វ៉ាស៊ីនតោន - នៅថ្ងៃទី៦ ខែវិច្ឆិកាខាងមុខនេះ ពលរដ្ឋអាមេរិកាំងដែលបានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត នឹងទៅចូលរួមបោះឆ្នោតពាក់កណ្តាលអាណត្តិដើម្បីជ្រើសតាំងសមាជិករដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា អភិបាលក្រុង និងសមាជិកសភាប្រចាំរដ្ឋជាដើម។ សម្រាប់ការបោះឆ្នោតពាក់កណ្តាលអាណត្តិលើកនេះ គេឃើញមានថាមពលដ៏ពិសេសមួយ ដោយសារតែចំនួនកើនឡើងនៃបេក្ខជនមកពីសហគមន៍ជនអន្តោប្រវេសន៍ និងបេក្ខជនស្ត្រី។
ការកើនឡើងនៃបេក្ខជនស្ត្រី ជាពិសេស បានកើតឡើងនៅក្នុងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ។ នៅទូទាំងសហរដ្ឋអាមេរិក ស្ត្រីចំនួន១៨៣នាក់ បានឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនរដ្ឋសភា ១៥នាក់ជាបេក្ខជនព្រឹទ្ធសភា ១២នាក់ជាបេក្ខជនអភិបាលក្រុង និង២៣៨០នាក់ជាបេក្ខជនសមាជិកសភាប្រចាំរដ្ឋ។
ស្ត្រីទាំងនេះបានសកម្មក្នុងការធ្វើយុទ្ធនាការស្វែងរកសន្លឹកឆ្នោតគាំទ្រ សម្រាប់ការបោះឆ្នោតបឋមសម្រាប់គណបក្សនីមួយៗ រួមមានគណបក្សសាធារណរដ្ឋ និងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ កាលពីខែកញ្ញាកន្លងទៅ។ ហើយអ្នកខ្លះបានឈ្នះ ឬឯអ្នកខ្លះទៀតបានចាញ់ ប៉ុន្តែបានចាកចេញពីការប្រកួតប្រជែងដោយទទួលបានបទពិសោធន៍ដ៏ច្រើន។
បេក្ខជនស្ត្រីម្នាក់ក្នុងចំណោមស្ត្រីផ្សេងទៀតដែលហ៊ានប្រឡូកក្នុងនយោបាយអាមេរិកាំងលើកដំបូង គឺជាស្ត្រីខ្មែរសញ្ជាតិអាមេរិកាំង រស់នៅរដ្ឋ Massachusetts ដែលមានចំនួនពលរដ្ឋខ្មែរច្រើនទីពីរបន្ទាប់ពីទីក្រុងឡងប៊ិច រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា។ អ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន (Bopha Malone) ដែលជាអគ្គនាយិការងនៃធនាគារ Enterprise Bank នៅទីក្រុង ឡូវែល (Lowell) បានសម្រេចចិត្តចូលរួមឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនសមាជិករដ្ឋសភាប្រចាំសង្កាត់ទី៣នៃរដ្ឋ Massachusetts កាលពីខែកញ្ញាកន្លងទៅនេះ។ សង្កាត់ទី៣នេះ មានពលរដ្ឋចម្រុះពូជសាសន៍គួរសម ហើយគ្របដណ្តប់ទីក្រុងចំនួន៣៧ រួមទាំងទីក្រុងឡូវែល ដែលមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ៣ម៉ឺននាក់រស់នៅ។
អ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន អនុអគ្គនាយកធនាគារ Enterprise Bank គឺជាសកម្មជនសហគមន៍ម្នាក់នៅក្នុងសង្កាត់ទី៣នៃរដ្ឋ Massachusetts។ អ្នកស្រីបានឈរឈ្មោះលើកដំបូងជាបេក្ខជនសមាជិករដ្ឋសភានៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ។ អ្នកស្រីបានចាញ់ការបោះឆ្នោតបឋម ប៉ុន្តែប្តេជ្ញាចិត្តនៅតែបន្តជួយសហគមន៍ដើម្បីការផ្លាស់ប្តូរប្រសើរឡើង។ (រូបថតដោយ Bopha Malone)
