វ៉ាស៊ីនតោន — សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាដែលមានគោលបំណងដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានិងទាមទារឱ្យស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា មិនបានឆ្លងផុតគណៈកម្មការជំនាញរបស់ព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិកនៅដំណាច់ឆ្នាំនេះឡើយ ហើយត្រូវបន្តរង់ចាំដល់ឆ្នាំ២០២០។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់មន្ត្រីព្រឹទ្ធសភា។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាបានជាប់គាំងនៅគណៈកម្មការទំនាក់ទំនងការបរទេសរបស់ព្រឹទ្ធសភា តាំងពីថ្ងៃទី១៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩ បន្ទាប់ពីសភាតំណាងរាស្ត្រសហរដ្ឋអាមេរិកបានអនុម័តជាឯកច្ឆ័ន្ទកាលពីមួយថ្ងៃមុននោះ។
អ្នកស្រី ស៊ូហ្សាន រ៉ាស (Suzanne Wrasse) ជាអ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មការទំនាក់ទំនងការបរទេសរបស់ព្រឹទ្ធសភា បានបញ្ជាក់ប្រាប់វីអូអេថា រហូតមកដល់ដំណាច់ឆ្នាំ២០១៩នេះ គឺគណៈកម្មការនៅមិនទាន់បានដាក់សេចក្តីស្នើច្បាប់នេះនៅក្នុងរបៀបវារៈប្រជុំនៅឡើយទេ។
មូលហេតុគឺដោយសារមានសេចក្តីស្នើច្បាប់ជាច្រើនរយទៀតដែលគណៈកម្មការទំនាក់ទំនងកិច្ចការបរទេសត្រូវពិនិត្យសម្រេច។
អ្នកស្រី ស៊ូហ្សាន រ៉ាស បានបញ្ជាក់ប្រាប់វីអូអេភាសាខ្មែរបន្ថែមថា៖ «មិនមានហេតុផលអ្វីពិសេសដែលរាំងស្ទះសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមិនឱ្យដំណើរការទៅមុខទេ ហើយសេចក្តីស្នើច្បាប់នេះអាចនឹងត្រូវអនុម័តនៅពេលណាមួយក្នុងឆ្នាំក្រោយនេះ»។
សេចក្តីស្នើច្បាប់ស្តីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាឬហៅថា HR-526 ត្រូវបានស្នើឡើងដោយលោក ថេត យូហូ អ្នកតំណាងរាស្រ្តសហរដ្ឋអាមេរិកដែលមកពីគណបក្សសាធារណរដ្ឋប្រចាំរដ្ឋផ្លរីដា កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែមករាឆ្នាំ២០១៩នេះ គឺរយៈពេលតែប៉ុន្មានថ្ងៃបន្ទាប់ពីរដ្ឋសភាបានចាប់ផ្តើមនីតិកាលថ្មី។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមានគោលបំណងស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា បន្ទាប់ពីបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំមកនេះ ហើយស្នើឱ្យដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានិងជនណាដែលបានចូលរួមបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្ស ដោយការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិដែលមាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ហាមឃាត់មិនឱ្យចូលសហរដ្ឋអាមេរិក និងធ្វើមោឃៈភាពទិដ្ឋាការដែលពួកគេបានទទួល។
សេចក្តីស្នើច្បាប់នេះបានផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមជាច្រើនដល់ក្រុមសកម្មជនទាំងនៅក្នុងប្រទេសនិងក្រៅប្រទេស ដែលទាមទារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដនៅកម្ពុជា ដោយសារតែអាជ្ញាធរកម្ពុជាបានបំបិទសិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋ សិទ្ធិនយោបាយ សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ សិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មាននិងសិទ្ធិសមាគមជាដើម ហើយវិមានរដ្ឋសភាក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន បានក្លាយជាទីដែលពួកគេតែងតែមកធ្វើបាតុកម្មជារឿយៗ ដើម្បីស្វែងរកអន្តរាគមន៍ពីអ្នកតាក់តែងច្បាប់សហរដ្ឋអាមេរិក។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចូលរួមពិធីបុណ្យអុំទូកនៅរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩។
