ ត្រូវកាត់ទោសពីការធ្វើឲ្យមាននយោបាយដែលបាននាំឲ្យមានការស្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋប្រហែល២លាននាក់នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥និងឆ្នាំ១៩៧៩។
ពួកគេ បានច្រានចោលការចោទប្រកាន់ទាំងអស់។
ការឆ្លើយតបពីប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាដែលមើលដំណើរការកាត់ទោសមានភាពផ្សេងៗគ្នាចាប់តាំងពីការមានសមានចិត្តដល់ជនចុងចោទចាស់ជរារហូតដល់ការខឹងសម្បារថាពួកគេបានបន្តបដិសេធការទទួលខុសត្រូវចំពោះអ្វីដែលបានកើតមានឡើងនៅក្នុងរបបរបស់ពួកគេ។
លោកស្រី Clair Duffy អ្នកសង្កេតការណ៍តុលាការដែលឃ្លាំមើលដំណើរការកាត់ទោសសម្រាប់អង្គការការផ្តួចផ្តើមយុត្តិធម៌សង្គមបើកចំហរ (Open Society Justice Initiative) និយាយថាភាគីដើមចោទហើយនឹងភាគីចុងចោទបានធ្វើការងារបានយ៉ាងល្អ។
ហើយនៅខណៈនោះដែរ នួន ជា និង អៀង សារី ខកខានមិនបានឆ្លើយតបការចោទប្រកាន់ដ៏សំខាន់ប្រឆាំងនឹងពួកគេទេ លោក ខៀវ សំផន បានឆ្លើយតបដល់ការចោទប្រកាន់របស់ក្រុមព្រះរាជអាជ្ញា ហើយបានវាយប្រហារភស្តុតាងខ្លះៗ។
លោកស្រី Duffy និយាយទៀតថារយៈពេលមួយសប្តាហ៍បានធ្វើឲ្យឃើញល្បិចកលដែលក្រុមចុងចោទនឹងឆ្លើយការពារខ្លួន។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់នួន ជា បានផ្តោតលើទិដ្ឋភាពនយោបាយទូលំទូលាយនៅពេលនោះ ហើយនឹងទំនាក់ទំនងដ៏ល្វីងជូរចត់រវាងបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាមនិងកម្ពុជា។
«ចំពោះលោក ខៀវ សំផនគោលជំហររបស់គាត់គឺថា ទោះបី ខ្ញុំស្ថិតក្នុងតួនាទីនេះក៏ដោយ ខ្ញុំ មិនមែនជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ទេ ខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកធ្វើសេចក្តីសម្រេចសំខាន់ៗទេ មានភាពចលាចលនៅក្នុងប្រទេសនៅពេលនោះហើយ យើង មិនបានត្រួតត្រាបញ្ហានោះទេ។»
ការកាត់ទោសរបស់មេដឹកនាំទាំង៣បានត្រូវចែកជាការកាត់ទោសតូចៗមួយចំនួន ហើយនៅសប្តាហ៍នេះ បានឃើញការចាប់ផ្តើមការកាត់ទោសលើកទីមួយនៃការកាត់ទោសតូចៗទាំងនោះ។ ការកាត់ទោសភាគច្រើន នឹងពិនិត្យមើលការចោទប្រកាន់ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិនៅក្នុងបរិបទនៃការផ្លាស់ទីលំនៅដោយការបង្ខំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលធ្វើឡើងដោយខ្មែរក្រហម។
ការចោទប្រកាន់នេះ និយាយយោងដល់ព្រឹត្តិការណ៍២ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ នៅពេលដែលកងទ័ពរបស់ប៉ុល ពតបានត្រួតត្រាប្រទេសកម្ពុជាហើយបានជម្លៀសមនុស្សដោយការបង្ខំចេញពីទីក្រុងនិងទីប្រជុំជនទាំងអស់។ នៅពេលបន្ទាប់មកទៀតនៅក្នុងឆ្នាំនោះ ពួកគេបានបង្ខំប្រជាពលរដ្ឋយ៉ាងច្រើនឲ្យទៅរស់នៅក្នុងជំរំការងារនៅទូទាំងប្រទេស។
ក្រុមព្រះរាជអាជ្ញានិយាយថា មនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់បានស្លាប់ក្នុងអំឡុងពេលនៃផ្លាស់ប្តូរទីកន្លែងទាំងនេះដែលបានក្លាយទៅជាបទពិសោធន៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់ទីមួយនៃបទពិសោធន៍ដ៏គួរឲ្យរន្ធត់ខ្លះ។ ក្នុងការថ្លែងបើកសុន្ទរកថារបស់លោក លោក Cayley បានដាក់ចំនួនមនុស្សស្លាប់ពេលនោះថា៖
មានប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាម្នាក់ក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា៤នាក់បានស្លាប់ លោក មានប្រសាសន៍ថា៖
«ការបាត់បង់ជីវិតដែលមិនកើតមាននៅប្រទេសជាតិណាមួយទេចាប់តាំងការសម្លាប់បុរសពេញវ័យហើយនឹងការយកស្រ្តីនិងកុមារធ្វើជាទាសករនៅលើកោះ Milos របស់រដ្ឋ Athenian កាលពី២ពាន់៤រយឆ្នាំមុន។ នៅពេលដែលត្រូវបានវិនិច្ឆ័យពីលក្ខខណ្ឌនៃចំនួនប្រជាពលរដ្ឋរបស់ជាតិមួយដែលបានស្លាប់ឬត្រូវធ្វើឃាត ទំហំនៃមហន្តរាយខាងមនុស្សជាតិដែលបានធ្វើឡើងដោយចុងចោទទាំងនេះនៅក្នុងប្រទេសនេះ មិនមានអ្វីប្រៀបធៀបបាននៅក្នុងសម័យទំនើបនេះ។»
តុលាការមានគម្រោងចាប់ផ្តើមសវនាពិនិត្យមើលលើភស្តុតាងដាក់បន្ទុកនៅថ្ងៃទី៥ ខែធ្នូ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ជឹង ប៉ូជីន