ស សុវណ្ណារ៉ា ហៅ ស៊ី មានអាយុទើបតែ១៦ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ នៅពេលដែលគាត់សម្តែងរបាំអង្រត់ត្រីនៅឯប្រាសាទព្រះខ័ន ក្នុងខេត្តសៀមរាប កាលពីដើមឆ្នាំ២០០០។ មានទស្សនិកជនជាច្រើនបានភ្ញាក់ផ្អើលចំពោះទេពកោសល្យសម្តែងតាមបែបធម្មជាតិរបស់គាត់ ក្នុងនោះមានលោកស្រី Anne Bass ផងដែរ។
ប៉ុន្មានខែក្រោយពីត្រឡប់មកដល់សហរដ្ឋអាមេរិកវិញ កាយវិការដ៏រស់រវើករបស់ស៊ីនៅដក់ជាប់ក្នុងអារម្មណ៍លោកស្រី Anne Bass ជាប់ជានិច្ច ហើយគាត់គិតថា ស៊ីគួរតែឈានឡើងបានខ្ពស់ជាងនេះ។
ជាអ្នកដែលមានការគាំទ្រវិស័យសិល្បៈជាយូរមកហើយ លោកស្រីមានការព្រួយបារម្ភថាបើសិនជាមិនបានផ្តល់ឱកាសទេ ថ្ងៃណាមួយមនុស្សដែលមានទេពកោសល្យសិល្បៈបែបនេះអាចនឹងបាត់បង់ឱកាសមិនខាន បើគាត់បន្តរស់នៅប្រទេសកម្ពុជា។
ក្នុងខ្សែភាពយន្ត ដែលមានចំណងជើងថា “រាំឆ្លងដែន” ឬ “Dancing Across Borders” លោកស្រី Anne Bass បានរៀបរាប់ឡើងវិញពីអារម្មណ៍របស់លោកស្រីនៅពេលត្រឡប់ទៅសហរដ្ឋអាមេរិកវិញនាពេលនោះថា៖
“ពេលដែលខ្ញុំបានត្រឡប់មកដល់សហរដ្ឋអាមេរិកវិញ ខ្ញុំនៅបន្តគិតអំពីការសម្តែងរបស់ស៊ី។ រូបភាពរបស់គាត់និងស្មារតីរបស់គាត់បន្តត្រឡប់មកដក់ក្នុងអារម្មណ៍ខ្ញុំជាប់ជានិច្ច ហើយខ្ញុំបានគិតអំពីការណ៍ពិតថាអ្នករបាំខ្មែរ ជាពិសេសបុរសៗ មិនមានអ្វីច្រើន សម្រាប់អនាគតប៉ុន្មានទេ ហើយខ្ញុំដឹងពីទេពកោសល្យដ៏អស្ចារ្យដែលគាត់មាន ហើយខ្ញុំនៅបន្តគិតថាតើគួរឱ្យកំសត់យ៉ាងណាទៅដែលត្រូវទុកឱ្យបាត់បង់មនុស្សមានទេពកោសល្យមួយបែបនេះ”។
ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែក្រោយមកគឺនៅថ្ងៃទី ០១ ខែឧសភា ស សុវណ្ណារ៉ា បានមកជាន់ដីសហរដ្ឋអាមេរិកជាលើកដំបូងក្នុងជីវិតរបស់គេក្រោមការជួយឧបត្ថម្ភពីលោកស្រី Anne Bass ក្នុងគោលបំណងផ្តល់ឱកាសឱ្យសុវណ្ណារ៉ាបានមកហាត់របាំបាល់ឡេអាមេរិកាំងតាមដែលលោកស្រីគិតថាសុវណ្ណារ៉ាមានទេពកោសល្យហើយសាកសមសម្រាប់រូបគេ។
