អាស៊ាន​អាច​បែកបាក់​គ្នា​ស្រប​ពេល​ដែល​ការ​ប្រជែង​រវាង​ចិន​និង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​មាន​ការ​ប្រែប្រួល

មេដឹកនាំប្រទេស​អាស៊ាននៅ​ក្នុង​កិច្ចប្រជុំកំពូល​អាស៊ានកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៨ នៅ​ក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី។ (រូបថត AP)

អ្នក​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​នានា​ជឿ​ថា ដោយសារតែ​ឥទ្ធិពល​កើន​ឡើង​ដែល​មិន​អាច​បញ្ឈប់​បាន​របស់​ចិន គោល​ជំហរ​មិន​ច្បាស់លាស់​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ចំពោះ​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ និង​អសមត្ថភាព​របស់​អាស៊ាន​នៅ​ក្នុង​ការ​រួម​គ្នា​ជា​ធ្លុង​មួយ និង​នៅ​ក្នុង​ការ​អនុវត្ត​នូវ​ស្វ័យភាព​របស់​ខ្លួន បណ្ដា​ប្រទេស​សមាជិក​អាស៊ាន​កំពុង​ឈាន​ទៅ​រក​ការ​បែកបាក់​គ្នា។

នៅ​ក្នុង​រយៈពេល ២០ ឆ្នាំ​កន្លង​មក​នេះ តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៩៨ មក គឺ​នៅ​ពេល​ដែល​សមាគម​ប្រជាជាតិ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ដែល​ហៅ​កាត់​ថា​អាស៊ាន​មាន​ប្រទេស ១០ ជា​សមាជិក សមាគម​នេះ​មិន​អាច​រក្សា​ស្មារតី​ដើម​របស់​ខ្លួន​បាន​នោះ​ទេ ដែល​នោះ​គឺ​ការ​មូល​មតិ​គ្នា​ក្នុង​ចំណោម​សមាជិក​ទាំង​អស់​របស់​ខ្លួន។

«ប្រទេស​ទាំង ១០ មិន​អាច​រួបរួម​គ្នា​បាន ដោយសារតែ​អាស៊ាន​ប្រតិបត្តិ​តាម​គោលការណ៍​ឯកភាព​គ្នា​ជា​រួម»។ នេះ​បើ​តាម​ការ​បញ្ជាក់​របស់​លោក Ja Ian Chong សាស្ត្រាចារ្យ​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ​នៃ​សាកលវិទ្យាល័យ​ជាតិ​សិង្ហបុរី នៅ​ក្នុង​ការ​ថ្លែង​របស់​លោក​នៅ​ឯ​សិក្ខាសាលា​អំពី «តើ​យើង​ចេញ​ដំណើរ​ទៅ​ទី​ណា? អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​នៅ​ផ្លូវ​បំបែក‍» ក្នុង​រដ្ឋធានី​វ៉ាស៊ីនតោន សហរដ្ឋ​អាមេរិក កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី ២៧ ខែ​កុម្ភៈ​កន្លង​ទៅ​នេះ។

ប្រទេស​ទាំង ១០ មិន​អាច​រួបរួម​គ្នា​បាន ដោយសារតែ​អាស៊ាន​ប្រតិបត្តិ​តាម​គោលការណ៍​ឯកភាព​គ្នា​ជា​រួម

ប្រទេស​ជា​សមាជិក​ទាំង ១០ របស់​អាស៊ាន​មាន ប្រទេស​ប្រ៊ុយណេ កម្ពុជា ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី មីយ៉ាន់ម៉ា ឡាវ ហ្វីលីពីន សិង្ហបុរី ថៃ និង​វៀតណាម។

អ្នក​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​នានា​ជឿ​ថា ដោយសារតែ​ឥទ្ធិពល​កើន​ឡើង​ដែល​មិន​អាច​បញ្ឈប់​បាន​របស់​ចិន គោល​ជំហរ​មិន​ច្បាស់លាស់​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ចំពោះ​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ និង​អសមត្ថភាព​របស់​អាស៊ាន​នៅ​ក្នុង​ការ​រួម​គ្នា​ជា​ធ្លុង​មួយ និង​នៅ​ក្នុង​ការ​អនុវត្ត​នូវ​ស្វ័យភាព​របស់​ខ្លួន បណ្ដា​ប្រទេស​សមាជិក​អាស៊ាន​កំពុង​ឈាន​ទៅ​រក​ការ​បែកបាក់​គ្នា។

