ភ្នំពេញ — សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីបទល្មើសបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន ដែល VOA ទទួលបានបង្កឲ្យមានក្តីបារម្ភជាច្រើនពីក្រុមសិទ្ធិមនុស្សស្តីពីប្រការមួយចំនួន ដែលអាចឲ្យរដ្ឋាភិបាលបន្តពង្រឹងការបង្ក្រាបរបស់ខ្លួនទៅលើសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ហើយក៏ធ្វើឲ្យមានក្តីបារម្ភអំពីឯកជនភាព និងការប្រមូលទិន្នន័យផងដែរ។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ ដែលត្រូវបានចាប់ផ្តើមតាក់តែងឡើងវិញ និងធ្លាប់ត្រូវបានប្រកាសជាលើកដំបូង នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១០ នោះ មានគោលបំណងគ្រប់គ្រងលំហអ៊ីនធឺណិត ដោយអនុញ្ញាតឲ្យនគរបាលយុតិ្តធម៌និងតុលាការអាចស៊ើបអង្កេតបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌតាមប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី សេចក្តីព្រាងច្បាប់ដែលចុះកាលបរិច្ឆេទ កាលពីខែសីហា ហើយ VOA ទទួលបានបង្ហាញថា ច្បាប់នេះអាចនឹងត្រូវបានប្រើប្រាស់ ដើម្បីបន្តរឹតត្បិតសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិនៅពេលច្បាប់នេះ ពឹងផ្អែកលើស្ថានភាពដែលមានការបកស្រាយមិនច្បាស់លាស់។
VOA បានផ្តល់ច្បាប់ចម្លងនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដែលបែកធ្លាយនេះទៅឲ្យលោក ប៊ុន ហុន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលទទួលបន្ទុកពិនិត្យលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ។ មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់រូបនោះបានបដិសេធមិនបញ្ជាក់ពីភាពត្រឹមត្រូវនៃសេចក្តីព្រាងនេះទេ ប៉ុន្តែលោកក៏មិនបានច្រានចោលខ្លឹមសារនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះដែរ។
លោក ប៊ុន ហុន ប្រាប់ VOA ថា៖ «យើងក៏មិនទាន់បញ្ចប់ការពិភាក្សាគ្នាចូលមកសុំគោលការណ៍រដ្ឋាភិបាលថា ទទួលយកសេចក្តីព្រាងហ្នឹងនៅឡើយទេ។ អ៊ីចឹងស្អីៗ ហ្នឹងនៅមានបញ្ហាច្រើនទៀត។ហើយអ្នកណាអ្នកឲ្យសេចក្តីព្រាងបែបហ្នឹងទៅ? ជួនកាលអ្នកឲ្យហ្នឹងមិនដឹងថា គាត់បានមកពីណាមកពីណីអត់ដឹងដែរទេ»។
លោក ប៊ុន ហុន មិនចង់ឲ្យអ្នកសារព័ត៌មានរាយការណ៍ពីខ្លឹមសារនៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះទេ។ លោកបញ្ជាក់ថា៖ «សេចក្តីព្រាងនេះវាមិនមែនជាសេចក្តីព្រាង ដែលយើងបានបញ្ចប់កិច្ចការអីនៅឡើយទេ។ អ៊ីចឹងហើយសូមថា កុំទាន់យកផ្សាយអី ព្រោះរឿងនេះអ្នកឲ្យហ្នឹងមិនដឹងគាត់ពីណាពីណីមកឲ្យទេ»។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះតម្រូវឲ្យអ្នកផ្តល់សេវា «រក្សាទុកទិន្នន័យចរាចរណ៍យ៉ាងហោចណាស់ ១៨០ ថ្ងៃ» ដើម្បីសម្រួលដល់ការស្នើសុំពី «អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច»។
