ប្រាក់កម្ចីដែលកម្ពុជាទទួលពីប្រទេសចិនកាន់តែមានចំនួនច្រើនឡើងៗដែលធ្វើឱ្យទំហំបំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់ប្រទេសមហាអំណាចអាស៊ីមួយនេះធំជាងគេបង្អស់។ ការណ៍នេះនាំឱ្យមានក្តីបារម្ភថាតើកម្ពុជាអាចនៅរក្សាបានគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនឬទេក្នុងពេលដែលមិត្តដ៏ធំរបស់កម្ពុជាពេលនេះគឺជាប្រទេសកុម្មុយនិស្តដ៏ក្រហមឆ្អិនឆ្អៅ។
គិតរហូតមកដល់ឆ្នាំ២០១៥ កម្ពុជាជំពាក់បំណុលបរទេសចំនួន ៥.៩០០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកហើយ៤៥ភាគរយនៃបំណុលទាំងអស់នោះ គឺបានមកពីប្រទេសចិន។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ។
លោក វង្សី វិស្សុត រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ បានឲ្យដឹងកាលពីខែកុម្ភៈថា កម្ចីពីប្រទេសចិន ពុំមានភ្ជាប់ជាមួយលក្ខខណ្ឌសាំញ៉ាំច្រើននោះទេ ហើយបានក្លាយជាចលករដ៏សំខាន់នៅក្នុងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជា។
ប៉ុន្តែនេះមិនមែនសុទ្ធតែពិតទាំងអស់ទេ។ នេះបើតាមការអះអាងរបស់ក្រុមអ្នកវិភាគ និងអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវសង្គម។ ពួកគេយល់ថាកម្ចីដែលពុំភ្ជាប់លក្ខខណ្ឌច្រើននេះ បានបើកឱកាសឲ្យរដ្ឋាភិបាល បន្តការដឹកនាំរបស់ខ្លួនទៀតដោយពុំសូវបារម្ភពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងព្យាយាមទាញការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនឲ្យឆ្ងាយពីគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
លោក កែម ឡី អ្នកវិភាគសង្គមខ្មែរ បានប្រាប់ VOA ផ្នែកខេមរភាសាថា ការវិនិយោគចិន អាចជួយទប់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នបន្តរក្សាអំណាចរបស់ខ្លួន តាមលំនាំកុម្មុយនិស្ត ព្រោះថារដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃពិបាកសម្របខ្លួនទៅតាមលំនាំប្រជាធិបតេយ្យ ដែលតម្រូវឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«រដ្ឋាភិបាលយើងនេះ ដើរទៅរកគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដអត់រួច អីចឹងគាត់ត្រូវដើរថយក្រោយ គាត់ដើរថយក្រោយ តែដើរថយក្រោយ វាត្រូវពឹងពាក់ទៅលើប្រទេសដែលមាន វប្បធម៌នយោបាយរបៀបជាកុម្មុយនិស្តអញ្ចឹងហើយណ៎ា។ អីចឹងហើយ បានជាយើងម្តងហើយម្តងទៀត ក្នុងកាលៈទេសៈដែលយើងទប់អំណាចរបស់យើង បានន័យថា ទប់តំណែងរបស់យើង ត្រូវពឹងពាក់ទៅលើមហាអំណាច»។
រូបឯកសារ៖ លោកបណ្ឌិត កែម ឡី អ្នកវិភាគសង្គមឯករាជ្យ និងជាវាគ្មិនក្នុងវេទិកាសាធារណៈនេះ កំពុងពិភាក្សាលើប្រធានបទអំពី បញ្ហាប្រឈមនានាក្នុងការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសក្នុងអនុតំបន់ទន្លេមេគង្គ។ (នូវ ពOលក្ខិណា/VOA)
លោកបន្តបញ្ជាក់ថា ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ន ចង់បញ្ជាក់ពីភក្តីភាពជាមួយចិន រដ្ឋាភិបាលបានអនុវត្តគោលនយោបាយចិនតែមួយ។ គោលនយោបាយនេះ បានកាត់ច្រកសេដ្ឋកិច្ចពីរ គឺច្រកហុងកុង និងកោះតៃវ៉ាន់។ លោកបានហៅគោលនយោបាយនេះថា ជាគោលនយោបាយផ្លូវទាល់ ដែលកម្ពុជា គួរពិចារណាឡើងវិញ ហើយជាគោលនយោបាយដែលនាំឲ្យចិនពង្រីកឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លាំងលើកម្ពុជាទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងយោធា។