សម្រាប់ការបោះឆ្នោតពាក់កណ្តាលអាណត្តិឆ្នាំ២០១៨នេះ អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់សម្រាប់ការកើនឡើងនៃចំនួនបេក្ខជនស្ត្រី ដូចជាអ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន បេក្ខជនខ្មែរអាមេរិកាំងនៃរដ្ឋ Massachusetts អ្នកស្រី Ilhan Omar បេក្ខជនសូម៉ាលីអាមេរិកាំងនៃរដ្ឋ Minnesota អ្នកស្រី Rashida Tlaib បេក្ខជនប៉ាឡេស្ទីនអាមេរិកាំងនៃរដ្ឋ Michigan អ្នកស្រី Gina Ortiz Jones បេក្ខជនហ្វីលីពីនអាមេរិកាំងនៃរដ្ឋ Texas និងស្ត្រីជាច្រើននាក់ទៀត បានកើតឡើង ស្របពេលដែលមានការបញ្ចេញមតិដ៏ចម្រូងចម្រាសអំពីស្ត្រី និងតួនាទីរបស់ស្ត្រីដោយលោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ (Donald Trump)។ លោក ត្រាំ ក៏ធ្លាប់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីការបៀតបៀនផ្លូវភេទលើស្ត្រីពីមុនដែរ។
ការបញ្ចេញមតិដ៏ចម្រូងចម្រាសអំពីស្ត្រី និងតួនាទីស្ត្រីនេះ ក៏ជាមូលហេតុមួយនៃមូលហេតុសំខាន់ៗជាច្រើន ដែលជំរុញទឹកចិត្តឲ្យអ្នកស្រី បុប្ផា សម្រេចចិត្តឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនសមាជិករដ្ឋសភា ទោះបីជាអ្នកស្រីមិនធ្លាប់ប្រឡូកក្នុងនយោបាយពីមុនក៏ដោយ។
អ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន បានប្រាប់ VOA ថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ស្ត្រីយើងធុញទ្រាន់នឹងការណ៍ដែលអ្នកដទៃ ជាពិសេសបុរសជនជាតិស្បែកស ធ្វើសេចក្តីសម្រេចជំនួសយើង ឲ្យយើងធ្វើបែបនេះ ឬបែបនោះអំពីខ្លួនប្រាណយើង និងជីវិតរបស់យើង។ ខ្ញុំយល់ថា នេះគឺជាមូលហេតុមួយនៃមូលហេតុជាច្រើនដែលស្ត្រីកាន់តែច្រើនឡើងចាប់ផ្តើមប្រឡូកក្នុងនយោបាយ»។
អ្នកស្រីបានបន្ថែមថា៖ «ស្ត្រីយើងកំពុងតែបំពេញតួនាទីជាអ្នកដឹកនាំ ហើយយើងចង់មានសំឡេងនៅក្នុងការពិភាក្សាផ្សេងៗ»។
ការប្រកួតប្រជែងដ៏លំបាក
សម្រាប់បេក្ខជនដែលឈរឈ្មោះជាលើកដំបូង ដូចជាអ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន ការបោះឆ្នោតបឋមដើម្បីជ្រើសរើសបេក្ខជនម្នាក់តំណាងឲ្យគណបក្ស ពិតជាមានលក្ខណៈប្រកួតប្រជែងខ្លាំង ហើយពេលខ្លះ «គួរឲ្យភ័យខ្លាច» ទៀតផង។ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់អ្នកស្រី បុប្ផា។
អ្នកស្រី បុប្ផា បានចាញ់ការបោះឆ្នោតបឋមក្នុងការប្រកួតប្រជែងសម្រាប់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែកញ្ញាកន្លងទៅ ដែលមានបេក្ខជនចំនួន១០នាក់មកពីសហគមន៍ចម្រុះពូជសាសន៍ ចូលរួម។ អ្នកស្រីទទួលបានសំឡេងគាំទ្រចំនួនជាង១ពាន់សំឡេង។
ទោះជាយ៉ាងណាក្តី ការប្តេជ្ញាចិត្ត និងសេចក្តីក្លាហានរបស់អ្នកស្រី ត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយបេក្ខជនផ្សេងៗទៀត។
លោក Dan Koh ដែលជាបេក្ខជនកូរ៉េអាមេរិកាំង និងដែលបានទទួលសំឡេងគាំទ្រច្រើនជាងគេទី២ បានប្រាប់ VOA តាមសារអេឡិចត្រូនិកអ៊ីមែល អំពីលក្ខណៈសម្បត្តិរបស់អ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន ថា៖
«នាងគឺជាមនុស្សឆ្លាតវៃ ពោរពេញដោយក្តីស្រឡាញ់ និងយកចិត្តទុកដាក់លើកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើយ៉ាងណាឲ្យសហគមន៍មានភាពល្អប្រសើរ និងខិតខំជួយអ្នកដទៃ។ ខ្ញុំពិតជាមានកិត្តិយស ដែលបានឈរឈ្មោះប្រកួតប្រជែងជាមួយគាត់»។