អស់​រយៈពេល​រាប់​ទសវត្សរ៍​មក​ហើយ ប្រទេស​ចិន និង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​បាន​ប្រកួតប្រជែង​គ្នា​ដើម្បី​ជះ​ឥទ្ធិពល​លើ​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍។ ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុង​រយៈពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្មាំ​ថ្មីៗ​នេះ ប្រទេស​ចិន​បាន​បង្កើន​ឥទ្ធិពល​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​ល្បឿន​មួយ​យ៉ាង​លឿន ចំណែក​ឯ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​នៅ​ក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រង​របស់​លោក​ប្រធានាធិបតី Donald Trump វិញ បាន​រំកិល​ខ្លួន​ចេញ​ពី​តំបន់​នេះ។

រដ្ឋាភិបាល​ចិន​បាន​បង្កើត​គំនិត​ផ្ដួចផ្ដើម​ថ្មីៗ​មួយ​ចំនួន ដែល​គំនិត​ផ្ដួចផ្ដើម​ចម្បងៗ​មាន​ដូចជា គម្រោង​ក្រវាត់​ផ្លូវ (BRI) ដែល​បង្ហាញ​ឡើង​ដោយ​លោក​ប្រធានាធិបតី Xi Jinping កាល​ពី ៥ ឆ្នាំ​មុន និង​ធនាគារ​វិនិយោគ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​អាស៊ី (AIIB) ដែល​បាន​បង្កើត​ឡើង​កាល​ពី​ឆ្នាំ ២០១៤ ដើម្បី​ពង្រឹង​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និង​បង្កើន​សកម្មភាព​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ប្រទេស​ចិន​នៅ​ទូទាំង​ទ្វីប​អឺរ៉ុប អាហ្វ្រិក និង​អាស៊ី ដែល​ក្នុង​នោះ​មាន​ទាំង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ផង​ដែរ។

គំនិត​ផ្ដួចផ្ដើម​ទាំង​នេះ​របស់​ចិន​ត្រូវ​បាន​គេ​មើល​ឃើញ​ថា បាន​បង្កើន​ធ្វើ​ឡើង​ស្រប​ពេល​មាន​ដំណើរ​ថយ​ក្រោយ​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។ រដ្ឋាភិបាល​អាមេរិក​បច្ចុប្បន្ន​ទំនងជា​ងាក​ចេញ​ពី​យុទ្ធសាស្ត្រ​ឆ្ពោះ​ទៅ​កាន់​ទ្វីប​អាស៊ី​របស់​អតីត​ប្រធានាធិបតី Barack Obama។ យុទ្ធសាស្ត្រ​សន្តិសុខ​ជាតិ​របស់​រដ្ឋបាល​លោក Trump ដែល​បាន​ផ្សព្វផ្សាយ​កាល​ពី​ចុង​ឆ្នាំ​មុន បាន​បញ្ជាក់​បន្តិចបន្តួច​ប៉ុណ្ណោះ​អំពី​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​នៅ​ក្រោម​ផ្នែក «តំបន់​ឥណ្ឌូ​ប៉ាស៊ីហ្វិក‍»។

បន្ទាប់​ពី​បាន​ស្បថ​ចូល​កាន់​តំណែង​ជា​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក​កាល​ពី​ខែ​មករា ឆ្នាំ​មុន​មក លោក Trump មិន​បង្អែបង្អង់​យូរ​បាន​ដក​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ចេញ​ពី​គម្រោង​ផ្ដួចផ្ដើម​សេដ្ឋកិច្ច​តែ​មួយ​គត់​របស់​ខ្លួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ដែល​នោះ​គឺ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ពាណិជ្ជកម្ម​ដៃគូ​ឆ្លង​មហា​សមុទ្រ​ប៉ាស៊ីហ្វិក ដែល​ហៅ​កាត់​ថា TPP។ ប្រទេស​ចំនួន ៤ នៅ​ក្នុង​សមាគម​អាស៊ាន ដែល​មាន​ប្រទេស​ប្រ៊ុយណេ ម៉ាឡេស៊ី សិង្ហបុរី និង​វៀតណាម គឺ​ជា​សមាជិក​របស់​កិច្ច​ព្រមព្រៀង TPP នេះ។ ការ​ដក​ខ្លួន​ចេញ​នេះ​បាន​បណ្ដាល​ឲ្យ​បណ្ដា​ប្រទេស​សមាគម​អាស៊ាន​មាន​មន្ទិល​សង្ស័យ​ចំពោះ​តួនាទី​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​នៅ​ក្នុង​តំបន់។

លោកបណ្ឌិត David Denoon សាស្ត្រាចារ្យនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ច និងជានាយកមជ្ឈមណ្ឌលទំនាក់ទំនងរវាងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងចិន នៃសាកលវិទ្យាល័យ New York។​ (រូបផ្តល់​ឲ្យ)