រូបថតឯកសារ៖ និស្សិតសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញបើកមើលអ៊ីនធឺណិតនៅហាងកាហ្វេមួយតាមបណ្តោយមហាវិថីសហព័ន្ធរុស្ស៊ីកាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៤។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមិនបញ្ជាក់ពីប្រភេទអ្នកផ្តល់សេវា ដែលស្ថិតនៅក្រោមវិសាលភាពនៃច្បាប់នេះទេ។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះចែងថា រូបវ័ន្តបុគ្គល ឬនីតិបុគ្គលណាមួយដែលផ្ទុកទិន្នន័យក្នុងនាមអ្នកដទៃ ឬផ្តល់ឲ្យអ្នកប្រើប្រាស់នូវលទ្ធភាពក្នុងការទាក់ទង តាមរយៈប្រព័ន្ធទូរគមនាគមន៍ត្រូវចាត់ទុកថា ជាអ្នកផ្តល់សេវា។
គេមិនទាន់ច្បាស់នៅឡើយទេថា តើនិយមន័យនេះកំណត់ត្រឹមតែអ្នកផ្តល់សេវាទូរស័ព្ទ និងអ៊ីនធឺណិត ឬក៏រួមបញ្ចូលទាំងហាងកាហ្វេអ៊ីនធឺណិត និងស្ថាប័នដែលផ្តល់ការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតទៅឲ្យបុគ្គលិករបស់ពួកគេដែរ ឬយ៉ាងណា។
«ការកំណត់នៃអត្ថន័យជុំវិញទៅនឹងស្អីទៅជាព័ត៌មានក្លែងក្លាយ។ត្រង់ចំណុចនេះ ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនធំដែលគាត់ចូលចិត្តប្រើហ្វេសប៊ុក ឬក៏ប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងផ្សេងៗទៀតហ្នឹង គាត់មិនដឹងថាប្រភពព័ត៌មានហ្នឹងក្លែងក្លាយ ឬមិនក្លែងក្លាយទេ ចេះតែផ្ញើតៗគ្នា។ អ៊ីចឹង វាអាចជំរុញឲ្យគ្រោះថ្នាក់ច្រើនដល់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ»
មាត្រា ៤៥ នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះនឹងអនុញ្ញាតឲ្យអាជ្ញាធរដាក់ពិន័យ ឬដាក់ពន្ធនាគារលើបុគ្គលណាដែលប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាន «ដោយមានបំណង ឬចេតនា» ដើម្បីធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ក្លែងក្លាយ ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ «សុវត្ថិភាពសាធារណៈ» «សន្តិសុខជាតិ» «ទំនាក់ទំនងល្អរវាងកម្ពុជានិងប្រទេសដទៃ» និងប៉ះពាល់លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតជាតិញុះញង់ឲ្យមានភាពអមិត្ត មានការស្អប់ខ្ពើម និងការរើសអើងពូជសាសន៍ជាដើម។ ប្រសិនបើត្រូវបានកាត់ឲ្យមានទោស បុគ្គលមួយរូបអាចប្រឈមនឹងការជាប់ពន្ធនាគាររហូតដល់ ៣ ឆ្នាំ និងការពិន័យជាប្រាក់រហូតដល់ ២៥០០ ដុល្លារអាមេរិក។
មាត្រា ៤០ ចែងថា បុគ្គលណាដែលមានចេតនា ហើយបានប្រព្រឹត្តការរំខានការបំភ័យការគំរាមកំហែង ការរំលោភបំពាន ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ឬការជេរប្រមាថអ្នកដទៃ តាមរយៈមធ្យោបាយកុំព្យូទ័រ ត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី ១ ខែទៅ ៦ ខែ និងពិន័យជាប្រាក់ពី ២ លានរៀលទៅ ៥ លានរៀល។
នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការគណៈកម្មាធិការសហប្រតិបត្តិការដើម្បីកម្ពុជា (CCC) លោក សឿង សារឿន ដែលតំណាងឲ្យសម្ព័ន្ធអង្គការជាតិនិងអន្តរជាតិ មានប្រសាសន៍ថា ការប្រឹក្សាយោបល់ជាមួយអ្នកពាក់ព័ន្ធគួរតែត្រូវបានធ្វើឡើង មុនពេលអនុម័តច្បាប់នេះ ដោយសារតែវាពាក់ព័ន្ធដល់អ្នកផ្តល់សេវាក្នុងវិស័យឯកជន និងសាធារណជនទូទៅ ដែលប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកជាចម្បង។
លោកថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖«នៅពេលយើងពិនិត្យជាបឋមទៅលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ហ្នឹង យើងឃើញថា មានបញ្ហាមួយចំនួនដែលយើងកង្វល់។ ទីមួយ ទាក់ទងថា តើព័ត៌មានឯកជនភាពហ្នឹងត្រូវបានការពារយ៉ាងដូចម្តេច? ហើយយើងឃើញសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ គឺផ្តល់សិទ្ធិទៅដល់វិស័យឯកជន ដើម្បីគ្រប់គ្រងព័ត៌មានរបស់ឯកជនរហូតដល់ ១៨០ ថ្ងៃអីជាដើម។ល។ យើងឃើញថា វាដូចជាមិនត្រឹមត្រូវទេ។ វិស័យឯកជនមិនអាចគួរធ្វើអ៊ីចឹងបានទេ»។
លោកក៏បានបង្ហាញក្តីបារម្ភអំពីមាត្រាក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការចែកចាយព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ដែលអាចត្រូវចោទប្រកាន់ និងមានការកាត់ទោសអ្នកប្រព្រឹត្តឲ្យជាប់ពន្ធនាគារផងដែរ។
លោក សឿង សារឿន បន្ថែមថា៖ «ការកំណត់នៃអត្ថន័យជុំវិញទៅនឹងស្អីទៅជាព័ត៌មានក្លែងក្លាយ។ត្រង់ចំណុចនេះ ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនធំដែលគាត់ចូលចិត្តប្រើហ្វេសប៊ុក ឬក៏ប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងផ្សេងៗទៀតហ្នឹង គាត់មិនដឹងថាប្រភពព័ត៌មានហ្នឹងក្លែងក្លាយ ឬមិនក្លែងក្លាយទេ ចេះតែផ្ញើតៗគ្នា។ អ៊ីចឹង វាអាចជំរុញឲ្យគ្រោះថ្នាក់ច្រើនដល់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ»។
បើតាមលោក សឿង សារឿន អង្គការរបស់លោកកាលពីកន្លងទៅបានដាក់លិខិតទៅរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃលោក ស ខេង ចំនួន ២ ដងដើម្បីស្នើសុំសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីបទល្មើសបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននេះ។ ប៉ុន្តែសំណើសុំនេះមិនទទួលបានការឆ្លើយតបនោះទេ។
រូបឯកសារ៖ ជនជាតិចិនក្នុងឯកសណ្ឋានអាវពណ៌ទឹកក្រូច ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងបញ្ជូនទៅប្រទេសចិនវិញ ដោយមន្ត្រីប៉ូលិសចិន មុនពេលពួកគេឡើងយន្តហោះចេញពីអាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញនៃប្រទេសកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៧។
អាជ្ញាធរកម្ពុជាបានចាប់ខ្លួនបុគ្គលជាច្រើនដែលភាគច្រើនជាប់ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយ។ ការចាប់ខ្លួននេះពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្ហោះសារនៅក្នុងបណ្តាញសង្គមក្នុងការគាំទ្រគណបក្សនេះ ក្នុងរយៈពេល ៣ ឆ្នាំ ចុងក្រោយនិងភាគច្រើននៅពេលដែលលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងបានព្យាយាមត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ មិនបានសម្រេច កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៩។
