ព្រះវិហារ៖ អ្នកភូមិខ្មែរ នៅក្នុងឃុំដាច់ស្រយាលមួយ ក្នុងខេត្តព្រះវិហារជាប់ព្រំដែនលាវប្រើប្រាស់ភាសាលាវច្រើនជាងភាសាខ្មែរ ហើយពួកគេនាំគ្នាអនុវត្តទំនៀមទម្លាប់តាមប្រជាជនលាវស្ទើរតែទាំងស្រុង។ បច្ចុប្បន្នការប្រើភាសានិងទំនៀមទម្លាប់តាមបែបប្រជាជនលាវនេះបានបន្តទៅឲ្យកូនចៅជំនាន់ក្រោយរបស់ពួកគេថែមទៀត ដែលញ៉ាំងឲ្យមានការព្រួយបារម្ភពីសំណាក់អ្នកភូមិខ្លះចំពោះការបាត់បង់ភាសានិងអត្តសញ្ញាណខ្មែរនៅក្នុងតំបន់នោះ នាពេលដ៏ខ្លីខាងមុខ។
ក្មេងប្រុសៗមួយក្រុមមានគ្នា៦នាក់ស្ថិតក្នុងវ័យប្រហែល១០ឆ្នាំប្លាយ កំពុងប្រឡែងគ្នាលេងនៅអែបនឹងអណ្តូងទឹកមួយក្នុងភូមិកំពង់ព្រះឥន្ទ្រ ឃុំកំពង់ស្រឡៅ២ ស្រុកឆែប ចម្ងាយជាង១០០គីឡូម៉ែត្រពីទីរួមខេត្តព្រះវិហារ ភាគខាងជើងប្រទេសកម្ពុជាជាប់ព្រំដែនលាវ។
រូបរាងនិងពណ៌សម្បុរស្បែករបស់ពួកគេមិនខុសពីក្មេងភាគច្រើននៅតាមជនបទដទៃទៀតក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទេ ប៉ុន្តែអ្វីដែលប្លែកនោះគឺពួកគេមិនចេះនិយាយភាសាខ្មែរ តែបែរជានិយាយភាសាលាវទៅវិញ។
ដូចក្មេងៗទាំងនេះដែរ ប្រជាជនជាង៩០%ក្នុងចំណោមប្រជាជនជាង៣៨០គ្រួសារឬស្មើនឹងចំនួនមនុស្សសរុបជិត១៩០០នាក់នៅក្នុងឃុំកំពង់ស្រឡៅ២នេះ ក៏សុទ្ធតែនិយាយភាសាលាវ ជាជាងភាសាខ្មែរដែរ នៅក្នុងការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាប្រចាំថ្ងៃ នេះបើផ្អែកតាមអាជ្ញាធរឃុំនេះ។
មូលហេតុគឺដោយសារឃុំនេះនៅឆ្ងាយដាច់ស្រយាល ស្ទើរតែគ្មានការប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយនឹងប្រជាជនខ្មែរនៅតំបន់ផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងប្រទេសទេ។
ដោយមានចៅៗនៅអង្គុយជុំវិញអែបនឹងជណ្តើរផ្ទះ អ្នកស្រីនាង ផាន់ អាយុប្រមាណ៦០ឆ្នាំ ជាអ្នកភូមិម្នាក់ បានមានប្រសាសន៍ថា ក្មេងៗនៅក្នុងភូមិនេះ ដោយរួមទាំងចៅទាំងបីនាក់របស់អ្នកស្រីផង មិនអាចនិយាយភាសាខ្មែរបានទេ ដោយអ្នកស្រីអះអាងថា ឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេនិយាយតែភាសាលាវប៉ុណ្ណោះជាមួយពួកគេ។
«និយាយតែលាវដាក់ អត់មាននិយាយខ្មែរទេ។ ឪពុកម្តាយហ្នឹងក៏មិនចេះខ្មែរទេ ចេះតែលាវហ្នឹង»។
លោក ថូ ហាំ ជាកសិករម្នាក់នៅក្នុងឃុំនេះនិងជាឪពុកនៃកូន៥នាក់ ក៏មានប្រសាសន៍ដែរថា វាបានក្លាយជាទម្លាប់ទៅហើយសម្រាប់ប្រជាជននៅក្នុងឃុំនេះ ក្នុងការនិយាយភាសាលាវជាមួយកូនៗ និងជាមួយអ្នកភូមិដូចគ្នានោះ។