ខ្សែភាពយន្ត រឿង “រាំឆ្លងដែន” ដែលបានដាក់បញ្ចាំងកាលពីសប្តាហ៍មុននៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោននិងតាមរដ្ឋមួយចំនួនក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក បានកត់ត្រាទុកនូវការវិវត្តរបស់ស៊ី ក្នុងការផ្លាស់ប្តូរពីអ្នករាំរបាំប្រពៃណីខ្មែរដែលមានលក្ខណៈស្រគត់ស្រគុំមកជាអ្នករាំរបាំបាល់ឡេដែលជារបាំបច្ចឹមប្រទេសនិងឧបសគ្គដែលស៊ីជួបប្រទះនៅគ្រាដំបូងៗ។
រឿង “រាំឆ្លងដែន”ដែលលោកស្រី Anne Bass ដឹកនាំដោយខ្លួនឯង ក៏បានបង្ហាញនូវប្រតិកម្មផ្សេងៗគ្នាពីអ្នកឯកទេសរបាំបាល់ឡេដែលបានឃើញស៊ីជាលើកដំបូង។ សម្រស់របស់ស៊ីបានធ្វើឱ្យមនុស្សជាច្រើននាក់ស្ងើចសរសើរ ប៉ុន្តែស្ថិតក្នុងវ័យ១៦ឆ្នាំ ស៊ីហាក់ដូចជាមានអាយុច្រើនជ្រុលសម្រាប់ការចាប់ផ្តើមហាត់របាំបាល់ឡេ។ នៅមានឧបសគ្គខ្លះៗទៀតដូចជាភាសាអង់គ្លេសជាដើមព្រោះស៊ីមិនចេះភាសាអង់គ្លេសទាល់តែសោះ។
លោក Jock Soto អតីតអ្នករាំបាល់ឡេនាំមុខនៃក្រុមរបាំបាល់ឡេទីក្រុងញូវយ៉កបាននិយាយបន្ទាប់ពីបានដឹងពីជំនាញរបាំប្រពៃណីខ្មែររបស់ស៊ីនិងបានជួបឱ្យស៊ីសាកល្បងជាលើកដំបូងថា៖ “ពេលដំបូងដែលខ្ញុំបានឃើញស៊ី ខ្ញុំគិតថាក្មេងនេះគូរឱ្យអស្ចារ្យណាស់។ វាស្អាតខ្លាំងណាស់ ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតមិនយល់ទាល់តែសោះថាតើវាអាចធ្វើអ្វីបាន”។
ការណ៍ពិតនាពេលនោះស៊ីមិនទាំងដឹងថា អ្វីទៅជារបាំបាល់ឡេទេនោះទេ។ ក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយជាមួយវីអូអេសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិកស៊ីបានបញ្ជាក់ថា ពេលនោះគាត់ចេះតែហក់លោតទៅតាមគេប្រាប់ប៉ុណ្ណោះ។
ដោយមានការហាត់បង្វឹកពីគ្រូល្បីៗជាច្រើនរូប ជាពិសេសគ្រូផ្ទាល់ខ្លួនគឺលោកស្រី Olga Kostritzky ស៊ីបានតាមទាន់ជាមួយអ្នករាំដទៃៗទៀត។
ក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០០៦ ក្នុងឱកាសសម្ពោធស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ស៊ីបានចេញសម្តែងជាលើកដំបូងបំផុតនៅចំពោះមុខទស្សនិកជនខ្មែរ។
ស៊ីបានលោតរាំបង្វិលខ្លួនទៅតាមចង្វាក់ភ្លេងបង្ហោះខ្លួនទៅលើអាកាស ហើយធ្លាក់ចុះស្រាលស្ងើកលើចុងជើង។ ជួនកាលគេពត់ខ្លួនល្វតល្វន់ទៅតាមចង្វាក់ភ្លេងព្យ៉ាណូ។ សម្រាប់ទស្សនិកជនខ្មែរនោះ គឺជាទស្សនីយភាពដ៏អស្ចារ្យមួយដែលអ្នកខ្លះមិនដែលឃើញទាល់តែសោះក្នុងជីវិតរបស់គេ។
