អ្នកនិពន្ធកម្ពុជាមួយក្រុមបានប្តេជ្ញាបន្តការតែងនិពន្ធរបស់ខ្លួនទោះបីជាប្រឈមនឹងការគំរាមកំហែង និងផលវិបាកសេដ្ឋកិច្ចក៏ដោយ។ នេះគឺជាអ្វីដែលអ្នកនិពន្ធកម្ពុជាបានប្រាប់អ្នកចូលរួមក្នុងមហោស្រពសេរីភាពតែងនិពន្ធអក្សរសិល្ប៍អន្តរជាតិដែលត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅសាកលវិទ្យាល័យប្រោន (Brown University) ក្នុងទីក្រុងប្រូវីដិនស៍ (Providence) រដ្ឋ រ៉ូដអាយឡិនដ៍ (Rhode Island) សហរដ្ឋអាមេរិក ចាប់ពីថ្ងៃទី១៤ដល់១៧ខែមិនាឆ្នាំ២០១១។
លោក ខូ តារាឫទ្ធិ ដែលជាអ្នកទទួលបានអាហារូបករណ៍នៃកម្មវិធីអ្នកនិពន្ធអន្តរជាតិ នៃសាកលវិទ្យាល័យប្រោនថ្លែងថា ផលវិបាកដែលលោកជួបប្រទះនឹងមិនអាចបញ្ឈប់លោកពីការសរសេរបញ្ចេញគំនិតរបស់លោកស្តីអំពីបញ្ហាសង្គមបច្ចុប្បន្នកម្ពុជាទេ។
«បើយើងដុះមកជាឈូកហើយ យើងមិនអាចប្រែក្លាយជាអ្វីផ្សេងទៀតទេ។ វាមានសារជាតិពីកំណើតរបស់យើងតែម្តងថាយើងនឹងធ្វើអញ្ចឹង។ ខ្ញុំក៏មិនមែនជាអ្នកដែលត្រូវប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ទាំងឡាយដោយសារតែមុខរបរទាំងហ្នឹងដែរ ព្រោះខ្ញុំអត់មានកាន់អាវុធណា៎។ ខ្ញុំអត់មានទៅលួចទៅប្លន់គេណា៎។ ខ្ញុំគ្រាន់តែជាអ្នកសរសេរម្នាក់តើ។ បាទ ខ្ញុំសរសេរតាមបែបរបស់ខ្ញុំ។ ខ្ញុំមើលឃើញបញ្ហាក្នុងសង្គមខ្ញុំសរសេរ»។
ដូចគ្នានេះដែរ លោកស្រី ខាថឺរីន ហ្វ៊ីលូក្ស (Catherine Filloux) អ្នកនិពន្ធល្ខោនអំពីកម្ពុជា និងជាជនជាតិអាមេរិកដើមកំណើតបារាំង បានប្រាប់វីអូអេខ្មែរនៅឯមហោស្រពសេរីភាពក្នុងការតែងនិពន្ធអក្សរសិល្ប៍អន្តរជាតិ ថាកម្ពុជាមានប្រពៃណី និងកេរដំណែលសិល្បៈធំធេងណាស់ ហើយថាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ គឺមានគំនិតសិល្បៈ និងជាអ្នកសិល្បៈដ៏អស្ចារ្យ ដែលគេអាចមើលឃើញភស្តុតាងជាច្រើននៅអង្គរវត្ត នៅក្នុងស្ថាបត្យកម្មរបស់គេ និងនៅក្នុងគ្រប់ទម្រង់នៃសិល្បៈរបស់គេទាំងអស់។
«ខ្ញុំយល់ថា មានមនុស្សដូចជា ម៉ម សុខលី ឈុន ស៊ីណា អៀង ស៊ីធុល និងខូ តារាឫទ្ធិ ដែលត្រូវបន្តកិច្ចការសិល្បៈរបស់ខ្លួន គឺមិនត្រឹមតែជាចំណង់របស់គេប៉ុណ្ណោះទេ តែខ្ញុំជឿថា គេមានជំនឿថា នេះគឺជាបេសកម្មរបស់គេ ក្នុងការបន្តកេរដំណែលរបស់គ្រូរបស់គេ។ ខ្ញុំយើងថា កត្តានេះគឺជាថាមពលជំរុញឲ្យពួកគេបន្តកិច្ចការរបស់ពួកគេ ទោះបីជាមានស្ថានភាពដ៏លំបាក និងមានផលវិបាកខាងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងជីវិតជាអ្នកសិល្បៈក៏ដោយ»។
កម្មវិធីសេរីភាពនៃការសរសេរ នៃសាកលវិទ្យាល័យប្រោន បានចាប់ផ្តើមឡើងកាលពី២០ឆ្នាំកន្លងមក ក្រោយពីមានការសម្លាប់រង្គាលនៅទីលានធាណាមេន (Tiananmen Square)។ នេះបើតាមសម្តីរបស់លោក រ៉ូប៊ើត ឃូវ័រ (Robert Coover) ដែលជាសាស្ត្រាចារ្យនៃកម្មវិធីសិល្បៈអក្សរសិល្ប៍ នៅសាកលវិទ្យាល័យប្រោន។
