បាងកក៖ រដ្ឋមន្រ្តីនៃប្រទេសតាមដងទន្លេមេគង្គភាគខាងក្រោមនឹងជួបគ្នានៅប្រទេស លាវក្នុងសប្តាហ៍នេះ ដើម្បីចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ដែលហៅកាត់តាមអក្សរអង់គ្លេសថា MRC។
គណៈកម្មការ MRC ដែលជាអ្នកសម្របសម្រួលការគ្រប់គ្រងលើធនធានរបស់ទន្លេមេគង្គនិយាយថា គេប្រហែលជានឹងពិភាក្សាអំពីគម្រោងទំនប់ទឹកសាយ៉ាបូរី (Xayaburi) ដែលមានទំនាស់ចម្រូងចម្រាស់ ហើយធ្វើឲ្យក្រុមអ្នកការពារបរិស្ថានមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង។
គណៈកម្មការ MRC ដែលជាអ្នកសម្របសម្រួលការគ្រប់គ្រងលើធនធានរបស់ទន្លេមេគង្គនិយាយថា គេប្រហែលជានឹងពិភាក្សាអំពីគម្រោងទំនប់ទឹកសាយ៉ាបូរី (Xayaburi) ដែលមានទំនាស់ចម្រូងចម្រាស់ ហើយធ្វើឲ្យក្រុមអ្នកការពារបរិស្ថានមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង។
រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងទឹក និងបរិស្ថានពីប្រទេសកម្ពុជា លាវ ថៃ និងវៀតណាម ស្ថិតនៅទីក្រុងលួងប្រាបាង នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ដើម្បីចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ។
គណៈកម្មការ MRC ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៥ដើម្បីគ្រប់គ្រងធនធានទន្លេឲ្យបានល្អ តែក្រុមអ្នកការពារបរិស្ថាននិយាយថា បញ្ហាចម្រូងចម្រាស់អំពីទំនប់ទឹក Xayaburi កំពុងសាកល្បងមើលតួនាទីរបស់គណៈកម្មការនេះ។
ទំនប់ទឹកនៅក្នុងខេត្ត Xayaburi នៃប្រទេសលាវជាទំនប់ទឹកទីមួយដែលស្ថាបនាលើដងទន្លេមេគង្គភាគខាងក្រោម។ សកម្មជនបរិស្ថានភ័យខ្លាចថា ទំនប់ទឹកនេះធ្វើឲ្យអន្តរាយដល់ទន្លេ ហើយនឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់មនុស្សជាច្រើនលាននាក់ដែលរស់នៅតាមដងទន្លេមេគង្គ។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំចុងក្រោយរបស់គណៈកម្មការ MRCនេះ ប្រទេសកម្ពុជានិងវៀតណាមបានសុំពន្យារពេលដើម្បីធ្វើការសិក្សាអំពីផលប៉ះពាល់ទៅលើបរិស្ថាន។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រទេសលាវបានសម្រេចចាប់ផ្តើមសំណង់ដែលទាក់ទងនឹងគម្រោងនេះ ហើយបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងទិញថាមពលជាមួយប្រទេសថៃ។
អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មការ MRC គឺលោក Surasak Glahan និយាយថា តាំងពីពេលនោះមក ប្រទេសកម្ពុជា និងវៀតណាមឈប់លើកយកបញ្ហានេះមកចរចានៅក្នុងគណៈកម្មការជាថ្មីទៀត។
«ហើយមកទល់នឹងពេលនេះ លេខាធិការដ្ឋានរបស់ MRC មិនបានទទួលព័ត៌មានថ្មីអំពីទស្សនៈរបស់ប្រទេសជាសមាជិក ទាក់ទងនឹងស្ថានភាពនៃការពិគ្រោះគ្នាអំពីគម្រោងនេះទេ»។