លោក David Denoon សាស្ត្រាចារ្យ​នយោបាយ និង​សេដ្ឋកិច្ច និង​ជា​ប្រធាន​មជ្ឈមណ្ឌល​ទំនាក់ទំនង​អាមេរិក និង​ចិន នៃ​សាកលវិទ្យាល័យ New York បាន​បញ្ជាក់​ប្រាប់ VOA ក្នុង​បទ​សម្ភាសន៍​កាល​ពី​ពេល​ថ្មីៗ​នេះ​ថា៖

«ប្រទេស​ចិន​កំពុង​ព្យាយាម​បំបែក​បណ្ដា​ប្រទេស​អាស៊ាន​ជា​ពីរ​ក្រុម។ ក្រុម​មួយ​គឺ​មាន​ទំនោរ​ទៅ​រក​ចិន ដែល​ក្នុង​នោះ​មាន​ប្រទេស​មីយ៉ាន់ម៉ា ថៃ ឡាវ និង​កម្ពុជា និង​ក្រុម​មួយ​ទៀត​មាន​ទំនោរ​ម្ចាស់ការ​ខ្លួន​ឯង​ជាង​ក្រុម​ដទៃ​ទៀត ដែល​ក្នុង​នោះ​មាន​ប្រទេស​វៀតណាម ម៉ាឡេស៊ី សិង្ហបុរី ឥណ្ឌូនេស៊ី និង​ប្រ៊ុយណេ។ ចំណែក​ឯ​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន​វិញ​គឺ​ជា​ករណី​ពិសេស​មួយ។ បើ​យើង​មើល​ទៅ ហ្វីលីពីន​ដូចជា​ព្យាយាម​ងាក​កាន់តែ​កៀក​ជាង​មុន​ទៅ​រក​ប្រទេស​ចិន ប៉ុន្តែ​តាម​ពិត ហ្វីលីពីន​នៅតែ​មាន​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​យោធា​ជាមួយ​នឹង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ដដែល»។

ឥទ្ធិពល​របស់​ចិន

អ្នក​វិភាគ​នានា​បាន​កត់​សម្គាល់​ឃើញ​ថា ប្រសិន​បើ​អាស៊ាន​មិន​មាន​លទ្ធភាព​រួម​គ្នា​ជា​ធ្លុង​មួយ​នោះ​ទេ នោះ​វា​នឹង​ងាយ​រងគ្រោះ​ចំពោះ​ឥទ្ធិពល​ពី​ខាង​ក្រៅ។

លោក Chong បាន​និយាយ​ថា៖ «ប្រសិនបើ​អាស៊ាន ឬ​ក៏​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ខ្វះ​លទ្ធភាព​ធ្វើ​ការ​ជាមួយ​គ្នា ឬ​ក៏​រួបរួម​គ្នា នោះ​មាន​ន័យ​ថា ប្រទេស​មហា​អំណាច​មាន​ឱកាស​ច្រើន​បន្ថែម​ទៀត​ក្នុង​ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​គ្នា​នៅ​ក្នុង​តំបន់‍»។

លោក​បាន​បន្ថែម​ថា បន្ទាប់ពី​ប្រទេស​កម្ពុជា មីយ៉ាន់ម៉ា ឡាវ និង​វៀតណាម​បាន​ក្លាយជា​សមាជិក​របស់​អាស៊ាន​មក អាស៊ាន «កាន់តែ​មាន​ការ​ពិបាក​ក្នុង​ការ​ឯកភាព​គ្នា​ចំពោះ​បញ្ហា​មួយ​ចំនួន‍» ដោយសារតែ​បណ្ដា​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍ​ទាំង​នេះ​ត្រូវការ​ការ​អភិវឌ្ឍ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និង​ការ​អភិវឌ្ឍ​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​ខ្លួន។ ហេតុ​ដូច្នេះ​ហើយ បាន​ជា​គម្រោង​ក្រវាត់​ផ្លូវ​របស់​ចិន​អាច​ដើរ​តួនាទី​សំខាន់​មួយ​នៅ​ក្នុង​រឿង​នេះ។

លោក Chong បាន​សង្កត់​ធ្ងន់​ថា ប្រទេស​ចិន​បាន​ប្រើ​គម្រោង​ក្រវាត់​ផ្លូវ​នេះ​ដើម្បី «ដាក់​សម្ពាធ​លើ​អាស៊ាន​ក្នុង​នាម​ជា​អង្គការ​មួយ និង​ដាក់​សម្ពាធ​លើ​សមត្ថភាព​របស់​រដ្ឋាភិបាល​បណ្ដា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​នានា​មិន​ឲ្យ​ធ្វើ​ការ​រួម​គ្នា​ជា​ធ្លុង​មួយ‍»។