«ពីព្រោះ វាទម្លាប់មួយភូមិអញ្ចេះហើយ។ មួយភូមិៗទម្លាប់តែនិយាយលាវអញ្ចឹងឯង។ បើនិយាយខ្មែរ វាអត់ចូលចិត្តស្តាប់យើងទៀត។ វាពិបាកអញ្ចឹងឯង។ បើគ្រប់គ្នា គ្រប់ភូមិ គ្រប់ផ្ទះអញ្ចឹងទៅហើយ»។
ឃុំកំពង់ស្រឡៅ២ ដែលគ្រប់ដណ្តប់ភូមិចំនួន៤នេះ មានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងស្រុកម៉ឺងឃង ក្នុងខេត្តចម្ប៉ាស័ករបស់ប្រទេសលាវ ដែលខណ្ឌពីគ្នាដោយទន្លេមេគង្គ។
ជាច្រើនទសវត្សមកហើយ ប្រជាជនខ្មែរនៅក្នុងឃុំនេះប្រាស្រ័យទាក់ទងភាគច្រើនតែជាមួយប្រជាជនលាវ តាមរយៈការប្តូរទំនិញ ឬកសិផលទៅវិញទៅមកឆ្លងកាត់ទន្លេមេគង្គ ដោយសារកន្លងមកពុំទាន់មានផ្លូវពីទីរួមខេត្តឬស្រុកចូលមកដល់ឃុំដែលនៅឆ្ងាយដាច់ពីគេឯងនេះឡើយ។
ដោយស្ទើរតែត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ចេញពីសហគមន៍ខ្មែរដទៃទៀត អ្នកភូមិនៅទីនេះដែលភាគច្រើនជាកសិករ និងអ្នកនេសាទ និងខ្លះលក់ដូរឥវ៉ាន់បន្តិចបន្តួចក្នុងភូមិ បានទទួលឥទ្ធិពលស្ទើរតែទាំងស្រុងពីទំនៀមទម្លាប់របស់ប្រជាជនលាវ មានជាអាទិ៍ ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ពិធីបុណ្យសពនិងបញ្ចុះសព និងការសាងសង់ផ្ទះតាមរចនាបទលាវជាដើម។
ប្រជាជននៅទីនេះក៏ប្រើប្រាស់ក្រដាសប្រាក់គីបលាវដែរ រួមជាមួយនឹងប្រាក់រៀលខ្មែរផងដែរ សម្រាប់ការទិញដូរទំនិញផ្សេងៗនោះ ពោលគឺពួកគេចាយលុយខ្មែរក៏បាន លុយលាវក៏បាន។
លើសពីនេះទៅទៀត ការនិយាយភាសាលាវ ជាជាងភាសាខ្មែរពីសំណាក់មនុស្សជំនាន់ចាស់បន្តទៅមនុស្សជំនាន់ក្រោយ បានធ្វើឲ្យក្មេងៗលែងចេះនិយាយភាសាខ្មែរតទៅទៀត ហើយបានញ៉ាំងឲ្យមានការព្រួយបារម្ភចំពោះការបាត់បង់ភាសានិងអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរនៅពេលខាងមុខ។
យុវជនឌីន ខា វ័យ១៨ឆ្នាំ ជាកសិករម្នាក់ ដែលអាចនិយាយភាសាខ្មែរបានតិចតួច បាននិយាយថា លោកត្រូវបានអូសទាញឲ្យនិយាយភាសាលាវ ដោយសារមិត្តភក្តិរបស់លោកទាំងអស់សុទ្ធតែនិយាយភាសានេះ។
«មានតែគេនាំនិយាយលាវ ក៏និយាយលាវជាមួយគេ»។
សូមបញ្ជាក់ថា មានសាលាបឋមសិក្សាបង្រៀនភាសាខ្មែរមួយសម្រាប់ភូមិនីមួយៗក្នុងឃុំនេះ ប៉ុន្តែពុំទាន់មានគ្រូបង្រៀនជាប់លាប់នៅឡើយ ហើយនៅក្នុងការបង្រៀនទៀតសោត គ្រូត្រូវនិយាយភាសាលាវដើម្បីឲ្យកូនសិស្សយល់ បើទោះជាការបង្រៀនតម្រូវឲ្យសរសេរអក្សរខ្មែរក៏ដោយ នេះបើផ្អែកតាមអ្នកភូមិនៅទីនេះ។