សង្កាត់ទី៣នៃរដ្ឋ Massachusetts នេះ មានប្រជាពលរដ្ឋសរុបប្រមាណជាង ៧៣៥,០០០នាក់។ សង្កាត់នេះ កំពុងជួបនឹងបញ្ហាប្រឈមចម្បងមួយចំនួន ដូចជា បញ្ហាការងារ សេវាសុខភាពសាធារណៈ ការអប់រំ និងបញ្ហាគ្រឿងញៀន។ អ្នកស្រី បុប្ផា បានឈរឈ្មោះដោយផ្តោតគោលនយោបាយសំខាន់លើបញ្ហាសេវាសុខភាពសាធារណៈ និងការអប់រំ។
តាមរយៈការសន្ទនា និងការពិភាក្សានានាជាមួយនឹងសមាជិកក្នុងសហគមន៍ អ្នកស្រី បុប្ផា បានយល់ឃើញថា សហគមន៍ភាគច្រើនប្រឈមនឹងបញ្ហាសេវាសុខភាពសាធារណៈ និងការអប់រំមានកម្រិត ដែលរារាំងពួកគេក្នុងការទទួលបានឱកាសការងារល្អ។
អ្នកស្រីបានលើកឡើងថា ពេលខ្លះអ្នកស្រីភ័យ និងព្រួយបារម្ភច្រើន អំពីការឈរឈ្មោះលើកដំបូងនេះ ក៏ប៉ុន្តែកត្តាមួយបានជំរុញទឹកចិត្តរបស់អ្នកស្រីឲ្យជម្នះភាពភ័យខ្លាចទាំងនោះ។
អ្នកស្រី បុប្ផា បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំចង់ធានាថា មនុស្សគ្រប់រូបទទួលបានឱកាសដូចគ្នាដើម្បីធ្វើឲ្យជីវិតរបស់ពួកគេប្រសើរឡើង ដូចខ្ញុំ ហើយនេះមានន័យថា យើងត្រូវផ្តោតលើការអប់រំ និងសេវាសុខភាព»។
អ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន (Bopha Malone) អតីតបេក្ខជនសមាជិករដ្ឋសភានៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យប្រចាំរដ្ឋ Massachusetts ថតរូបជាមួយស្វាមី និងកូនទាំងពីរនាក់របស់អ្នកស្រី។ (រូបថតដោយ Bopha Malone)
ទោះបីជាចាញ់ការបោះឆ្នោតបឋមក្តី អ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន មិនមែនជាបុគ្គលថ្មី ដែលសមាជិកក្នុងសហគមន៍ទើបតែស្គាល់នោះ។ អ្នកស្រី បុប្ផា បាននិងកំពុងបម្រើ និងចូលរួមកិច្ចការនានាក្នុងសហគមន៍អស់រយៈពេលជាង១០ឆ្នាំមកហើយ។ អ្នកស្រីមានតួនាទីជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គការមិនយកប្រាក់កម្រៃមួយចំនួនដូចជា បណ្តាញ Women Working Wonders សមាគម Working Cities Challenge និងសមាគម Community Teamwork Inc. ហើយនឹងសកលវិទ្យាល័យ Middlesex Community College ជាដើម។
លោកស្រី Lura Smith ដែលជាពលរដ្ឋអាមេរិកាំងម្នាក់រស់នៅក្នុងទីក្រុងឡូវែលជាង៤ទសវត្សរ៍ បានប្រាប់ VOA ថា អ្នកស្រី បុប្ផា បានចូលរួមសកម្មភាពសហគមន៍ជាច្រើន ដើម្បីជំរុញឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរប្រសើរក្នុងសហគមន៍។
លោកស្រី Lura បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំបានឃើញគាត់លើកទឹកចិត្តមនុស្សជាច្រើនក្នុងសហគមន៍ ហើយបានចំណាយពេលជួយអ្នកដទៃ»។
លោកស្រីបានបន្តថា ទោះបីជាអ្នកស្រី បុប្ផា បានចាញ់ការឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនសមាជិករដ្ឋសភាលើកដំបូងនេះក្តី អ្នកស្រី បុប្ផា បានចូលរួមក្នុងចលនាដែលនាំឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរក្នុងសង្គម។