លោកបណ្ឌិត Ja Ian Chong សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៃសាកលវិទ្យាល័យជាតិសិង្ហបុរី។ (រូបផ្តល់​ឲ្យ​ដោយលោកស្រី Sarah Wang នៃមជ្ឈមណ្ឌល East West)

ជាង​នេះ​ទៅ​ទៀត អ្នក​ជំនាញ​នានា​ជឿ​ថា ចិន​ពង្រីក​ឥទ្ធិពល​របស់​ខ្លួន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​តាម​រយៈ​ធនាគារ AIIBដែល​ទើបតែ​បង្កើត​ថ្មី​របស់​ខ្លួន។

សមាជិក​អាស៊ាន​ទាំង ១០ ប្រទេស​គឺ​ជា​ក្រុម​ដំបូង​ដែល​បាន​ចូល​ជា​សមាជិក​របស់​ធនាគារ​អភិវឌ្ឍ​ពហុ​ភាគី​នេះ តាំង​ពី​ពេល​ដែល​ធនាគារ​នេះ​បាន​បង្កើត​ឡើង​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ ២០១៤។

នៅ​ឯ​វេទិកា​សេដ្ឋកិច្ច​ពិភពលោក​រយៈពេល ៣ ថ្ងៃ ដែល​ផ្ដោត​លើ​តំបន់​អាស៊ាន ដែល​បាន​ធ្វើ​ឡើង​នៅ​ក្នុង​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ ប្រទេស​កម្ពុជា​កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី ១២ ខែ​ឧសភា ឆ្នាំ ២០១៧ លោក Jin Liqun នាយក​ធនាគារ AIIB នេះ បាន​និយាយ​ថា វិទ្យាស្ថាន​ហិរញ្ញវត្ថុ​ពហុភាគី​មួយ​នេះ​គាំទ្រ​យ៉ាង​ខ្លាំងក្លា​ចំពោះ​ការ​អភិវឌ្ឍ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និង​សេដ្ឋកិច្ច​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍។

លោក Jin ត្រូវ​បាន​ទីភ្នាក់ងារ​ព័ត៌មាន Xinhua របស់​ចិន​ដក​ស្រង់​សម្ដី​យ៉ាង​ដូច្នេះ​ថា៖ «ធនាគារ AIIB គាំទ្រ​យ៉ាង​ខ្លាំង​ចំពោះ​ដំណើរ​វិវឌ្ឍ​ទៅ​មុខ​នៃ​សេដ្ឋកិច្ច និង​សង្គម​នៅ​ក្នុង​បណ្ដា​ប្រទេស​អាស៊ាន។ ធនាគារ AIIB ប្ដេជ្ញា​ផ្ដល់​ការ​គាំទ្រ​ខ្លាំងក្លា​ទាំង​ផ្នែក​ហិរញ្ញវត្ថុ និង​ផ្នែក​បច្ចេកទេស​ចំពោះ​ការ​អភិវឌ្ឍ​ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ហើយ​ធនាគារ​នេះ​ក៏​ប្ដេជ្ញា​ខ្លាំងក្លា​ផង​ដែរ​ដើម្បី​ធ្វើការ​មិន​ត្រឹមតែ​ជាមួយ​នឹង​រដ្ឋាភិបាល​នានា​នោះ​ទេ ប៉ុន្តែ​ជាមួយ​នឹង​វិស័យ​ឯកជន​ផង​ដែរ‍»។

លោក Denoon បាន​កត់​សម្គាល់​ឃើញ​ថា ឥទ្ធិពល​របស់​ចិន​នៅ​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​មាន​លក្ខណៈ «វិជ្ជមាន» សម្រាប់​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ច ប៉ុន្តែ​មាន​លក្ខណៈ «អវិជ្ជមាន» សម្រាប់​ផ្នែក​យោធា។

សារ​វិជ្ជមាន​គឺ​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ច រី​ឯ​សារ​អវិជ្ជមាន​វិញ​គឺ​ផ្នែក​យោធា