សមាជិកព្រឹទ្ធសភាមួយចំនួនដែលវីអូអេបានទាក់ទង បានសម្តែងការគាំទ្រសេចក្តីស្នើច្បាប់ស្តីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា។
ការិយាល័យអ្នកនាំពាក្យរបស់សមាជិកព្រឹទ្ធសភា លីនស៊ី ហ្ក្រែម (Linsey Graham) នៃរដ្ឋសៅ ខារ៉ូឡាញណា (South Carolina) ដែលមកពីគណបក្សសាធារណរដ្ឋនិងជាសមាជិកគណៈកម្មការទំនាក់ទំនងការបរទេសបានបញ្ជាក់ប្រាប់វីអូអេពីការគាំទ្ររបស់លោកសមាជិកព្រឹទ្ធសភា។
នៅក្នុងសារអេឡិកត្រូនិកផ្ញើមកវីអូអេភាសាខ្មែរលោក ខេវីន ប៊ីស្ហប់ អ្នកនាំពាក្យរបស់លោក លីនស៊ី ហ្រ្កែម បានបញ្ជាក់ថា៖ «លោក ហ្ក្រែម គាំទ្រសេចក្តីស្នើច្បាប់នេះ ហើយលោក ជេម រីសជ្ហ (James Risch) [ដែលជាប្រធានគណៈកម្មការ] ត្រូវតែជំរុញសេចក្តីស្នើច្បាប់នេះឆ្លងឱ្យផុតគណៈកម្មការ»។
លោកថេត គ្រូស សមាជិកព្រឹទ្ធសភាដែលមកពីខាងគណបក្សសាធារណរដ្ឋប្រចាំនៅរដ្ឋតិចសាស និងជាសមាជិកគណៈកម្មការទំនាក់ទំនងការបរទេស ក៏បានគាំទ្រចំពោះសេចក្តីស្នើច្បាប់នេះដែរ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកស្រី ម៉ារៀ ជេហ្វ្រី ដែលជាអ្នកនាំពាក្យ។
អ្នកស្រី ជេហ្វ្រី បានបញ្ជាក់តាមសារអេឡិកត្រូនិកប្រាប់វីអូអេថា ការគាំទ្រនេះដោយសារលោកសមាជិកព្រឹទ្ធសភាមើលឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជានៅកំពុងមានការតស៊ូរវាងពលរដ្ឋដែលចង់រស់នៅដោយមានសេរីភាព និងរដ្ឋាភិបាលផ្តាច់ការរបស់លោកហ៊ុន សែន។
អ្នកស្រីបានបន្ថែមថា៖ «ដាច់ខាតសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវតែឈរជាមួយនឹងពលរដ្ឋកម្ពុជា ដែលស្វែងរកសេរីភាពនិងប្រជាធិបតេយ្យ»។
អ្នកស្រី ជេហ្វ្រី បានបន្ថែមថា ដោយហេតុនេះហើយបានជាលោកថេត គ្រូស ថែមទាំងបានស្នើសេចក្តីស្នើច្បាប់មួយទៀតដែលមានឈ្មោះថា «ច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា» ដែលមានគោលបំណង«ឱ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ទទួលខុសត្រូវចំពោះការទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីការផ្តល់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ ដែលផ្តល់ឱ្យប្រទេសកម្ពុជាដោយសហរដ្ឋអាមេរិកនិងអឺរ៉ុប ប៉ុន្តែបែរជាមិនគោរពសេរីភាពជាមូលដ្ឋានតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ»។
ក្រៅពីសេចក្តីស្នើច្បាប់ស្តីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា នៅមានសេចក្តីស្នើច្បាប់ចំនួនពីរទៀតក៏កំពុងជាប់គាំងនៅក្នុងគណៈកម្មការជំនាញរបស់ព្រឹទ្ធសភាដែរ ដែលក្នុងនោះមានសេចក្តីព្រាងច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា (Cambodia Trade Act ឬ S-34) ដែលសមាជិកព្រឹទ្ធសភាពីររូបគឺ លោក ថេត គ្រូស និងលោក គ្រីស ឃូន បានស្នើឡើង ហើយកំពុងជាប់គាំងនៅគណៈកម្មការហិរញ្ញវត្ថុនៃព្រឹទ្ធសភា និងសំណើ «ច្បាប់ស្តីពីការទទួលខុសត្រូវរបស់កម្ពុជានិងការវិលត្រឡប់វិញនូវការវិនិយោគ» ឆ្នាំ២០១៩ (ហៅកាត់ថា CARI Act ឬ S.1468) ដែលត្រូវបានស្នើឡើងដោយសមាជិកព្រឹទ្ធសភាចំនួន៣រូប ដែលមកពីគណបក្សទាំងពីរ គឺលោក លីនស៊ី ហ្ក្រែម នៃគណបក្សសាធារណរដ្ឋ លោក ឌីក ដឺប៊ីន (Dick Durbin) នៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ និងលោក ម៉ាកូ រូប៊ីអូ (Marco Rubio) នៃគណបក្សសាធារណរដ្ឋដើម្បីជំរុញឱ្យអនុវត្តឱ្យបានពេញលេញនូវស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលកម្ពុជាបានចុះហត្ថលេខាជាមួយនឹងសហគមន៍អន្តរជាតិនៅឆ្នាំ១៩៩១។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់ CARI Act នេះក៏កំពុងជាប់គាំងនៅគណៈកម្មការទំនាក់ទំនងការបរទេសដែរ។
អ្នកនយោបាយអតីតបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជា និងអ្នកគាំទ្រនៅសហរដ្ឋអាមេរិកបានឡើងចុះជាប់ជាប្រចាំមកជួបអ្នកតាក់តែងច្បាប់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលនៅសភាតំណាងរាស្ត្រនិងព្រឹទ្ធសភាដើម្បីរំឭកនិងជំរុញឱ្យគាំទ្របុព្វហេតុរបស់ពួកគេ។
រូបឯកសារ៖ លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានស្តីទីនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានតុលាការរំលាយ ផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់សារព័ត៌មាន Reuters នៅក្នុងសណ្ឋាគារមួយក្នុងទីក្រុងគូឡាឡំពួរ នៃប្រទេសម៉ាឡេស៊ី នៅថ្ងៃទី ១០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩។
លោកសម រង្ស៊ី ប្រធានស្តីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានធ្វើដំណើរមករដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោននៅដើមខែធ្នូដែលជាសប្តាហ៍ចុងក្រោយមុនព្រឹទ្ធសភាសម្រាកបុណ្យគ្រិស្តម៉ាស រហូតដល់ដើមខែមករាឆ្នាំក្រោយ។ លោកនៅតែរក្សាក្តីសង្ឃឹម បើច្បាប់ទាំងនេះនៅមិនទាន់អាចយកទៅប្រើប្រាស់ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីកម្ពុជា។
នៅក្នុងកម្មវិធីមួយដែលរៀបចំនៅទីក្រុង Falls Church រដ្ឋវីជីនៀ កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍សប្តាហ៍មុន លោកសម រង្ស៊ី បានប្រាប់អ្នកគាំទ្រនៅតំបន់រដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនថា៖ «រឿងស្រុកខ្មែរយើងមានសំណាងណាស់ មានអ្នកតំណាងរាស្ត្រ និងសមាជិកព្រឹទ្ធសភាដែលដើរតួនាទីនាំមុខ។ យើងបានជួបទាំងអស់ ជួបជាមួយ អាឡាំង លូវឹនសល បានជួបជាមួយលោក ស្ទីវ ឆាបុត្រ បានជួបជាមួយនឹង កូរី ហ្កាដណឺ ដែលជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភា និងបានជួបយ៉ាងហោចណាស់ជាមួយនឹងបុគ្គលិករបស់គេ បើទោះបីជាគេរវល់ គេឱ្យបុគ្គលិកគេមកប្រាប់យើងថា គេនៅតែជំរុញកុំឱ្យយើងអស់សង្ឃឹម។ យើងត្រូវតែតស៊ូតទៅទៀត។ យើងមានមិត្តភក្តិនៅសហរដ្ឋអាមេរិកជាច្រើនដែលគេនឹងជួយយើងជាបន្តបន្ទាប់»។
រីឯ រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន វិញបានចំណាយថវិកាចំនួន ១,២២លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ សម្រាប់ជួលក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងចំនួនពីរឱ្យបញ្ចុះបញ្ចូលអ្នកតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងនិងផ្សព្វផ្សាយល្អពីកម្ពុជា ក្នុងខណៈពេលដែលទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរមានភាពតានតឹង ហើយរដ្ឋសភាសហរដ្ឋអាមេរិកបានស្នើច្បាប់ទាំងនេះ ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចនិងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ ក្រុមហ៊ុនបញ្ចុះបញ្ចូល (ឬហៅថាឡប់ប៊ី) របស់អាមេរិកាំងទាំង២នេះប្រើប្រាស់អ្នកជំនាញច្បាប់ និងការបញ្ចុះបញ្ចូលចំនួន៩នាក់។ ពួកគេបានចាប់ផ្តើមការងារនេះតាំងពីខែមីនា ឆ្នាំ២០១៩ និងបន្តរហូតដល់ដំណាច់ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០។
អ្នកវិភាគនានាបានលើកឡើងថា ប្រសិនបើច្បាប់ស្តីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាបានឆ្លងផុតគណៈកម្មការជំនាញ គឺវាជាជោគជ័យមួយរបស់ក្រុមប្រឆាំងនៅកម្ពុជា ដោយសារតែកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៨ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះបានឆ្លងកាត់សភាតំណាងរាស្ត្រម្តងហើយ ប៉ុន្តែត្រូវជាប់គាំងនៅគណៈកម្មការទំនាក់ទំនងការបរទេសរបស់ព្រឹទ្ធសភា ហើយរដ្ឋសភានីតិកាលមុនក៏បានផុតអាណត្តិរយៈពេលពីរឆ្នាំរបស់ខ្លួន ដែលតម្រូវឱ្យច្បាប់នេះត្រូវបានដាក់ស្នើម្តងទៀត កាលពីដើមឆ្នាំនេះ។ អាណត្តិរដ្ឋសភាបច្ចុប្បន្ន នឹងត្រូវបញ្ចប់នៅដំណាច់ឆ្នាំ២០២០៕