លោកស្រី Lura មានប្រសាសន៍ថា៖ «នេះខ្ញុំនិយាយពីអ្នកស្រី ម៉ាឡូន។ ទោះបីជាបានចូល ឬមិនបានចូលបម្រើក្នុងរដ្ឋសភាក្តី ក៏គាត់នៅតែរក្សាជំហររបស់គាត់ ក្នុងការចូលរួមក្នុងចលនាដែលនាំឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរដែលគាត់ចង់ឃើញកើតមានឡើង។ គាត់គឺជាមនុស្សបែបនេះ»។
ដោយឡែក សហគមន៍ខ្មែរអាមេរិកាំងខ្លះនៅទីក្រុងឡូវែល រដ្ឋ Massachusetts បានគាំទ្រការឈរឈ្មោះរបស់អ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន។ អ្នកខ្លះ យល់ឃើញថា ការឈរឈ្មោះរបស់អ្នកស្រី បុប្ផា អាចក្លាយជាកត្តាជំរុញឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្នុងសហគមន៍ ចូលរួមក្នុងដំណើរការបោះឆ្នោត និងនយោបាយកាន់តែសកម្មឡើង។ នេះបើតាមការយល់ឃើញរបស់លោក សុវណ្ណា ពៅ (Sovanna Pouv) ប្រធានអង្គការ Cambodian Mutual Assistance Association នៅទីក្រុងឡូវែល។
លោកបានប្រាប់ VOA ថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ផលប្រយោជន៍នៃការដែលមានបេក្ខជនខ្មែរអាមេរិកាំងឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនសមាជិករដ្ឋសភានេះ អាចជំរុញលើកទឹកចិត្តបងប្អូនយើងឲ្យចេញទៅបោះឆ្នោត។ គាត់ [បុប្ផា] គឺជាផ្នែកមួយនៃចលនាផ្លាស់ប្តូរ ហើយនេះគឺជារឿងល្អ»។
អតីតជនភៀសខ្លួន
កើតនៅរាជធានីភ្នំពេញ ប្រទេសកម្ពុជា កាលពីឆ្នាំ១៩៨០ អ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន បានធំដឹងក្តីនៅក្នុងក្រុមគ្រួសារមួយ ដែលឲ្យតម្លៃលើការតស៊ូ។ ក្រុមគ្រួសាររបស់អ្នកស្រី បានរស់រានមានជីវិតពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥និងឆ្នាំ១៩៧៩ ដែលបានសម្លាប់មនុស្សប្រមាណ១លាន៧សែននាក់។
នៅពេលអាយុ៩ឆ្នាំ អ្នកស្រី បុប្ផា និងក្រុមគ្រួសារ បានភៀសខ្លួនមករស់នៅទីក្រុង Harrisburg រដ្ឋ Pennsylvania នៅឆ្នាំ១៩៨៩ បន្ទាប់ពីពួកគេបានចំណាយពេល៦ឆ្នាំរស់នៅជំរំនានានៅតំបន់ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ និងប្រហែល៦ខែរស់នៅប្រទេសហ្វីលីពីន មុននឹងបានទទួលសិទ្ធិមករស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក។
អ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន (Bopha Malone) (រូបខាងស្តាំ) ថតរូបជាមួយបងប្អូននិងមិត្តភ័ក្ភនៅជំរំជនភៀសខ្លួននៅប្រទេសហ្វីលីពីន ទីដែលនាងនិងក្រុមគ្រួសារបានរស់នៅរយៈពេល៦ខែ មុននឹងទទួលបានសិទ្ធិមករស់នៅទីក្រុង Harrisburg រដ្ឋ Pennsylvania នៅឆ្នាំ១៩៨៩។ (រូបថតដោយ Bopha Malone)
ដោយសារធ្លាប់ឆ្លងកាត់បទពិសោធន៍ជាជនភៀសខ្លួន មករស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយមិនមានទ្រព្យអ្វីជាប់ខ្លួន ក្រៅពីសម្លៀកបំពាក់ខ្លះៗនោះ អ្នកស្រី បុប្ផា និងក្រុមគ្រួសារ នឹកឃើញពីអតីតកាលជូរចត់ និងការតស៊ូ ដើម្បីកសាងជីវិតថ្មីនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ស្របពេលដែលបរិបទនយោបាយអាមេរិកបច្ចុប្បន្នក្រោមរដ្ឋបាលលោក ត្រាំ មានទំនោរប្រឆាំងនឹងជនភៀសខ្លួន និងជនអន្តោប្រវេសន៍។