លោក Denoon បាន​ថ្លែង​យ៉ាង​ដូច្នេះ​ថា៖«ប្រទេស​ចិន​មាន​ឥទ្ធិពល​ទាំង​វិជ្ជមាន និង​អវិជ្ជមាន។ ឥទ្ធិពល​វិជ្ជមាន​គឺ​ពាណិជ្ជកម្ម​ដែល​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​បាន​នាំ​ចេញ​ទំនិញ​ជា​ច្រើន​ទៅ​កាន់​ប្រទេស​ចិន ប៉ុន្តែ​ស្រប​ពេល​ជាមួយ​គ្នា​នេះ​ដែរ នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ ប្រទេស​ចិន​ កំពុង​ដាក់​សម្ពាធ​លើ​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ចំពោះ​តម្រូវការ​ផ្នែក​យោធា​របស់​ខ្លួន ហើយ​ករណី​នេះ​មាន​ន័យ​ថា បណ្ដា​ប្រទេស​នៅ​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​កំពុង​ទទួល​បាន​សារ​ចម្រុះ។ សារ​វិជ្ជមាន​គឺ​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ច រី​ឯ​សារ​អវិជ្ជមាន​វិញ​គឺ​ផ្នែក​យោធា»។

បើ​យោង​តាម​សេចក្ដី​រាយការណ៍​របស់​ទីភ្នាក់ងារ​ព័ត៌មាន Xinhua កាល​ពី​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​មុន លោក Qian Keming អនុ​រដ្ឋមន្ត្រី​ក្រសួង​ពាណិជ្ជកម្ម​ចិន បាន​ថ្លែង​ថា៖ «ប្រទេស​ចិន​នៅតែ​ជា​ដៃគូ​ពាណិជ្ជកម្ម​ដ៏​ធំ​បំផុត​របស់​អាស៊ាន ហើយ​អាស៊ាន​គឺ​ជា​ដៃគូ​ពាណិជ្ជកម្ម​ធំ​បំផុត​ទី ៣ របស់​ចិន ក៏​ដូចជា​ទីផ្សារ​នាំ​ចេញ​ធំ​បំផុត​ទី ៤ និង​ជា​ប្រភព​នាំ​ចូល​ធំ​បំផុត​ទី ២ របស់​ចិន‍»។

ចំពោះ​ឥទ្ធិពល​យោធា​របស់​ចិន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​វិញ លោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធ អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​នៃ​វិទ្យាស្ថាន ISEAS-Yusof Ishak របស់​ប្រទេស​សិង្ហបុរី បាន​ប្រាប់ VOA កាល​ពី​ពេល​ថ្មីៗ​នេះ​ថា «ការ​កសាង​កោះ​សិប្បនិម្មិត​របស់​ចិន​នៅ​ក្នុង​សមុទ្រ​ចិន​ខាង​ត្បូង» គឺ​ជា​ការ​រំខាន​សម្រាប់​បណ្ដា​ប្រទេស​អាស៊ាន​មួយ​ចំនួន ដែល​ជា​អ្នក​ទាមទារ​កាន់កាប់​ដែន​ទឹក​នៅ​ក្នុង​សមុទ្រ​ដែល​មាន​ជម្លោះ​នោះ។

ការ​ប្ដូរផ្ដាច់​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក

ទោះបីជា​គោល​នយោបាយ​ការបរទេស​របស់​រដ្ឋបាល​លោក Trump ចំពោះ​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ មិន​ត្រូវ​បាន​បង្ហាញ​ច្បាស់លាស់​ក៏​ដោយ ក៏​លោក Denoon បាន​អះអាង​យ៉ាង​ម៉ឺងម៉ាត់​ថា «សហរដ្ឋ​អាមេរិក​នៅតែ​ប្ដូរផ្ដាច់​ចំពោះ​តំបន់​អាស៊ាន» ដោយសារតែ​តំបន់​នេះ​គឺ​មាន​សារៈសំខាន់ «ខ្លាំង​ណាស់» សម្រាប់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក។

លោក Denoon បាន​និយាយ​ថា៖ «តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​គឺ​មាន​សារៈសំខាន់​ផ្នែក​យុទ្ធសាស្ត្រ​ខ្លាំង​ណាស់​សម្រាប់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ដោយសារតែ​ការ​គ្រប់គ្រង​ច្រក​សមុទ្រ​ម៉ាឡាកា មាន​ន័យ​ថា​គ្រប់គ្រង​ការ​ធ្វើ​នាវាចរណ៍​ពី​មហា​សមុទ្រ​ប៉ាស៊ីហ្វិក​ទៅ​កាន់​មហា​សមុទ្រ​ឥណ្ឌា។ ហើយ​ប្រសិនបើ​ប្រទេស​ចិន​អាច​គ្រប់គ្រង​ផ្នែក​ទាំង​សង​ខាង​នៃ​ច្រក​សមុទ្រ​ម៉ាឡាកា ដែល​មាន​ន័យ​ថា ម៉ាឡេស៊ី និង​ឥណ្ឌូនេស៊ី​ងាក​កាន់តែ​ជិត​ទៅ​កាន់​ប្រទេស​ចិន នោះ​វា​ប្រាកដ​ជា​មិន​ល្អ​ទេ​សម្រាប់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក»។

