ខេត្តសៀមរាប — អ្នកស្រី គឹម ស្រេង កំពុងអង្គុយចងគាធដើម្បីត្បាញហូលនៅផ្ទះស្នាក់នៅរបស់អ្នកស្រី នៅក្នុងក្រុងសៀមរាប។ អ្នកស្រីរៀនចងគាធ និងត្បាញហូលតាំងពីរបបខ្មែរក្រហមបានដួលរលំ។
លោកយាយ ម្តាយនិងបងស្រីរបស់អ្នកស្រី សុទ្ធតែជាអ្នកតម្បាញ ហើយបងប្អូនអ្នកស្រីជាច្រើននាក់ទៀតក៏ជាអ្នកតម្បាញដែរ នៅជំនាន់នោះ។
នៅស្រុកកំណើតក្នុងភូមិពៃ ឃុំត្នោត ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ គ្រួសាររបស់អ្នកស្រីមានកីតម្បាញមួយសម្រាប់អ្នកស្រី បងស្រី និងម្តាយរបស់អ្នកស្រី ដើម្បីត្បាញហូល។ នៅក្នុងភូមិរបស់អ្នកស្រី នារីៗដទៃទៀតភាគច្រើន ក៏ជាអ្នកតម្បាញដូចសមាជិកគ្រួសារអ្នកស្រីដែរ។
អ្នកស្រី គឹម ស្រេង បានរៀបការនៅឆ្នាំ ១៩៨៦។ អ្នកស្រី អួង ជា ដែលជាម្តាយក្មេករបស់អ្នកស្រី ក៏ជាអ្នកតម្បាញផងដែរ។ កាលពីឆ្នាំ២០០១ អ្នកស្រី អួង ជា ត្រូវបានលោក Kikuo Morimoto ស្ថាបនិកអង្គការ Institute of Khmer Traditional Textiles (វិទ្យាស្ថានវាយនភណ្ឌប្រពៃណីខ្មែរ) ទាក់ទងឲ្យមកធ្វើការនៅខេត្តសៀមរាប ជាអ្នកចងគាធ និងត្បាញហូល។ អ្នកស្រីក៏ហៅកូនប្រសារគឺអ្នកស្រី គឹម ស្រេង មកជាមួយ។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក អ្នកស្រី គឹម ស្រេង បានក្លាយជាអ្នកចងគាធនិងអ្នកត្បាញហូលដ៏មានស្នាដៃម្នាក់ ក្នុងចំណោមអ្នកដែលមានស្នាដៃប្រណិតៗដទៃៗទៀត នៅអង្គការនេះ។
នៅអង្គការនេះ អ្នកស្រីគឺជាអ្នកចងគាធនិងអ្នកត្បាញម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកចងគាធ១០នាក់និងអ្នកត្បាញ១៤នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកស្រីមិនដឹងខ្លួនថា អ្នកស្រីជាបុគ្គលដ៏សំខាន់ម្នាក់ ដែលរួមចំណែកនៅក្នុងការរក្សាអត្តសញ្ញាណរបស់ប្រទេសឡើយ។
ខណៈកំពុងចងគាធ អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖ «បើថាយើងអត់ធ្លាប់ចេះហ្មង យើងធ្វើ យើងថា យើងមោទនភាព យើងអត់ចេះ ហើយយើងរៀនចេះ។ ដល់តែយើងធ្វើជាប់អ៊ីចឹងឯង យើងធម្មតា។ ពេលណាយើងផ្តើម អាពិបាកៗ យើងអរដែរ គិតថា មិនគួរថាយើងធ្វើបានអ៊ីចឹងសោះ...ហ្អា...យើងអរក្នុងចិត្តយើង»។
ហូលដែលផលិតនៅអង្គការ Institute of Khmer Traditional Textiles អាចមានតម្លៃរាប់ពាន់ដុល្លារ ដោយសារតែហូលទាំងនេះលំបាកធ្វើ ការធ្វើត្រូវការរយៈពេលយូរ ហើយអ្នកចេះចងគាធ អ្នកត្បាញហូល និងសិប្បកម្មត្បាញហូលមានចំនួនតិចប៉ុណ្ណោះ។ (ផន បុប្ផា/វីអូអេ)