អាជ្ញាធរលាវនិយាយថា ពួកគេបានធ្វើការកែតម្រូវគម្រូប្លង់ស្ថាបនាទំនប់ទឹក ដើម្បីឲ្យត្រីផ្លាស់ទីកន្លែងបានស្រួល និងជួយដល់ដីល្បប់ តែមិនទាន់បានបង្ហាញផែនការនេះជាសាធារណៈនៅឡើយ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសកម្ពុជានិងវៀតណាម ហាក់ដូចជាបានទទួលយកការផ្លាស់ប្តូរទាំងនេះ ហើយគម្រោងសំណង់នឹងធ្វើបន្ត។
ការសិក្សាអំពីបរិស្ថានមុនៗរបស់គណៈកម្មការ MRC ផ្តល់អនុសាសន៍មិនឲ្យសង់ទំនប់ទឹកលើដងទន្លេមេគង្គផ្ទាល់ យ៉ាងតិចក៏ក្នុងពេលដប់ឆ្នាំទៅមុខទៀត។
លោកស្រី Aviva Imhof នាយិកាយុទ្ធនាការនៃក្រុមបរិស្ថានទន្លេអន្តរជាតិ ថ្លែងថា ស្ថានការណ៍នេះធ្វើឲ្យមានសំនួរដល់តួនាទីរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ។
«បើគណៈកម្មការនេះមិនទាន់មានវិបត្តិមួយខាងចេតនានិងទំនុកចិត្តនៅឡើយទេ វាគួរតែមាន។ គណៈកម្មការនេះបានបង្កើតឡើងគឺដើម្បីធ្វើការចរចា ហើយធានាឲ្យមានការអភិវឌ្ឍន៍និងការគ្រប់គ្រងទន្លេមេគង្គ ឲ្យមានតុល្យភាពនិងមានយុត្តិធម៌ តែទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ក៏ប្រទេសមួយកំពុងតែធ្វើការអភិវឌ្ឍន៍ដោយមិនបានធ្វើតាមនីតិវិធី ដែលគេបានយល់ព្រមព្រៀងគ្នាហើយនោះទេ»។
អគ្គិសនីដែលនឹងផលិតចេញពីទំនប់ទឹក Xayaburi ស្ទើរទាំងអស់ នឹងលក់ទៅឲ្យប្រទេសថៃ។ សកម្មជនថៃមួយក្រុម កំពុងដាក់ពាក្យបណ្តឹងប្រឆាំងនឹងអាជ្ញាធរថាមពលថៃ ក្នុងក្តីសង្ឃឹមថានឹងអាចបញ្ឈប់គម្រោងនេះបាន។
ប្រទេស លាវ បំរុងនឹងសង់ទំនប់ទឹកជាច្រើនទៀតនៅលើទន្លេមេគង្គ ដោយសង្ឃឹមថានឹងបានក្លាយទៅជា«ប្រភពអគ្គិសនីធំនៃទ្វីបអាស៊ី»។
ប្រទេសនៅដងទន្លេមេគង្គភាគខាងក្រោមព្រួយបារម្ភខ្លាចទំនប់ទឹកមានផលប៉ះពាល់ទៅលើឧស្សាហកម្មសំខាន់ៗរបស់ពួកគេ។ ផលិតកម្មស្រូវរបស់ វៀតណាម ពឹងផ្អែកទៅលើទឹកទន្លេនេះ រីឯប្រភពនៃជាតិ ប្រូតេអ៊ីន(protein) ប្រហែល ៨០% របស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ បានមកពីទន្លេមេគង្គ។
ការកាក់ស្មានខ្លះបាននិយាយថា ប្រភេទត្រីដល់ទៅ ២០ ឬច្រើនជាងនេះ អាចដាច់ពូជ បើគេធ្វើសំណង់ទំនប់ទឹកនេះឡើង ទោះបីជាផលប៉ះពាល់នេះមានទាក់ទងភាគច្រើននឹងត្រីធំៗក៏ដោយ។ ដូច្នេះសន្តិសុខម្ហូបអាហារនឹងមិនមានផលប៉ះពាល់ដ៏អាក្រក់ណាស់ណាទេ។
លោក Marc Goichot នៃមូលនិធិពាសពេញពិភពលោកសម្រាប់ធម្មជាតិ ហៅកាត់ជាអង់គ្លេសថា WWF មានមូលដ្ឋាននៅប្រទេស លាវ បាននិយាយថា ប្រភេទត្រីជាប្រវត្តិសាស្រ្ត ដូចជា ត្រីគល់រាំង ក្នុងទន្លេមេគង្គ នឹងអាចដាច់ពូជ។