«គោលនយោបាយតែមួយហ្នឹង គឺជាគោលនយោបាយងាប់ក្រឡា យើងអត់មានលទ្ធភាព ចាប់ហុងកុង ចាប់តៃវ៉ាន់ ចាប់អីបាន។ អាមេរិក វាចាប់ចិន តែគេអាចចាប់តៃវ៉ាន់។ អីចឹង អាហ្នឹង ហើយដែលមើលឃើញ ទីមួយ។ ទីពីរ ចិនត្រូវតែវិនិយោគ ហើយដើម្បីយកទីតាំងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ហើយអាចឈានទៅយកភូមិសាស្ត្រយោធា ដើម្បីយកឥទ្ធិពល នៃដំណោះស្រាយជម្លោះ មហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង»។
ប្រទេសចិនដែលបានបង្កើនអំណាចសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនដោយស្ងៀមស្ងាត់ ត្រូវគេដឹងថា បានពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន ទៅកាន់ប្រទេសក្រីក្រជាច្រើននៅក្នុងតំបន់អាហ្រ្វិក អាមេរិកឡាទីន និងអាស៊ី។ នៅក្នុងទីតាំងទាំងអស់នោះ ចិនបានទទួលផលចំណេញខ្លាំងក្នុងការកសាងទំនប់វារីអគ្គិសនី ការជីកយករ៉ែ និងការផ្តល់កម្ចីដែលពុំភា្ជប់លក្ខខណ្ឌច្រើនទាក់ទិនបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស។ នេះបើយោងទៅតាមការបញ្ជាក់ ពីក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវសង្គម។
ឥទ្ធិពលនេះ ក៏ត្រូវក្រុមអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវសង្គមមើលឃើញថា កំពុងតែរីកខ្លាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលកំពុងត្រូវការថវិកាកសាងប្រទេស ក្រោយពីបានសន្តិភាពពេញលេញនៅឆ្នាំ ១៩៩៨។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃប្រទេសតូចមួយនេះ តែងតែនិយាយកោតសរសើរប្រទេសចិន និងរិះគន់ដល់លក្ខខណ្ឌតឹងរ៉ឹង ដែលសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសនៅលោកខាងលិចផ្សេងទៀតមានមកលើកម្ពុជា។ លក្ខខណ្ឌតឹងរ៉ឹងនោះ សំដៅដល់ការលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
ជាងនេះទៅទៀត គ្រោះរាំងស្ងួត ដែលប្រទេសកម្ពុជា បានឆ្លងកាត់ ហើយនិងត្រូវគេរំពឹងថា បន្តកើតទៅពេលអនាគតទៀតនោះ រឹតតែធ្វើឲ្យកម្ពុជា មិនអាចងាកចេញពីប្រទេសចិនបានទេ។ គ្រោះរាំងស្ងួតអាចនឹងធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ធ្លាក់ខ្លួនក្រកាន់តែខ្លាំងឡើង ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលត្រូវរកជំនួយមិនមានលក្ខខណ្ឌច្រើន ដើម្បីទ្រទ្រង់ស្ថិរភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស។
ការបង្ហូរទឹកពីទំនប់មួយចំនួនរបស់ ចិនមកកាន់ប្រទេសស្ថិតក្នុងតំបន់ទន្លេមេគង្គក្រោម និងទទួលការសាទរដោយរដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់នេះ បានបង្ហាញឲ្យឃើញថា ចិនកាន់តែមានឥទ្ធិពល នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ និងអ្នកវិភាគមើលឃើញ ថានឹងរងឥទ្ធិពលពីការបង្ហូរទឹកនេះដែរ។
លោកហេង ស្រៀង អ្នកស្រាវជ្រាវសង្គម និងនយោបាយ បានប្រាប់ VOA ថា ស្ថានភាពរាំងស្ងួតដែលនឹងធ្វើឲ្យកម្ពុជា កាន់តែក្រឡើងនោះ នឹងជំរុញឲ្យកម្ពុជាខ្ចីលុយចិនកាន់តែច្រើន។ លោកនិយាយថា៖
«យើងកាន់តែ [មាន] ភាពក្រីក្រដោយសារតែ ភាពរាំងស្ងួត ដោយសារការកាប់បំផ្លាញនូវធនធានធម្មជាតិ ដូច្នេះគាត់ហាក់ដូចជា ផ្ញើវាសនាប្រទេសជាតិហ្នឹង គឺស្ទើរតែទាំងស្រុង ទៅលើកម្ចីរបស់ចិនដោយអត់បានគិតពីផលប៉ះពាល់ទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ឬក៏ក្លាយទៅជាកូនបំណុលរបស់គេទេ»។