អ្នកស្រី គឹម ស្រេង អាយុ៥៨ឆ្នាំ មានស្រុកកំណើតនៅខេត្តតាកែវ គឺជាអ្នកចងគាធដើម្បីត្បាញហូលនៅអង្គការ Institute of Khmer Traditional Textiles នៅក្នុងក្រុងសៀមរាប កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០។ (ផន បុប្ផា/វីអូអេ)
នៅទីនេះ ហូលត្រូវបានត្បាញពីសរសៃសូត្រ ដែលយកចេញពីដង្កូវនាង។ ហូលខ្លះមានក្បាច់គោមច្រើន ដែលនាំឲ្យការចងគាធមានការលំបាក។ ចងគាធហូលពិដានមួយអាចស៊ីពេលជាងកន្លះឆ្នាំរហូតដល់១ឆ្នាំ ឬអាចយូរជាងនេះ។
អ្នកស្រី គឹម ស្រេង ពន្យល់ថា៖ «ការងារនេះត្រូវអត់ធ្មត់។ បើយើងឆេវឆាវ យើងធ្វើអត់បាន។ ទាល់តែយើងអត់ធ្មត់ ហើយខំ។ អត់មានថា អង្គុយម៉ាប៉ុកទៅហ្នេះម៉ាប៉ុកទៅនោះ គឺធ្វើអត់បានទេ។ [...] អីដែលពិបាកជាងគេ គឺរឿងធ្វើពិដាននេះហើយ ព្រោះ[រូប]សត្វច្រើនប្លែកៗពីគ្នា ខ្នាល់ក៏វាច្រើន។ បើយើងចងខ្នាល់ធម្មតា ខ្នាល់២០ឬ១០ជាង មិនសូវពិបាកទេ។ បើយើងចងអានេះ វាមានជាដើមឈើ រូបនាគ រូបហង្ស មានត្រី មានអីគ្រប់បែបយ៉ាង អ៊ីចឹងវាពិបាកធ្វើទម្រាំយើងធ្វើត្រូវមួយៗ»។
លើសពីនេះទៅទៀត ហូលទាំងនេះធ្វើដោយដៃសុទ្ធជាមួយនឹងល័ក្តធម្មជាតិ ដែលមិនងាយចេញពណ៌និងរក្សាពណ៌បានយូរ។ ការត្បាញអាចត្រូវការរយៈពេលរហូតដល់ទៅ៦ខែ។
អ្នកស្រី គឹម ស្រេង ប្រាប់វីអូអេថា៖ «ហូលខ្មែរដែលធ្វើពីសូត្រខ្មែរនេះ យើងពិបាកធ្វើ ព្រោះអីយើងទម្រាំបានមួយៗ ទម្រាំចេញពីដង្កូវនាងមក យើងនៅព័ទ្ធ។ ព័ទ្ធហើយយើងនៅដាក់ដែក។ ដាក់ដែកហើយយើងរវៃគួបពីរបីសារ។ យើងធ្វើទម្រាំបានមួយៗ វាចូលរាប់ឆ្នាំ។ ហើយពេលចង វាពិបាកចង។ វាមិនស្រួលដូចយើងថាហ្អឹម...អានេះមិនពិបាកទេ។ ទាល់តែយើងធ្វើបានពិបាក»។
អ្នកស្រីនិយាយទៀតថា៖ «អ៊ីចឹងបានវាមានតម្លៃ។ គេឲ្យតម្លៃថ្លៃ»។
ហូលទាំងនេះអាចមានតម្លៃរហូតទៅដល់ជិត ៣០០០ដុល្លារ ដោយសារតែហូលទាំងនេះលំបាកធ្វើ។ការធ្វើត្រូវការរយៈពេលយូរ ហើយអ្នកចេះចងគាធ អ្នកត្បាញហូល និងសិប្បកម្មត្បាញហូល មានចំនួនតិចប៉ុណ្ណោះ។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ អ្នកស្រី ភឿង សកុណា មានប្រសាសន៍ថា៖ «អ៊ីចឹងបានជាយើងបានរៀបចំអត្ថបទសិក្សាអំពីហូលខ្មែរហូលពិដាន...ហូលពិដានហ្នឹង មិនសូវមានអ្នកចេះធ្វើទេ។អ៊ីចឹងបើសិនមានចាស់ៗ ដែលគាត់ចេះចងហូល ចងគាធ និងគោមអីហ្នឹង គឺវាល្អណាស់។ [ពួកគាត់]ជាធនធានមនុស្សមួយដ៏មានតម្លៃណាស់ សម្រាប់ប្រទេសយើង»។
