ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មាន និងបណ្តាញអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនដែលធ្វើការងារគាំពារផ្នែកសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ បានលើកឡើងថា ចំណាត់ការច្បាប់ថ្មីៗចុងក្រោយមួយចំនួនរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជាពិសេស គឺអនុក្រឹត្យស្តីពីការបង្កើតច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតជាតិ បានធ្វើឲ្យអ្នកសារព័ត៌មាន និងពលរដ្ឋទូទៅកាន់តែភ័យខ្លាចក្នុងការបំពេញវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួន ឬការបញ្ចេញមតិដោយសេរី។
លោក ឃុត សុគុណ អ្នកយកព័ត៌មានម្នាក់នៃវិទ្យុសំឡេងប្រជាធិបតេយ្យ(វីអូឌី) បានប្រាប់វីអូអេក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយកាលពីពេលថ្មីៗនេះថា ក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានចេញអនុក្រឹត្យស្តីពីការបង្កើតច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតជាតិនេះមក លោកកាន់តែមានភាពប្រយ័ត្នប្រយែងជាងមុនក្នុងការរាយការណ៍ព័ត៌មាន។
លោក ឃុត សុគុណ បានបន្ថែមថា៖
«ខ្ញុំមានការព្រួយបារម្ភពីសុវត្ថិភាពខ្លួនឯង ហើយក៏មានការដូចរបៀបភ័យខ្លាចដែរ។ បើសិនយើងនិយាយអី គាត់[រដ្ឋាភិបាល] បានដឹងអីទាំងអស់អ៊ីចឹង ខ្ញុំបារម្ភពីសុវត្ថិភាព»។
លោក សុគុណ ដែលបានបម្រើការងារជាអ្នករាយការណ៍ព័ត៌មានឲ្យវីអូឌីជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ បានរងការសំឡុត ការគំរាម និងការដកហូតសម្ភារៈរាយការណ៍ព័ត៌មានរបស់លោកពីសំណាក់អាជ្ញាធរ ពេលលោកចុះយកព័ត៌មានអំពីបាតុកម្មក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ និងនៅខេត្តពោធិ៍សាត់កាលពីពេលកន្លងទៅថ្មីៗនេះ។
លោកប្រាប់វីអូអេថា ការបង្កើតច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតជាតិនេះ មិនបានជួយដល់ការបំពេញការងារវិជ្ជាជីវៈឯករាជ្យរបស់លោកទេ តែវាកាន់តែបង្កើនការភ័យខ្លាចទៅវិញ៖
«និយាយរួមវាពិបាកក្នុងការធ្វើការងារ។ យើងមិនអាចប្រមូលព័ត៌មានអីឲ្យបានស្រួល»។
ការបង្កើតច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតជាតិនេះ ត្រូវបានសម្រេចដោយអនុក្រឹត្យមួយកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ ដោយតម្រូវឲ្យក្រុមហ៊ុន ឬអ្នកផ្តល់សេវាកម្មអ៊ីនធឺណិតទាំងអស់នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវតភ្ជាប់បណ្តាញរបស់ខ្លួនចូលតាមច្រកតែមួយ នៅត្រឹមខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២។
ការតម្រូវឲ្យមានការតភ្ជាប់បណ្តាញអ៊ីនធឺណិតចូលតាមច្រកជាតិតែមួយនេះ អនុញ្ញាតឲ្យរដ្ឋាភិបាល អាចគ្រប់គ្រងបានត្រាហ្វ៊ិក ឬចរាចរណ៍អ៊ីនធឺណិតទាំងអស់ពីច្រកទ្វារជាតិ និងអន្តរជាតិទាំងតាមផ្កាយរណប ទាំងតាមខ្សែកាប្លិ៍អុបទិកលើគោកនិងក្រោមបាតសមុទ្រ។ ការណ៍នេះ ញ៉ាំងឲ្យក្រុមអ្នករិះគន់ និងអ្នកតាមដានពីសុវត្ថិភាពតាមបណ្តាញអ៊ីនធឺណិតបារម្ភថា រដ្ឋាភិបាលអាចកាត់ផ្តាច់ ឬធ្វើអ្វីក៏បានទៅលើបណ្តាញអ៊ីនធឺណិតទៅតាមចំណង់របស់រដ្ឋាភិបាល។
លោកបណ្ឌិត Robin Ramcharan នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការ Asia Centre ដែលមានមូលដ្ឋានក្នុងទីក្រុងបាងកកប្រទេសថៃ បានមានប្រសាសន៍ក្នុងបទសម្ភាសន៍តាមទូរស័ព្ទជាមួយវីអូអេកាលពីខែកញ្ញាយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ដូច្នេះ ក្នុងបរិបទនៃបរិយាកាសព័ត៌មានដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រង ឬស្ទើរតែត្រូវបានគ្រប់គ្រងទាំងស្រុងរួចទៅហើយរួមទាំងបរិយាកាសអ៊ីនធឺណិតបច្ចុប្បន្ននេះផង ការភ័យខ្លាចបានកើនឡើង ដោយសារសមត្ថភាពគ្រប់គ្រងអ៊ីនធឺណិត បានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំង ហើយវាអាចទៅរួចដែលរដ្ឋាភិបាល អាចបិទកុងតាក់អ៊ីនធឺណីតតែម្តង ពេលដែលខ្លួនចង់ធ្វើបែបនេះ»។