លោកបានបន្តថា ភាពក្រីក្រ បង្កពីគ្រោះរាំងស្ងួត នឹងធ្វើឲ្យបំណុលដែលកម្ពុជា ជំពាក់ចិន កាន់តែរីកធំ និងបង្ខំកម្ពុជាឲ្យដើរតាមប្រទេសចិនបន្តទៀត។ លោកថ្លែងថា៖
«ប្រទេសចិនភាគច្រើន គឺយកប្រទេសដែលជាមិត្ត ដូចជាប្រទេសអាហ្វ្រិកមួយចំនួន ហើយប្រទេសមួយចំនួន របស់ប្រទេសមួយចំនួននៅតំបន់អាស៊ីយើងមួយចំនួនហ្នឹង គឺគ្រាន់តែយកមកជាកូនអុក ឬក៏ធ្វើជាកូនបំណុល ដើម្បីស្រួលប្រើ ហើយក៏ងាយចូលទៅក្នុងប្រទេសហ្នឹង ដើម្បីទៅយករ៉ែធម្មជាតិ ទៅវិនិយោគ ទៅលើដីធ្លី ទៅលើវារីអគ្គិសនីអីមួយចំនួនអីចឹង អាចជាអត្ថប្រយោជន៍របស់ចិនភាគច្រើន»។
លោក កែម ឡី មានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជា អាចនឹងវ័ណ្ឌ-ក ដោយសារគោលនយោបាយ ដែលមិនមានការថ្លឹងថ្លែងពីឥទ្ធិពលចិន និងបស្ចិមប្រទេស។
«ការទូតរបស់យើងនេះ នៅពេលដែលយើងងាប់ក្រឡាមួយចិន តាំងពីចិនតែមួយ ទាំងពីរជំនួយរបៀបបំណុល យើងមិនត្រឹមតែ អនាគតវិបត្តិបំណុលទេគឺនយោបាយយើង នយោបាយការទូតចងកទៀត។ ជាទូទៅ យើងចង់ដោះពីក្រពើ យើងមកចូលមាត់ខ្លាហើយ បានន័យថា យើងចង់ដោះពីវៀតណាមដែលជា បក្សកុម្មុយនិស្តមួយ អីចឹងវានឹងមកចូលបក្សកុម្មុយនិស្តមួយទៀតអញ្ជឹងទៅណា ហើយយើងអត់បានគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ បើសិនជាយើងគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញយើង យើងមានការទូតដូចៗគ្នាក្នុងន័យអព្យាក្រឹត ហើយយើងយកគោលការណ៍អាស៊ានអនុវត្តន៍ ត្រឹមត្រូវអាហ្នឹង យើងអត់មានហានិភ័យទេ ប៉ុន្តែណាស់តែយើងផ្អៀងទៅម្ខាងៗដាច់អ្ហាស់ អាហ្នឹងហើយដែលយើងខុស»។
លោកថា ភាពលម្អៀងជ្រុលនៃចំណងការទូតនេះ បានធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជា ជួបគ្រោះមហន្តរាយតាំងពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម រហូតដល់សម័យខ្មែរក្រហម ឬប៉ុល ពត។
ថ្វីបើ កម្ពុជារងការរិះគន់ពីការផ្អៀងផ្អងចំណងការទូតនេះក្តី រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសថ្មីរបស់កម្ពុជា គឺលោក ប្រាក់ សុខុន ប្រាប់ទៅអ្នកសារព័ត៌មាន បន្ទាប់ពីជំនួបលោក ជាមួយ វ៉ាង យី រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនថា កម្ពុជាប្រកាន់ជំហរអព្យាក្រឹត មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការអ្នកដទៃ នៅគ្រាដែលចិនកំពុងមានវិវាទ ជាមួយប្រទេសសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀត ក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា ដោយយោងដល់ជម្លោះនេះ កាលពីពេលនោះយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«អីចឹងហើយ ជំហររបស់កម្ពុជា គឺថា អំពាវនាវឲ្យភាគីដែលពាក់ព័ន្ធដោយផ្ទាល់ រកវិធីដោះស្រាយដោយសន្តិវិធី តាមរយៈការពិគ្រោះយោបល់ និងការចរចានិងស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ»។
រូបឯកសារ៖ លោក អ៊ូ វីរៈ ប្រធានវេទិកាអនាគតមានប្រសាសន៍អំពីស្ថានភាពទំនាក់ទំនងនយោបាយរវាងគណបក្សប្រជាជននិងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅក្នុងបន្ទប់ផ្សាយរបស់ VOA ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រទេសកម្ពុជា។ (ផន បុប្ផា/VOA)
លោក អ៊ូ វីរៈ ប្រធានវេទិកាអនាគត ដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយក្នុងស្រុក ថ្លែងថា បើទោះជាមានការថ្លែងពីលោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសថ្មីថា កម្ពុជា នឹងប្រកាន់ជំហរអព្យាក្រឹតនោះក្តី ក៏ប្រទេសដ៏ក្រីក្រនេះ នៅមិនអាចងាកចេញពីចិនបានដដែល។ លោកថា ការណ៍ដែលកម្ពុជាកាន់តែខិតជិតទៅរកចិន កម្ពុជា នឹងអាចក្លាយជាឧបករណ៍មួយដែលចិននឹងប្រើនៅក្នុងជម្លោះអន្តរជាតិនានា។