លោកស្រីបន្ថែមថា៖ «តែបើយើងគិតពីកម្លាំងការងារ និងការប្រើល័ក្ខធម្មជាតិទាំងស្រុង អត់មានគីមីទេ វាទុកបានយូរអង្វែង...និយាយទៅអំពីតម្លៃអំពីការងារ ហើយនិងរយៈពេលដែលទុកតកូនតចៅហ្នឹង គឺថា វាថ្លៃមែន តែវាក៏យ៉ាប់ធ្វើដែរ។ ហើយតម្លៃទី១ គឺតម្លៃនៃការចេះដឹងរបស់ដូនតា បង្ហាញពីការផ្ទេរចំណេះដឹងរបស់ចាស់ៗពីបុរាណរ ហូតមកដល់ឥឡូវ គឺយើងនៅមានការផ្ទេរចំណេះដឹង។ ហើយបើអត់មានការផ្ទេរចំណេះដឹងទេ យើងរៀនធ្វើអត់បានទេ»។
ហូលខ្មែរ ត្រូវបានផលិតនៅអង្គការ Institute of Khmer Traditional Textiles ក្នុងខេត្តសៀមរាប កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០។ (ផន បុប្ផា/វីអូអេ)
ជារៀងរាល់ថ្ងៃ អ្នកស្រី គឹម ស្រេង ចងគាធពីពេលព្រឹករហូតដល់ពេលល្ងាច លើកលែងតែពេលបាយថ្ងៃត្រង់។ អ្នកស្រីចងគាធនិងត្បាញជាង ៤០ឆ្នាំមកហើយ។ នៅពេលវីអូអេទៅសម្ភាស កាលពីខែកក្កដាកន្លងទៅនេះ អ្នកស្រីនិយាយបណ្តើរ ចងគាធបណ្តើរ ហាក់ដូចជាមិនត្រូវការពេលគិតពីវិធីចងនោះឡើយ។ ផ្ទាំងពិដានដែលអ្នកស្រីកំពុងតែចងអ្នកស្រីបានចាប់ផ្តើមធ្វើ តាំងពីខែមករាមកម៉្លេះ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកស្រីថា ផ្ទាំងហូលទាំងមូលអាចចប់មុនដំណាច់ឆ្នាំ ២០២០ ឬអាចបន្តរហូតដល់ឆ្នាំ ២០២១ ទើបអ្នកស្រីអាចចងរួចរាល់។
លោក Kikuo Morimoto បានបង្កើតអង្គការ IKTT នេះឡើង ដើម្បីថែរក្សាហូលខ្មែរ និងរបៀបធ្វើហូលផាមួងឲ្យបានគង់វង្ស។ លោកសិក្សាហូលខ្មែរនេះ នៅឆ្នាំ ១៩៩៥។ ក្រោយការសិក្សា ទើបលោកដឹងថា មានលោកយាយៗមិនច្រើនទេ ដែលចេះត្បាញហូលខ្មែរបានល្អប្រណិត។ លោកគិតថា បើលោកមិនបង្កើតសិប្បកម្មមួយ ដើម្បីថែរក្សាចំណេះវិជ្ជានេះឲ្យបានឆាប់ទេ វានឹងបាត់បង់ជារៀងរហូតជាមួយយាយៗ។ លោកបាននាំលោកយាយមួយចំនួន ដែលមានជំនាញត្បាញហូលពីខេត្តតាកែវ និងខេត្តកំពត ដើម្បីមកត្បាញហូលនៅសិប្បកម្មនេះ។
អង្គការ IKTT បានដាក់តាំងលក់ហូល ដែលអ្នកស្រី គឹម ស្រេង បានធ្វើ។
អ្នកស្រី ទិត រដ្ឋា អាយុ៣៥ឆ្នាំ ធ្វើការនៅអង្គការនេះ តាំងពីឆ្នាំ ២០០២ មកម៉្លេះ។ អ្នកស្រីប្រាប់វីអូអេថា មានភ្ញៀវក្នុងស្រុកនិងក្រៅស្រុក ដែលមកជាវហូលនៅអង្គការនេះ។
«ដោយសារតែវាជាសូត្រខ្មែរសុទ្ធ ពណ៌ធម្មជាតិ ហើយយើងចំណាយពេលយូរ ព្រោះអីយើងចិញ្ចឹមកូននាងមកទម្រាំបានសូត្រ ហើយសូត្រហ្នឹងក៏យើងមិនប្រាកដថា បានមួយសំពត់[ហូល]ហ្នឹងដែរព្រោះអីពេលខ្លះ វាសរសៃធំ យើងមិនអាចយកមកធ្វើ អាហ្នឹង[ហូល]កើតទេ ព្រោះយើងយកតែសរសៃតូចៗ ដែលល្មមធ្វើអាហ្នឹងកើត។ សរសៃធំ យើងទុកធ្វើអីផ្សេង»។