ជាបន្តបន្ទាប់មកស៊ីបានចូលរួមក្នុងការប្រកួតរាំជាអន្តរជាតិក្នុងទីក្រុងវ៉ាណា ប្រទេសប៊ុលហ្គារី ក្នុងខែកក្កដាឆ្នាំ២០០៦។
ការប្រកួតនៅប្រទេសប៊ុលហ្គារីគឺជាឱកាសលើកទីមួយហើយក្នុងរយៈពេលជាយូរមកនេះដែលទង់ជាតិប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានបង្ហូតទន្ទឹមគ្នានឹងទង់ជាតិប្រទេសដទៃទៀត។ ការប្រកួតនោះមានអ្នករបាំមកពីប្រទេសជាច្រើន ដូចជា Belarus, Kazakhstan និងកូរ៉េជាដើម។ ស៊ីបានឆ្លងចូលមកដល់វគ្គពាក់កណ្តាលផ្តាច់ព្រ័ត្រ ប៉ុន្តែពុំបានចូលដល់ជម្រើសចុងក្រោយទេ។
លោកស្រី Anne Bass បាននិយាយពីការប្រកួតនោះថា៖ “ខ្ញុំគិតថា ផ្នែកមួយដ៏ល្អបំផុតនៃការប្រកួតប្រជែងនេះសម្រាប់ស៊ីគឺបានរាំលើឆាកជាមួយអ្នករបាំមកពីក្រុមហ៊ុនរបាំបាល់ឡេជុំវិញពិភពលោក”។
លោក Peter Boal នាយកខាងផ្នែកសិល្បៈនៃក្រុមរបាំបាល់ឡេ Pacific Northwest ក្នុងទីក្រុង Seattle បាននិយាយពីជោគជ័យរបស់ស៊ីថា៖
“វាមិនមែនមកពីយើងបង្ខំគាត់ឱ្យហាត់រហ័សទេ។ គឺដោយសារគាត់អាចរៀនអ្វីដែលគាត់ត្រូវការសិក្សា សម្រេចបានអ្វីដែលគាត់ចាំបាច់ត្រូវសម្រេចឱ្យបានក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីដើម្បី ឱ្យបានឡើងមួយកម្រិតទៀត ពីព្រោះប្រសិនបើគាត់មិនអាចធ្វើដូច្នេះបានទេ គាត់ពិតជាមិនអាចធ្វើជាអ្នករាំអាជីពអញ្ចឹងបានឡើយ។ វាពិតជាគួរឱ្យកត់សម្គាល់ណាស់។ ខ្ញុំអាចនិយាយបានថា វាគឺជាឱកាសមួយក្នុងចំណោមមួយពាន់ ហើយខ្ញុំគិតថា យើងរកឃើញឱកាសមួយនេះ”។
ភាពប៉ិនប្រសប់ក្នុងការសម្តែងរបស់ស៊ី អាចឱ្យគេពិបាកជឿថា ស៊ីទើបតែហាត់របាំបាល់ឡេនាពេលថ្មីៗនេះប៉ុណ្ណោះ ជាពិសេសថា ស៊ីធ្លាប់ជាអ្នករាំរបាំប្រពៃណីខ្មែរ។
ក្នុងបទសម្ភាសមួយជាមួយវីអូអេសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិកកាលពីសប្តាហ៍មុន ស៊ីបានធ្វើការប្រៀបធៀបរបាំប្រពៃណីខ្មែរនិងរបាំបាល់ឡេថា៖
“របាំខ្មែរយើងវាប្លែកពីរបាំបាល់ឡេ ច្រើនគឺមិនសូវប្រើពេលវេលាពត់ដៃពត់ជើងច្រើន។ យើងពត់ដៃពត់ជើងដែរ។ ប៉ុន្តែយើងអាចចាប់ផ្តើមពេលយើងធំបាន។ ប៉ុន្តែរបាំបាឡេភាគច្រើនប្រហែល៩៩ភាគរយ គេចាប់ផ្តើមនៅអាយុប្រហែលជា៨ឆ្នាំទៅ៩ឆ្នាំហើយ...របាំខ្មែរវាដូចជាយឺតៗ មិនសូវលោតឬក៏បង្វិលខ្លួន ឬក៏កន្ធែកជើងច្រើន ហើយអត់មានពត់ម្រាមជើងទេ។ ដូច្នេះរបាំបាល់ឡេវាខុសប្លែកផ្ទុយគ្នាវិញ លោតក៏ច្រើនបង្វិលក៏ច្រើន ហើយត្រូវហាត់រាល់ថ្ងៃ”។