អាជ្ញាធរកម្ពុជាក៏បានចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋកម្ពុជាជាង ៣០ នាក់ ចាប់ពីខែមករា ដល់ខែមេសា ដោយសារការចោទប្រកាន់លើការបង្ហោះព័ត៌មានក្លែងក្លាយ។ នេះបើយោងតាមអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch។ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សចាត់ទុកសកម្មភាពនេះថា ជាការប៉ុនប៉ងដើម្បីបង្ក្រាបមតិប្រឆាំង ដែលរិះគន់ការដោះស្រាយរបស់រដ្ឋាភិបាលលើការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ១៩ និងផលប៉ះពាល់លើសេដ្ឋកិច្ច។
«ច្បាប់ដែលមិនអាចរក្សាតុល្យភាពរវាងតម្រូវការសន្តិសុខកម្ពុជា និងតម្រូវការធុរកិច្ចនិងអ្នកប្រើប្រាស់ អាចនឹងប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានដល់ការវិនិយោគបរទេស និងកាត់បន្ថយឱកាសសម្រាប់ក្រុមហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យា ក្នុងទ្រង់ទ្រាយតូចនិងមធ្យម ទាំងនៅក្នុង និងក្រៅប្រទេសកម្ពុជា»
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីបទល្មើសបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មាននេះ មានបទបញ្ញត្តិស្តីពីបទល្មើសបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មានផ្សេងទៀត ដូចជាការលួចអត្តសញ្ញាណ ការក្លែងបន្លំ និងការលួចពាក់ព័ន្ធនឹងកុំព្យូទ័រ បទល្មើសកម្មសិទ្ធិបញ្ញា និងបទល្មើសទាក់ទងនឹងរូបភាពអាសអាភាស។
បើយោងតាមស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា ក្នុងខែមិថុនា អ្នកជំនាញនៃក្រសួងយុត្តិធម៌អាមេរិក បានរៀបចំសិក្ខាសាលាមួយនៅភ្នំពេញជាមួយមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ដើម្បីពិភាក្សាលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ។ ក្រុមហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យាអាមេរិកល្បីៗជាច្រើនមានវត្តមាននៅក្នុងសិក្ខាសាលានេះ ដើម្បីផ្តល់មតិយោបល់ និងការអនុវត្តល្អៗ ពាក់ព័ន្ធនឹងការការពារសិទ្ធិជាមូលដ្ឋាន និងប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាព័ត៌មានកម្ពុជា។
លោក Chad Roedemeier អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជាប្រាប់ VOA តាមសារអ៊ីម៉ែលថា ស្ថានទូតបានដឹងពីសេចក្តីព្រាងច្បាប់ និងបានចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ក្នុងការការពារសេរីភាពដែលពលរដ្ឋកម្ពុជាមាន និងការពិចារណាលើតម្រូវការរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ប្រជាពលរដ្ឋនិងការរកស៊ី។
លោក Roedemeier បញ្ជាក់ថា៖ «ច្បាប់ដែលមិនអាចរក្សាតុល្យភាពរវាងតម្រូវការសន្តិសុខកម្ពុជា និងតម្រូវការធុរកិច្ចនិងអ្នកប្រើប្រាស់ អាចនឹងប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានដល់ការវិនិយោគបរទេស និងកាត់បន្ថយឱកាសសម្រាប់ក្រុមហ៊ុនបច្ចេកវិទ្យា ក្នុងទ្រង់ទ្រាយតូចនិងមធ្យម ទាំងនៅក្នុង និងក្រៅប្រទេសកម្ពុជា»។
លោកបន្ថែមថា សិទ្ធិមនុស្សនិងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាននៅលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត ក៏ត្រូវតែការពារផងដែរ។