អ្នកស្រីបន្ថែមទៀតថា៖ «ឥឡូវនេះនៅជប៉ុនក៏នៅមានលក់ខ្លះៗដែរ។ ប៉ុន្តែដោយសារតែកូវីដ យើងមានបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចខ្លះអ៊ីចឹងទៅ ក៏អត់មានអីចេញទៅណាកើត»។
អ្នកស្រី រដ្ឋា និយាយអំពីអ្នកតម្បាញជើងចាស់នៅទីនោះ ដោយលើកឡើងថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំ គឺគាត់សំខាន់។ គាត់សំខាន់ដោយសារតែគាត់ពូកែចងគាធ។ គាត់ជាគ្រូម្នាក់សម្រាប់កន្លែងខ្ញុំ[...] ព្រោះអីគាត់ជាមនុស្សចាស់ទុំដែរ។ គាត់មកពីខេត្តតាកែវ។ ពេលគាត់មកដល់ខេត្តសៀមរាប ពួកខ្ញុំអត់មានអ្នកណាចេះទេ...ហើយគាត់ជួយបង្រៀន»។
អង្គការ IKTT ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយលោក Kikuo Morimoto នៅឆ្នាំ១៩៩៥ ដើម្បីថែរក្សាហូលខ្មែរ និងរបៀបធ្វើហូលផាមួងឲ្យបានគង់វង្ស នៅឆ្នាំ១៩៩៥។ (ផន បុប្ផា/វីអូអេ)
អ្នកស្រី គឹម ស្រេង គឺជាបុគ្គលិកម្នាក់ក្នុងចំណោមបុគ្គលិកជាង ១២០ នាក់ នៅអង្គការនេះដែលអាចផលិតហូលខ្មែរដែលមានគុណភាពល្អបំផុតនៅក្នុងប្រទេស។
ដោយមានបទពិសោធន៍ច្រើន អ្នកស្រីបានក្លាយជាអ្នកបង្ហាត់បង្រៀនរបៀបចងគាធ និងត្បាញហូលទៅអ្នកជំនាន់ក្រោយ ដែលធ្វើការនៅអង្គការនេះ ឲ្យបន្តចំណេះដឹងពីអ្នកស្រីផងដែរ។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកស្រី គឹម ស្រេង ព្រួយបារម្ភអំពីការបាត់បង់អត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរមួយនេះ ដោយសារតែរបរនេះត្រូវការរយៈពេលយូរ មុនពេលពួកគេអាចទទួលកម្រៃ។
«មានអី មានតែសោកស្តាយ ខ្លាចបាត់ប្រពៃណីខ្មែរយើងដល់ក្មេងជំនាន់ក្រោយ។ វាអត់ស្គាល់ដូចនៅខេត្តផ្សេងៗអ៊ីចឹង! នៅតាកែវ ស្រុកខ្ញុំក៏ដោយ អីក៏ដោយ ព្រោះអីតែយើងឈប់ធ្វើទៅ ក្មេងស្រករក្រោយ មិនស្គាល់អត់ដឹងថា ហូលធ្វើម៉េចអី»។
«អ៊ីចឹងវាសោកស្តាយដែរ បើប្រពៃណីខ្មែរបាត់បង់ទៅ។ អ៊ីចឹងយើងធ្វើម៉េចហ្ន៎? អាចបង្រៀនវាធ្វើម៉េចបាន? បើក្មេងៗ វាចង់ជឿនលឿន។ គេរៀនចេះភាសា ចេះអីទៅ គេធ្វើការងារស្រួលៗ»។
អ្ននស្រីផ្ទាល់មានហូលតែពីរក្បិនប៉ុណ្ណោះ ដែលអ្នកស្រីត្បាញដោយខ្លួនឯងសម្រាប់ស្លៀក។
មួយក្បិនអ្នកស្រីត្បាញសម្រាប់ស្លៀកក្នុងពិធីមង្គលការរបស់អ្នកស្រី នៅឆ្នាំ ១៩៨៦។ កាលពីឆ្នាំ ២០១៧ អ្នកស្រីទិញហូលពីផ្សារ ដើម្បីស្លៀកចូលរួមក្នុងមង្គលការរបស់កូនអ្នកស្រី។ អ្នកស្រី គឹម ស្រេង ដែលមានកូនបីនាក់ សុទ្ធតែប្រុសនិយាយថា ប្រសិនបើអ្នកស្រីមានកូនស្រី អ្នកស្រីចង់ឲ្យកូនបន្តចំណេះនេះពីអ្នកស្រី៕