របាយការណ៍ថ្មីចុងក្រោយរបស់អង្គការ Asia Centre ដែលមានចំណងជើងថា «សេរីភាពអ៊ីនធឺណិតនៅកម្ពុជា៖ ច្រកទ្វារដើម្បីគ្រប់គ្រង» (Internet Freedoms in Cambodia: A Gateway to Control) ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីដើមខែកញ្ញា បានសរសេរថា៖
«ដោយប្រឈមនឹងការគំរាមកំហែង និងការបញ្ឆោតតាមបណ្តាញសង្គម ក្រុមអ្នករិះគន់ និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស បានរឹតត្បិត ឬកំហិតខ្លួនឯង និងបានដកខ្លួនចេញពីការប្រឡូកក្នុងឆាកនយោបាយ ដើម្បីធានាការរស់រានមានជីវិតរបស់ពួកគេ»។
អ្នកស្រី ឆន សុគន្ធា នាយិកានៃនាយកដ្ឋានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៃមជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យដែលជាស្ថាប័នគ្រប់គ្រងវិទ្យុវីអូឌី បានប្រាប់វីអូអេថា មិនត្រឹមតែអ្នកសារព័ត៌មាន ឬក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សដែលប្រកាន់យកនិន្នាការឯករាជ្យទេ សូម្បីពលរដ្ឋសាមញ្ញ ក៏កាន់តែភ័យខ្លាចក្នុងការបញ្ចេញមតិរបស់ពួកគេលើបណ្តាញសង្គម ដោយសារតែផលជះអវិជ្ជមានដែលអាចកើតចេញពីអនុក្រឹត្យស្តីពីការបង្កើតច្រកអ៊ីនធឺណិតជាតិ។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖
«ក្រោយពីអនុក្រឹត្យស្តីពីច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតតែមួយនេះ បានចេញ គឺធ្វើឲ្យអ្នកប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធសង្គម មានការភ័យខ្លាចជាងមុន នៅពេលដែលប្រើប្រាស់ មានការប្រយ័ត្នប្រយែង»។
អនុក្រឹត្យស្តីពីការបង្កើតច្រកទ្វារអ៊ីនធឺណិតជាតិ ដែលមាន១១ជំពូក និង២០មាត្រានេះ ផ្តល់សិទ្ធិអំណាចដល់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការដាក់កំហិត ព្យួរ ឬដកអាជ្ញាបណ្ណប្រតិបត្តិករ ឬក្រុមហ៊ុនផ្តល់សេវាកម្មអ៊ីនធឺណិតណាដែលរដ្ឋាភិបាលរកឃើញថា ល្មើសនឹងបញ្ញត្តិនៃអនុក្រឹត្យនេះ។
លោក ណុប វី នាយកប្រតិបត្តិនៃសមាគមសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា (ខេមបូចា) បានប្រាប់វីអូអេក្នុងបទសម្ភាសន៍នៅដើមខែតុលានេះថា៖
«អនុក្រឹត្យនេះ អនុញ្ញាតឲ្យមន្ត្រីក្រសួងជំនាញរបស់រដ្ឋាភិបាល លោកអាចតាមដាន និងពិនិត្យ ហើយអាចឈានទៅបិទតែម្តងនៅពេលដែលលោកពិនិត្យឃើញថាឬក៏សង្ស័យអំពីការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនេះក្នុងរបៀបមួយដែលលោកយល់ថា មិនមិនត្រឹមត្រូវ ឬធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខជាតិ»។
សេរីភាពសារព័ត៌មាន និងការសម្តែងមតិដោយសេរី បានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងនៅកម្ពុជា ចាប់តាំងពីមុនការបោះឆ្នោតជាតិលើកចុងក្រោយឆ្នាំ២០១៨ ក្រោយពីមានយុទ្ធនាការបង្ក្រាបដោយមានការគាំទ្រពីរដ្ឋាភិបាលលើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលជាបក្សប្រឆាំង និងជាគូប្រកួតប្រជែងអំណាចដ៏មានសក្តានុពលមួយ និងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ ដែលនៅសេសសល់តែបន្តិចបន្តួចនៅកម្ពុជា។
ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយស្ទើរតែទាំងអស់ ជាពិសេស គឺបណ្តាញវិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ក្នុងស្រុក ត្រូវបានគ្រប់គ្រង ស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពល ឬមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងបុគ្គលមានអំណាចទឹកប្រាក់ និងនយោបាយ។