«មានប្រភេទត្រីច្រើនណាស់ក្នុងទន្លេមេគង្គ ហើយមានប្រភេទខ្លះមិនទាន់ទាំងបានបង្ហាញឲ្យឃើញផង ហើយយើងអាចបាត់បង់ប្រភេទត្រីទាំងនេះមុននឹងបង្ហាញឲ្យមនុស្សឃើញ។ វាក៏ជារឿងសំខាន់ណាស់ដែរ ពីព្រោះទន្លេមេគង្គប្រហែលជាទីកន្លែងមួយក្នុងពិភពលោកដែលមានទំនាក់ទំនងខ្លាំង រវាងជីវចម្រុះនិងការចិញ្ចឹមជីវិត»។
លោក Goichot ថ្លែងថា មូលនិធិ WWF មិនប្រឆាំងនឹងថាមពលវារីអគ្គិសនីទេ តែលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រទេស លាវ ស្វែងរកគម្រោងដែលមានគ្រោះថ្នាក់តិចជាងនេះ ដើម្បីបំពេញសេចក្តីត្រូវការថាមពលរបស់ខ្លួន។
ប្រទេស លាវ ដ៏ក្រីក្រ និយាយថា ការលក់អគ្គិសនីទៅឲ្យប្រទេសជិតខាង នឹងជួយឲ្យខ្លួនអាចងើបផុតពីភាពក្រីក្រ។
ក៏ប៉ុន្តែ លោកស្រី Imhof នៃក្រុមបរិស្ថានទន្លេអន្តរជាតិនិយាយថា គម្រោងទំនប់ទឹក ស្ទើរតែទាំងអស់ ធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានភាពដុនដាបខ្លាំងជាងមុន ដោយមកពីពួកគេបាត់បង់ធនធានធម្មជាតិដោយសារគម្រោងទាំងនោះ។
«មកទល់នឹងពេលនេះ មានភស្តុតាងតិចណាស់ដែលបង្ហាញថា ផលប្រយោជន៍ដែលទទួលបានមកពីគម្រោងទាំងនេះពិតជាបានទៅដល់សហគមន៍ទាំងឡាយដែលត្រូវទទួលរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងគេនោះ»។
សកម្មជនបរិដ្ឋាននិយាយថា ភាគមួយនៃបញ្ហាបណ្តាលមកពីសំណង់ទំនប់ទឹក គឺគេមិនអាចដឹងច្រើនអំពីផលប៉ះពាល់របស់វាទៅលើទន្លេបានទេ លុះណាតែសំណង់នោះបានធ្វើរួចហើយ។
ប្រទេសចិនជាប្រទេសតែមួយគត់ដែលបានសង់ទំនប់ទឹកវារីអគ្គិសនី នៅលើដងទន្លេមេគង្គនៅភាគខាងលើ។
ក្រុងប៉េកាំង បានទទួលការរិះគន់អំពីការមិនចែករំលែកទិន្នន័យគ្រប់គ្រាន់ជាមួយប្រទេសជិតខាងនៃដងទន្លេមេគង្គភាគខាងក្រោម ឬពិភាក្សាអំពីផែនការសម្រាប់សំណង់ទំនប់ទឹកទៅអនាគត។
លោក Ed Grumbine ជាអ្នកជំនាញខាងជីវៈចម្រុះ នៃវិជ្ជាស្ថានរុក្ខសាស្រ្ត Kunming នៃប្រទេសចិន។
លោកបានថ្លែងតាមរយៈ Skype ប្រាប់វីអូអេថា ប្រទេសនៃទន្លេមេគង្គភាគខាងក្រោមហាក់ដូចជាធ្វើតាមគម្រូប្រទេសចិន ទោះជាមានផលវិបាកទៅអនាគតយ៉ាងណាក៏ដោយ។
«ទិន្នន័យដែលយើងមានសព្វថ្ងៃបង្ហាញថា ផលប៉ះពាល់នឹងមានយ៉ាងខ្លាំងដោយសារប្រតិបត្តិការកើនឡើងនៃទំនប់ទឹកវារីអគ្គិសនីរបស់ប្រទេសចិន។ រដ្ឋាភិបាលចិនមិនយល់ស្របនឹងការរកឃើញទាំងនេះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ មកទល់នឹងពេលនេះ ប្រទេសចិនក៏មិនបានចូលជំពាក់ទាក់ទិនជាមួយប្រទេសនៃទន្លេមេគង្គភាគខាងក្រោមនោះដែរ»។
លោក Grumbine ថ្លែងថា ដើម្បីបំពេញសេចក្តីត្រូវការថាមពលរបស់ខ្លួន ប្រទេសនៃទន្លេមេគង្គភាគខាងក្រោម គួរផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើការដំឡើងប្រសិទ្ធិភាពថាមពល កាត់បន្ថយសេចក្តីត្រូវការ និងអភិវឌ្ឍប្រភពថាមពលផ្សេងពីនេះ៕
ប្រែសម្រួលដោយ កែរ យ៉ាន