ក្នុងរយៈពេលបួនឆ្នាំចុងក្រោយ ស៊ីបានចូលរួមក្នុងក្រុមរបាំ The Pacific Northwest Ballet មុនពេលលោកសម្រេចចាកចេញកាលពីប៉ុន្មានខែមុននេះ។
លោកកំពុងស្វែងរកក្រុមហ៊ុនថ្មីដើម្បីចូលរួមសម្តែង ប៉ុន្តែនៅមិនទាន់មានផែនការក្នុងការវិលត្រឡប់ទៅចែករំលែកចំណេះដឹងនេះដល់ប្រទេសកម្ពុជានៅឡើយទេ។ លោកនិយាយថា៖
“ខ្ញុំចង់ចំណាយពេលឱ្យច្រើនបន្តិច ដើម្បីក្រេបយកការសិក្សាពីរបាំនេះ ហើយប៉ុន្តែខ្ញុំគិតខ្លះៗដែរជួនកាល។ ថ្ងៃក្រោយទៅប្រសិនបើទៅបង្ហាញឬក៏បង្កើតបាល់ឡេនៅស្រុកខ្មែរប្រហែលជាការល្អ ព្រោះអត់មានបាល់ឡេនៅស្រុកខ្មែរ”។
លោក ព្រឿង ឈឿង ទីប្រឹក្សាក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈបញ្ជាក់ប្រាប់វីអូអេក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយថា ក្នុងពេលអនាគតកម្ពុជានឹងបង្កើតរបាំបាឡេឱ្យបាននឹងគេដែរដើម្បីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរបានស្គាល់ទម្រង់សិល្បៈច្រើនបែប។ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននៅខ្វះទីតាំងនិងគ្រូដែលមានជំនាញផ្នែកនេះនៅឡើយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ “បាល់ឡេនេះយើងធ្លាប់មានតាំងពីទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ជាង គឺយើងមានគ្រូសូវៀតមកបង្ហាត់។ យើងបានទាក់ទងដែរ ប៉ុន្តែដោយសារលទ្ធភាពនៃទីតាំងយើងមិនទាន់មាន... យើងកំពុងរៀបចំសម្រួលឱ្យទីតាំងសម្រាប់សិល្បៈខ្មែរសិន ហើយយើងទៅអនាគតយើងត្រូវតែមានហើយ”។
ខ្សែភាពយន្តដែលមានរយៈពេលចំនួន៨៨នាទី នេះមានជាភាសារខ្មែរនិងអង់គ្លេស ដោយមានកិច្ចសម្ភាសន៍ជាមួយមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តំណាងសមាគមថែរក្សារបាំបុរាណខ្មែរនៅកម្ពុជាព្រមទាំងអ្នកឯកទេសរបាំបាល់ឡេនានា ក្នុងនោះមានគ្រូបង្វឹកស៊ីដោយផ្ទាល់។ ខ្សែភាពយន្តនេះនឹងដាក់បញ្ចាំងបន្តទៀតនៅទីក្រុង Santa Fe រដ្ឋ New Mexico នៅ ចុងខែឧសភានេះនិងទីក្រុងSt. Louis រដ្ឋ Missouri នៅដើមខែមិថុនា៕