«ជាការព្រួយបារម្ភរបស់យើងដែរ ដោយសារការពឹងផ្អែកទៅលើចិនជ្រុលពេក វាអាចធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជាហ្នឹងទៅជាឧបករណ៍នៃជម្លោះមួយចំនួន យើងទៅជាឧបករណ៍របស់ចិន នៃបញ្ហាការងារអន្តរជាតិ មួយចំនួន»។
កាលពីឆ្នាំ២០១២ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានគេរិះគន់ថា បានធ្វើឲ្យសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហៅកាត់ថា អាស៊ាន ជួបបរាជ័យជាលើកទីមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដោយអាស៊ាន មិនអាចចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមួយបានទាក់ទិនបញ្ហាជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ក្នុងពេលដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលរបស់អាស៊ានក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។
លោក ហេង ស្រៀង អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវសង្គម ថ្លែងថា បរាជ័យនេះ ជាសញ្ញាមួយបញ្ជាក់ថា កម្ពុជាផ្អៀងទៅរកចិន។ លោកថ្លែងថា ដើម្បីបញ្ចៀសការកើតមានជាថ្មីនៃ បរាជ័យនេះ កម្ពុជា ត្រូវមានការកំណត់ច្បាស់លាស់ នូវកម្រិតនៃទំនាក់ទំនងការទូត រវាងប្រទេសចិន និងប្រទេសដទៃទៀត ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក។
លោកបញ្ជាក់ថា ប្រទេសសិង្ហបុរី ដែលជាប្រទេសដ៏ក្រីក្រមួយ បានកែប្រែស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន ឈរជើងជាប្រទេសមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ ដោយសារភាពប៉ិនប្រសប់របស់មេដឹកនាំប្រទេស ក្នុងការពង្រឹងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ។
«ប្រទេសសាំងហ្គាពួរ នៅឆ្នាំ៦០ជាង ៧០ជាង គាត់មិនទាន់មានសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំនៅឡើយ ដូច្នេះគាត់បានវាស់វែងថាតើគាត់ត្រូវទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសអាមេរិកប៉ុន្មានភាគរយ ប្រទេសអូស្ត្រាលី ដែលនៅជិតជុំហ្នឹង យ៉ាងម៉េច? ហើយធ្វើម៉េចគេអាចទប់ជាមួយឥទ្ធិពលចិន ដោយមិនឲ្យខ្លួនធ្លាក់ក្លាយទៅជាកូនអុករបស់ចិនទេ»។
ក្រៅពីការព្យាយាមធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិន ឲ្យកាន់តែស្អិតល្មួតនោះ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក៏បានពង្រីកចំណងទាក់ទងកម្ពុជា-រុស្ស៊ី បន្ថែមទៀតផងដែរ។ ថ្មីៗនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទើបតែបានបញ្ចប់ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ទៅកាន់ប្រទេសរុស្ស៊ី ជាទីដែលលោកបានស្នើឲ្យភាគីរុស្ស៊ីជួយទិញផលិតកសិកម្មពីកម្ពុជា ដោយមិនយកពន្ធ និងការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
ការណ៍នេះបន្ថែមក្តីបារម្ភកាន់តែច្រើនដល់ក្រុមអ្នកវិភាគសង្គម ដែលមើលឃើញថាផលប្រយោជន៍ សេដ្ឋកិច្ចនេះអាចនឹងទាញកម្ពុជាឱ្យដើរកាន់តែឆ្ងាយពីគន្លងនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញខ្លួនឯង ដែលបានចែងថា កម្ពុជាដើរតាមរបបប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស៕