លោកស្រី ចក់ សុភាព នាយិការបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា និយាយថា ប្រការផ្សេងទៀតនៅក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ ដែលបែកធ្លាយនេះ មានចំណុចជាច្រើនដែលប៉ះពាល់សិទ្ធិសេរីភាព។លោកស្រីបន្តថា ក្តីបារម្ភរបស់លោកស្រីពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍ ដូចជា «សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ» និង «សន្តិសុខ» ដែលលោកស្រីកត់សម្គាល់ថា មានភាពមិនច្បាស់លាស់ និងទូលាយសម្រាប់អាជ្ញាធរបកស្រាយ។
លោកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «យើងមើលឃើញថា មានការប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍ដែលមានលក្ខណៈទូលំទូលាយ ហើយដែលងាយស្រួលក្នុងការដែលអាជ្ញាធរធ្វើការបកស្រាយទៅតាមឆន្ទានុសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។ហើយយើងឃើញថា មិនមានការចែងនូវនិយមន័យឲ្យបានជាក់លាក់ថា តើនៅពេលដែលយើងសំដៅទៅដល់ការប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខហ្នឹងបានន័យថាយ៉ាងម៉េច»។
អ្នកតស៊ូមតិបាននិយាយថា កង្វះខាតច្បាប់ក្នុងការគ្រប់គ្រងសេរីភាពអ៊ីនធឺណិត មិនបានបញ្ឈប់រដ្ឋាភិបាលពីការចាប់ខ្លួន និងចោទប្រកាន់បុគ្គលនានាចំពោះការបញ្ចេញមតិនៅតាមអ៊ីនធឺណិតនោះទេ។ ពួកគេថា រដ្ឋាភិបាលក៏បានប៉ុនប៉ងដាក់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងរៀបចំក្របខណ្ឌនានា ដើម្បីតាមដានសកម្មភាពនៅលើអ៊ីនធឺណិតផងដែរ។
នៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំនេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានស្នើឲ្យបង្កើតច្រកចេញចូលប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតថ្នាក់ជាតិ ដើម្បីគ្រប់គ្រង និងតាមដានចរាចរណ៍អ៊ីនធឺណិត ដែលបានបង្កឲ្យមានក្តីបារម្ភពីអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនិងធុរកិច្ចជាច្រើន។ សំណើនេះមានចែងលម្អិតនៅក្នុងអនុក្រឹត្យស្តីពី «ការបង្កើតច្រកចេញចូលប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតថ្នាក់ជាតិ» និងចែងថា នៅពេលដែលច្រកចេញចូលប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតថ្នាក់ជាតិ ត្រូវបានបង្កើតឡើងច្រកនេះ នឹងគ្រប់គ្រងប្រតិបត្តិការអ៊ីនធឺណិតទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេស។
នៅក្នុងសេចក្តីជូនដំណឹងរបស់រដ្ឋាភិបាល កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ ២០១៨ ក្រសួងទូរគមនាគមន៍ ក្រសួងព័ត៌មាន និងក្រសួងមហាផ្ទៃ បានបង្កើតក្រុមការងារមួយ ដើម្បីតាមដានភាពត្រឹមត្រូវនៃព័ត៌មាននៅលើបណ្តាញអ៊ីនធឺណិត និងបណ្តាញសង្គមដោយក្រសួងនីមួយៗ មានតួនាទីផ្សេងៗគ្នានៅក្នុងយន្តការតាមដានសកម្មភាពនៅលើអ៊ីនធឺណិតនេះ។
រដ្ឋាភិបាលក៏បានណែនាំឲ្យអ្នកផ្តល់សេវាអ៊ីនធឺណិតបិទគេហទំព័រចំនួន ១៧ ប៉ុន្មានថ្ងៃ មុនការបោះឆ្នោតសកល កាលពីឆ្នាំ ២០១៨ ក្រោមហេតុផលថា គេហទំព័រទាំងនោះទំនងនឹង «រារាំងដល់ការបោះឆ្នោត»។ រដ្ឋាភិបាលក៏បានបញ្ជាឲ្យស្ថាប័នរដ្ឋទាំងអស់រហូតដល់ថ្នាក់ក្រោមត្រូវតាមដានខ្លឹមសារដែលប្រជាពលរដ្ឋបង្ហោះ រួមទាំងការផ្ញើសារឯកជននៅក្នុងក្រុមផងដែរ៕