រូបឯកសារ៖ និស្សិតសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញបើកមើលអ៊ីនធឺណិតនៅហាងកាហ្វេមួយតាមបណ្តោយមហាវិថីសហព័ន្ធរុស្ស៊ីកាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៤។ (វីអូអេ)
បណ្តាញសង្គម និងអ៊ីនធឺណិត ដែលជាដង្ហើមនៃសេរីភាពបញ្ចេញមតិចុងក្រោយមួយរបស់ពលរដ្ឋ ក៏ត្រូវបានរឹតត្បិតដោយអាជ្ញាធរដែលបានប្រើប្រាស់វិធានច្បាប់និងបទបញ្ញត្តិមួយចំនួន ដើម្បីបំភិតបំភ័យ និងបំបិទសំឡេងក្រុមប្រឆាំង ឬអ្នករិះគន់នយោបាយ និងសង្គម។ នេះបើផ្អែកតាមក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សជាតិ និងអន្តរជាតិរួមទាំងអ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាផង។
ការបង្កើតច្រកអ៊ីនធឺណិតតែមួយនេះ គឺជាវិធានការចុងក្រោយបង្អស់មួយរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលត្រូវបានអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងនយោបាយ មើលឃើញថា ជាឧបករណ៍ផ្លូវច្បាប់មួយទៀត ក្នុងការបង្កើនការភ័យខ្លាចលើក្រុមអ្នករិះគន់ និងអ្នកប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល។
នៅឆ្នាំ២០១៥ កម្ពុជា ក៏បានអនុម័តច្បាប់ស្តីពីទូរគមនាគមន៍ដ៏ចម្រូងចម្រាសរបស់ខ្លួនរួចទៅហើយ ទោះជារងការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងពីសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិថាច្បាប់នេះ បានផ្តល់អំណាចកាន់តែខ្លាំងដល់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការដាក់សម្ពាធលើអ្នកមានមតិជំទាស់ ឬមិនស្របជាមួយរដ្ឋាភិបាលក៏ដោយ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយវីអូអេថា ដូចបណ្តាប្រទេសនានានៅលើសកលលោកដែរ កម្ពុជា ត្រូវការគ្រប់គ្រងបណ្តាញអ៊ីនធឺណិត ដើម្បីកុំឲ្យមានភាព«អាណាធិបតេយ្យ»។
«រដ្ឋបានប្រមូលផ្តុំឲ្យទៅជា Gate [ច្រកទ្វារ] មួយសម្រាប់គ្រប់គ្រង មិនត្រឹមតែសម្រាប់ហិរញ្ញវត្ថុចូលទៅក្នុងជាតិទេ គឺយើងគ្រប់គ្រងសម្រាប់ភេរវកម្មអនឡាញទៅទៀត។ អាហ្នឹងជាកាតព្វកិច្ចនៃប្រទេសនីមួយៗ។ តើប្រទេសណា មិនគ្រប់គ្រងអនឡាញ ឬអ៊ីនធឺណិតហ្នឹង?»។
លោកបន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា «មិនមានគំនិតណាមួយក្នុងការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាព»របស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាដោយប្រើប្រាស់ច្បាប់ ឬអនុក្រឹត្យនេះទេ។
កម្ពុជា មានអ្នកចុះឈ្មោះតភ្ជាប់បណ្តាញអ៊ីនធឺណិតតាមទូរស័ព្ទចល័តជាង១៧លានគិតត្រឹមខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១។ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យរបស់និយ័តករទូរគមនាគមន៍កម្ពុជា។
ចំណែកអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនៅទូទាំងប្រទេស មានជិត៩លាននាក់ក្នុងចំណោមពលរដ្ឋសរុបរបស់ខ្លួនប្រមាណ១៦លាននាក់។ នេះបើផ្អែកតាមទិន្នន័យរបស់ក្រុមហ៊ុន Statista។
លោក ង៉ែត ម៉ូសេ អ្នកផ្តល់ប្រឹក្សាបច្ចេកវិទ្យាអ៊ីនធឺណិតឯករាជ្យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយវីអូអេថា ថ្វីត្បិតតែផ្នែកខ្លះនៃអនុក្រឹត្យថ្មីនេះ មានគោលបំណងប្រមូលចំណូលចូលថវិកាជាតិដែលបានបាត់បង់ដោយសារការគេចពន្ធពីប្រតិបត្តិករអ៊ីនធឺណិតខ្លះកន្លងមកក៏ដោយ ក៏រដ្ឋាភិបាលគួរតែធានាថា ការអនុវត្តបទបញ្ញត្តិថ្មីនេះ មិនបង្កឲ្យមានការភ័យខ្លាចទៅលើអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត និងអ្នកប្រើបណ្តាញសង្គម ដើម្បីឲ្យអ្នកសារព័ត៌មាន និងពលរដ្ឋទូទៅ អាចចូលរួមយ៉ាងសកម្មឡើងវិញនៅក្នុងរាយការណ៍ព័ត៌មាននិងការបញ្ចេញមតិរបស់ពួកគេដោយសេរីទាក់ទងនឹងបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយ៕