បច្ចុប្បន្ននេះ រដ្ឋបាលលោក ត្រាំ កំពុងអនុវត្ត និងរឹតបន្តឹងច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍ លើការធ្វើអន្តោប្រវេសន៍ចូលសហរដ្ឋអាមេរិកដោយខុសច្បាប់ និងលើជនអន្តោប្រវេសន៍ដែលកំពុងរស់នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកដោយមិនមានឯកសារច្បាប់ត្រឹមត្រូវ។ ថ្មីៗនេះ ការបំបែកកូនៗរបស់ជនអន្តោប្រវេសន៍ខុសច្បាប់ពីឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេ ដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនដើម្បីបញ្ជូនខ្លួនទៅប្រទេសកំណើតរបស់ពួកគេវិញ នៅតាមព្រំដែនអាមេរិកនិងម៉ិកស៊ិក បានក្លាយជាការអនុវត្តគោលនយោបាយដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយរបស់រដ្ឋបាលលោក ត្រាំ។
អ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន បានលើកឡើងទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះថា៖ «ប្រទេសរបស់យើងបានខ្វែងគំនិតគ្នាកាន់តែខ្លាំង។ ហើយយើងឃើញមានមតិសាធារណៈប្រឆាំងនឹងបញ្ហាអន្តោប្រវេសន៍នេះច្រើន។ សម្រាប់ខ្ញុំដែលធ្លាប់ជាជនភៀសខ្លួន និងជនអន្តោប្រវេសន៍ ខ្ញុំចង់ធ្វើកិច្ចការនានាដើម្បីធានាថា យើងអាចបង្ហាញសង្គមអាមេរិកទាំងមូលឲ្យឃើញថា ជនអន្តោប្រវេសន៍គឺជាក្រុមពលរដ្ឋដែលជួយដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិ និងធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិយើងរឹងមាំ។ នេះហើយគឺជាតម្លៃរបស់ពលរដ្ឋអាមេរិក»។
អ្នកស្រី បុប្ផា ម៉ាឡូន អាយុ៣៨ឆ្នាំ មានកូនប្រុសម្នាក់ និងកូនស្រីម្នាក់។ អ្នកស្រីសង្ឃឹមថា ភាពក្លាហានរបស់អ្នកស្រីក្នុងការប្រឡូកក្នុងនយោបាយ អាចជំរុញលើកទឹកចិត្តកូនៗរបស់អ្នកស្រី ឲ្យមានភាពក្លាហាន និងចូលរួមក្នុងសង្គមនៅពេលពួកគេធំដឹងក្តី។
អ្នកស្រីក៏បានលើកឡើងថា រឿងរ៉ាវរបស់អ្នកស្រីគឺស្រដៀងគ្នានឹងរឿងរ៉ាវ និងដំណើរជីវិតរបស់ស្ត្រីជនភៀសខ្លួន និងអន្តោប្រវេសន៍ស្របច្បាប់ជាច្រើននាក់ផ្សេងទៀត ដែលបានទាក់ទងមកប្រាប់អ្នកស្រីថា៖ «ពួកគេទទួលបានការលើកទឹកចិត្តមួយដែលថា ថ្ងៃណាមួយពួកគេនឹងអាចសម្រេចកិច្ចការនេះដូចអ្នកស្រី បុប្ផា ដែរ ឲ្យតែពួកគេមានភាពក្លាហាន និងការតស៊ូ»។
សម្រាប់កូនស្រីអាយុ៧ឆ្នាំរបស់អ្នកស្រីវិញ ដែលមានឈ្មោះថា ទេវី ម៉ាឡូន (Taevy Malone) នាងយល់ថា៖ «គាត់តែងតែប្រាប់ខ្ញុំថា ឲ្យខ្ញុំមានភាពក្លាហាន ហើយថា ពេលខ្ញុំធំឡើង ខ្ញុំអាចធ្វើកិច្ចការជាច្រើនដើម្បីជួយសង្គម។ ខ្ញុំយល់ថា រាល់ថ្ងៃនេះ គាត់ចូលចិត្តជួយអ្នកដទៃ ហើយការនេះវាធ្វើឲ្យខ្ញុំចង់យកគំរូតាមម្តាយខ្ញុំ»។
សម្រាប់អ្នកស្រី បុប្ផា ការដែលដឹងថា ភាពក្លាហានរបស់អ្នកស្រីក្នុងការឈរឈ្មោះជាបេក្ខជនសមាជិករដ្ឋសភានេះ អាចជំរុញលើកទឹកចិត្តដល់ស្ត្រីដទៃទៀត មានន័យថា៖ «នេះហើយ គឺជាជ័យជម្នះសម្រាប់ខ្ញុំ»៕