លោក Denoon បាន​បន្ថែម​ថា៖ «សហរដ្ឋ​អាមេរិក​មិន​មាន​បំណង​គ្រប់គ្រង​ដែនដី​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​នោះ​ទេ ប៉ុន្តែ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ចង់​បាន​សេរីភាព​ធ្វើ​នាវាចរណ៍​នៅ​ក្នុង​សមុទ្រ»។

ប៉ុន្តែ លោក វណ្ណារិទ្ធ​មិន​រំពឹង​ថា រដ្ឋបាល​លោក Trump មាន​តួនាទី​សកម្ម​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​នោះ​ទេ ប៉ុន្តែ​លោក​ជឿជាក់​ថា រដ្ឋាភិបាល​អាមេរិក​អាណត្តិ​ក្រោយ​នឹង​ងាក​មក​កាន់​តំបន់​នេះ​វិញ​ដើម្បី «ប្រជែង» ជាមួយ​នឹង​ចិន។

លោក វណ្ណារិទ្ធ​បាន​បញ្ជាក់​យ៉ាង​ដូច្នេះ​ថា៖ «យើង​ឃើញ​ថា អាមេរិក​ដក ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​ពី Donald Trump យើង​មិន​ប្រាកដ​ទេ ពីព្រោះ​ថា នយោបាយ​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​មិន​មែន​ស្ថិត​នៅតែ​លើ Donald Trump មួយ​ទេ ក៏​ប៉ុន្តែ បន្ទាប់ពី Donald Trump នឹង​អាច​មាន​ថ្នាក់​ដឹកនាំ​ថ្មី រដ្ឋាភិបាល​ថ្មី​នៅ​អាមេរិក ដូច្នេះ​អាមេរិក​អាច​ត្រឡប់​មក​តំបន់​យើង​នេះ​វិញ ដើម្បី​ពង្រឹង​ឥទ្ធិពល​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​ការ​ប្រកួតប្រជែង​ជាមួយ​ចិន។ ខ្ញុំ​គិត​ថា អាមេរិក​មិន​បោះបង់​ចោល​តំបន់​អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ទេ‍»។​

រូបឯកសារ៖ លោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធ ផ្តល់​បទ​សម្ភាសន៍​ទៅ​កាន់​អ្នក​យក​ព័ត៌​មាន កាលពី​ថ្ងៃទី២៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៤។ (នូវ ពៅលក្ខិណា VOA)

ជម្រើស​របស់​អាស៊ាន

លោក Chong បាន​បញ្ជាក់​ថា ប្រសិនបើ​បណ្ដា​ប្រទេស​អាស៊ាន​មិន​មាន​បំណង​ទទួល​យក​ឥទ្ធិពល​របស់​ចិន​នោះ​ទេ ពួកគេ​ជា​ពិសេស​ប្រទេស​ដែល​មាន​ទំនោរ​ម្ចាស់ការ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង ដូចជា «ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូនេស៊ី សិង្ហបុរី និង​វៀតណាម» ជា​ដើម អាច​ងាក​ចេញ​ពី​អាស៊ាន និង​ស្វែង​រក​ដៃគូ​ថ្មី​នៅ​ក្រៅ​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ បើ​ទោះបីជា​ពួកគេ​នៅ​តែ​រក្សា​សមាជិកភាព​របស់​ខ្លួន​ជាមួយ​នឹង​អាស៊ាន​ក៏​ដោយ។

លោក​បាន​ថ្លែង​យ៉ាង​ដូច្នេះ​ថា៖ «ប្រទេស​ដែល​មាន​សមត្ថភាព​ខ្ពស់​អាច​ស្វែង​រក​ដៃគូ​ផ្សេង​ទៀត​ក្រៅ​ពី​អាស៊ាន។ អាស៊ាន​ប្រហែល​ជា​នៅ​ដដែល ប៉ុន្តែ​សកម្មភាព​ភាគ​ច្រើន​គួរតែ​ធ្វើ​នៅ​កន្លែង​ផ្សេង។ ប្រទេស​ទាំង​នោះ​អាច​ស្វែង​រក​គម្រោង​ដែល​មាន​លក្ខណៈ​ប្រសើរ​នានា​ជាមួយ​នឹង​ដៃគូ​ណា​ដែល​មិន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍»។