លោកឃួន ផាន់ ជំទប់ទី១ ឃុំកំពង់ស្រឡៅ២ មានប្រសាសន៍ថា ប្រជាជននិងទឹកដីនៅទីនេះអាចនឹងក្លាយជាបំណែកមួយរបស់ប្រទេសលាវនៅពេលខាងមុខ ប្រសិនបើគ្មានវិធានការដើម្បីកែប្រែអ្នកភូមិនៅទីនេះ ឲ្យនាំគ្នាងាកមកនិយាយភាសាខ្មែរវិញទេនោះ។
«ប្រសិនបើប្រជាពលរដ្ឋយើងនៅតែបន្តមាត់ភាសាលាវ វាត្រូវក្លាយជាប្រទេសលាវ។ បាទ បាត់ទាំងអត្តសញ្ញាណ បាត់ទាំងឈ្មោះគ្រួសារ។ វាក្លាយជាប្រជាជនលាវទាំងអស់ បាទ។ ខ្ញុំភ័យបារម្ភណាស់»។
ក្រុមអាជ្ញាធរអះអាងថា អាជ្ញាធរនៅទីនេះកាលពីសម័យមុន ធ្លាប់បានដាក់ពិន័យចំពោះអ្នកភូមិណាដែលនិយាយភាសាលាវជំនួសភាសាខ្មែរ ដោយផាកពួកគេជាប្រាក់នៅរាល់ពេលណាដែលពួកគេប្រើប្រាស់ភាសាលាវម្តងៗ។
ប៉ុន្តែវិធានការនេះហាក់ដូចជាមានលក្ខណៈបង្ខិតបង្ខំពេកនិងហាក់ពុំមានប្រសិទ្ធិភាពឡើយដូច្នេះអាជ្ញាធរឃុំបច្ចុប្បន្នមិនអាចអនុវត្តវិធានការនេះជាមួយអ្នកភូមិបានទេ នៅពេលនេះ នេះបើយោងតាមលោកផិង ថុង មេឃុំកំពង់ស្រឡៅ២។
លោកអ៊ុង វុទ្ធី អភិបាលស្រុកឆែប មានប្រសាសន៍ថា អាជ្ញាធរស្រុករបស់លោកគ្រោងនឹងរៀបចំឲ្យមានកម្មវិធីផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌ ប្រពៃណីខ្មែរតាមរយៈការប្រគុំតន្ត្រី ឬវេទិកាអប់រំសុខភាពផ្សេងៗ នៅក្នុងតំបន់នេះ ដើម្បីជួយទាក់ទាញអ្នកភូមិឲ្យងាកមកចាប់អារម្មណ៍និងប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរជំនួសភាសាលាវវិញ។
«គួរតែមានកម្មវិធីដូចដែលយើងប្រុងនឹងរៀបចំខាងមុខនេះ ជាបែបវប្បធម៌ ប្រពៃណីខ្មែរ។យើងចូលឲ្យបានច្រើននៅទីនេះបន្តិច ដើម្បីជួយអូសទាញ ឬក្រើនរំឭកដល់គាត់ ព្រោះបើយើងទុកឲ្យគាត់នៅតែឯងស្ងាត់ៗអញ្ចឹង យូរៗទៅ វាពិបាក»។
លោកអ៊ុង វុទ្ធីមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា អាជ្ញាធរខេត្តក៏កំពុងគិតគូរស្ថាបនាផ្លូវចូលមកកាន់តំបន់ទឹកធ្លាក់ល្បាក់ខោន នៅក្នុងឃុំកំពង់ស្រឡៅ២នេះផងដែរ ដើម្បីទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរឲ្យចូលមកក្នុងតំបន់នេះ ប្រយោជន៍ដើម្បីភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាងប្រជាជនក្នុងឃុំដែលនៅដាច់ស្រយាលមួយនេះ ជាមួយប្រជាជនខ្មែរនៅតាមតំបន់ផ្សេងៗឲ្យបានទូលំទូលាយឡើង ជាងការមានទំនាក់ទំនងតែជាមួយប្រជាជនលាវនេះ៕