បើ​តាម​ការ​បញ្ជាក់​របស់​លោក គម្រោង​ដែល​លោក​ចង់​សំដៅ​ទៅ​លើ​នោះ​គឺ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង TPP និង​ក្រុម​សន្ទនា​សន្តិសុខ ៤ ភាគី ដែល​គេ​ស្គាល់​ជា​ទូទៅ​ថា «the Quad‍» ដែល​មាន​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ជប៉ុន ឥណ្ឌា និង​អូស្ត្រាលី​ជា​សមាជិក។

កិច្ច​ព្រមព្រៀង TPP ដែល​ជា​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ពាណិជ្ជកម្ម​មាន​អាយុ​កាល​ជាង​មួយ​ទសវត្សរ៍​មួយ​នេះ ត្រូវ​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​កាល​ពី​ឆ្នាំ ២០១៦ ដោយ​ប្រទេស​ចំនួន ១២ ដែល​ស្ថិត​នៅ​ផ្នែក​ទាំង​សង​ខាង​នៃ​មហា​សមុទ្រ​ប៉ាស៊ីហ្វិក។ សហរដ្ឋ​អាមេរិក​បាន​លះបង់​ចោល​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​នេះ​កាល​ពី​ដើម​ឆ្នាំ​មុន។

ក្រោយ​ពី​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​បាន​ដក​ខ្លួន​ចេញ​ទៅ ប្រទេស​ទាំង ១១ ផ្សេង​ទៀត​នៃ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​នេះ បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ពាណិជ្ជកម្ម​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ថ្មី​មួយ ដែល​នោះ​គឺ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​ទូលំទូលាយ និង​វិវឌ្ឍ​ទៅ​មុខ​នៃ​ភាព​ជា​ដៃគូ​ឆ្លង​មហា​សមុទ្រ​ប៉ាស៊ីហ្វិក ដែល​ហៅ​កាត់​ថា CPTPP ដោយ​មិន​មាន​វត្តមាន​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ចូលរួម។

ក្នុង​ចំណោម​ប្រទេស​ទាំង ១១ នោះ មាន​សមាជិក​អាស៊ាន​ចំនួន ៤ ផង​ដែរ ដែល​នោះ​គឺ​ប្រទេស​ប្រ៊ុយណេ ម៉ាឡេស៊ី សិង្ហបុរី និង​វៀតណាម។ ប្រទេស​ទាំង ៤ នេះ​ត្រូវ​បាន​អ្នក​វិភាគ​នានា​ជឿ​ថា​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាន​ភាព «ម្ចាស់ការ​ខ្លួន​ឯង» ក្នុង​ចំណោម​សមាជិក​អាស៊ាន​ដទៃ​ទៀត។

រី​ឯ​ក្រុម​សន្ទនា​សន្តិសុខ ៤ ភាគី ដែល​ហៅ​ថា «the Quad‍» នេះ គឺ​ជា​ក្រុម​ដៃគូ​សន្ទនា​យុទ្ធសាស្ត្រ ដែល​ត្រូវ​បាន​ផ្ដួចផ្ដើម​ឡើង​ដោយ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី​ជប៉ុន​លោក Shinzo Abe កាល​ពី​ឆ្នាំ ២០០៧។

ក្រុម «the Quad‍» នេះ ត្រូវ​បាន​គេ​មើល​ឃើញ​ជា​ទូទៅ​ថា​ជា​ការ​ឆ្លើយតប​ចំពោះ​ការ​បង្កើន​ឥទ្ធិពល​សេដ្ឋកិច្ច និង​យោធា​របស់​ចិន​នៅ​ក្នុង​តំបន់។ ក្រុម​នេះ​ក៏​បាន​ជំរុញ​ផង​ដែរ​នូវ​យុទ្ធសាស្ត្រ «ឥណ្ឌូ​ប៉ាស៊ីហ្វិក‍» ដែល​ជា​យុទ្ធសាស្ត្រ​មួយ​ដែល​គេ​ជឿ​ថា អាច​ជួយ​បង្កើន​តួនាទី​របស់​ឥណ្ឌា​ឲ្យ​បាន​ខ្លាំងក្លា​ជាង​មុន​នៅ​ក្នុង​តំបន់។

ទោះបីជា​លោក Denoon អះអាង​ថា មិន​មាន «ជម្រើស​ពិត​ប្រាកដ‍» ណា​មួយ ដែល​អាច​ជំនួស​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ប្រសិនបើ​បណ្ដា​ប្រទេស​អាស៊ាន​ចង់​ធ្វើ​ឲ្យ​មាន «តុល្យភាព​ជាមួយ​នឹង​ឥទ្ធិពល​ទាក់ទាញ» របស់​ចិន​ក៏​ដោយ ក៏​លោក​បាន​ឯកភាព​ថា ប្រទេស​ឥណ្ឌា​អាច​ធ្វើ​ជា​តួ​អង្គ​ថ្មី​មួយ​ដើម្បី​ជួយ «បំពេញ» និង «ធ្វើការ» ជាមួយ​នឹង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ដើម្បី​ផ្ដល់​នូវ​ការ​ការពារ​ផ្នែក​សន្តិសុខ​ទប់ទល់​នឹង​អំណាច​កើន​ឡើង​របស់​ចិន​នៅ​ក្នុង​តំបន់។

លោក Denoon បាន​ថ្លែង​យ៉ាង​ដូច្នេះ​ថា៖ «ឥឡូវ​នេះ ឥណ្ឌា​កាន់តែ​មាន​សារៈសំខាន់ ដោយសារតែ​ឥណ្ឌា​ឥឡូវ​នេះ​មាន​កប៉ាល់​ដឹក​យន្តហោះ​ចម្បាំង​ពីរ​គ្រឿង មាន​ទ័ព​អាកាស​ខ្លាំងក្លា ហើយ​មាន​ការ​ព្រួយ​បារម្ភ​ចំពោះ​ឥទ្ធិពល​កើន​ឡើង​របស់​ចិន។ ប្រសិនបើ​បណ្ដា​ប្រទេស​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​មាន​ឆន្ទៈ​បង្កើន​ទំនាក់ទំនង​សហ​ប្រតិបត្តិការ​ជាមួយ​នឹង​ឥណ្ឌា នោះ​វា​អាច​ទៅ​រួច​ដែល​ថា ឥណ្ឌា​អាច​ជួយ​បំពេញ និង​ធ្វើ​ការ​ជាមួយ​នឹង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​បាន»។

អ្នក​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​នានា​ជឿ​ថា ដោយសារតែ​បណ្ដា​ប្រទេស​អាស៊ាន​មាន​តម្រូវការ​ផ្សេង​គ្នា ហើយ​ពួកគេ​មិន​ចង់ «បង្ក​ជម្លោះ​ជាមួយ​នឹង​ចិន‍» ទាក់ទិន​នឹង​ផល​ប្រយោជន៍​សេដ្ឋកិច្ច បណ្ដា​ប្រទេស​ទាំង​នោះ​គួរតែ​រក្សា​នូវ​ស្មារតី​ដើម​របស់​ពួកគេ​ដើម្បី «សាមគ្គីភាព» ដែល​នោះ​គឺ «ភាព​ម្ចាស់ការ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង»។

ដូច​ដែល​លោក Denoon បាន​សង្កត់​ធ្ងន់​ដូច្នេះ​ដែរ «ភាព​ម្ចាស់ការ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង‍» នេះ គឺ​ជា «ជម្រើស​រយៈពេល​វែង​ដ៏​ល្អ​បំផុត​សម្រាប់​តំបន់​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍‍»។ ប៉ុន្តែ លោក​បាន​កត់​សម្គាល់​ឃើញ​ថា អាស៊ាន​គឺ​មិន​ងាយ​សម្រេច​បាន​នូវ​គោល​បំណង​នេះ​នោះ​ទេ ដោយសារតែ​បទ​ពិសោធន៍​កន្លង​មក​របស់​ខ្លួន ដែល «មិន​មាន​លទ្ធភាព​បង្កើត​ភាព​រួម​គ្នា​ជា​ធ្លុង​មួយ​ដែល​ពួកគេ​ធ្លាប់​សង្ឃឹម​ថា​នឹង​សម្រេច​ឲ្យ​បាន» នោះ។

លោក Denoon បាន​បន្ថែម​ថា៖ «ប្រសិន​បើ​ប្រទេស​ហ្វីលីពីន វៀតណាម ឥណ្ឌូនេស៊ី សិង្ហបុរី និង​ម៉ាឡេស៊ី​ចង់​បាន​ភាព​ម្ចាស់ការ​ខ្លួន​ឯង​ជាង​នេះ នោះ​សំណួរ​សួរ​ថា តើ​បណ្ដា​ប្រទេស​អាស៊ាន​អាច​នៅ​រួម​គ្នា​ជា​ក្រុម​មួយ​បាន​ដែរ​ឬ​ទេ ឬ​ក៏​អាស៊ាន​ត្រូវ​បំបែក​ជា​ពីរ​ក្រុម? នេះ​គឺ​ជា​ចម្ងល់​ដ៏​ស្រពិចស្រពិល​មួយ​សម្រាប់​ពេល​អនាគត»៕