សាស្ត្រាចារ្យ រ៉ូប៊ើត ឃូវ័រ មានប្រសាសន៍ថា គំនិតនៃការបង្កើតកម្មវិធីនេះគឺក្នុងគោលបំណង នាំយកអ្នកនិពន្ធទាំងឡាយដែលមានបញ្ហានៅក្នុងប្រទេសកំណើតរបស់ខ្លួន ឬប្រឈមនឹងការគំរាមកំហែង ឬជាប់ពន្ធនាគារ។ កម្មវិធីផ្តល់អាហារូបករណ៍ដល់អ្នកនិពន្ធ។ អ្នកនិពន្ធទី១ ដែលទទួលបានអាហារូបករណ៍គឺមកពីប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ ប៉ុន្តែឆ្នាំនេះ កម្មវិធីផ្តល់អាហារូបករណ៍ឲ្យអ្នកនិពន្ធខ្មែរម្នាក់គឺ លោក ខូ តារាឫទ្ធិ ដែលបានសរសេរកំណាព្យ ប្រលោមលោករឿងខ្លីៗមួយចំនួន ដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងតថភាព និងបញ្ហាសង្គមនានាដែលមាននៅកម្ពុជា។
ដោយមានវត្តមានរបស់លោក ខូ តារាឫទ្ធិ សាស្រា្តចារ្យឃូវ័រ មានប្រសាសន៍ថា វាអាចមានប្រយោជន៍ច្រើនក្នុងការរៀបចំមហោស្រពសេរីភាពតែងនិពន្ធអក្សរសិល្ប៍អន្តរជាតិ ស្តីពីការជំរុញឲ្យមានសំឡេងខ្មែរ ដែលមហោស្រពនេះផ្តោតជាពិសេសទៅលើស្ថានភាពតែងនិពន្ធនៅកម្ពុជា និងក្នុងតំបន់។ មហោស្រពចាប់ផ្តើមដោយផ្តោតទៅលើបញ្ហានៅក្នុងពិភពលោក ហើយបង្វែរទិសដៅទៅលើទំនាក់ទំនងប្រវត្តិសាស្រ្តរវាងអាមេរិក កម្ពុជា និងវៀតណាម។ ប្រធានបទនេះបានទាក់ទាញកវីកំណាព្យ និងអ្នកនិពន្ធវៀតណាមមួយចំនួន អតីតទាហានអាមេរិកក្នុងសង្គ្រាមវៀតណាម ដែលជាអ្នកនិពន្ធ។ ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ដែលជាថ្ងៃចុងក្រោយគឺផ្តោតទៅលើកម្ពុជាពេញមួយថ្ងៃ។
លោក ខូ តារាឫទ្ធិត្រូវបានជ្រើសរើសចេញពីបេក្ខជនឧទ្ទេសនាមរាប់រយនាក់សម្រាប់កម្មវិធីនេះ។ យោងតាមសាស្រ្តាចារ្យ ឃូវ័រ បេក្ខភាពរបស់លោកខូ តារាឫទ្ធិ មានការទាក់ទាញពីព្រោះប្រជាពលរដ្ឋនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ជាពិសេសសហគមន៍សាកលវិទ្យាល័យប្រោន មានការយល់ដឹងតិចតួចបំផុតអំពីអក្សរសិល្ប៍កម្ពុជា ហើយជំនាន់លោកខូ តារាឫទ្ធិគឺជាជំនាន់ថ្មី ដែលតំណាងឲ្យការងើបឡើងថ្មីនៃអ្នកសិល្បៈ និងអ្នកនិពន្ធ។ ដូច្នេះវាជាការសំខាន់ក្នុងការយកគាត់មកសិក្សាស្រាវជា្រវនេះ។ សាស្រ្តាចារ្យ ឃូវ័រមានប្រសាសន៍ថា៖
«វាជាការល្អប្រសិនបើអ្នកអាចរកបានបេក្ខជនដែលមានសមត្ថភាពពីតំបន់ដែលសាកលវិទ្យាល័យមិនទាន់បានយកចិត្តទុកដាក់។ ហើយជាការពិតណាស់ថា យើងគ្មានកម្មវិធីស្តីអំពីកម្ពុជា ឬវៀតណាមទេ។ យើងមានសហគមន៍កម្ពុជាដ៏ធំនៅទីនេះ។ អ្នកដឹងទេ គេគិតថា សាកលវិទ្យាល័យប្រោន គឺនៅកន្លែងមួយក្នុងពិភពផ្សេងទៀត។ ដោយមានអ្វីមួយដែលអាចទាក់ទាញគេឲ្យមកចូលក្នុងបរិវេណសាកលវិទ្យាល័យ ហើយទាក់ទាញគេឲ្យចូលមក ហើយការណ៍ដែលបង្កើតសហគមន៍ជាមួយមនុស្សទាំងនេះ គឺពិតជាទិដ្ឋភាពដ៏មានតម្លៃដែលកើតចេញពីអ្វីដែលយើងកំពុងព្យាយាមធ្វើ»។
អ្នកស្រីឌ្យូឌីធ កាតាន (Judith Katan) ដែលបើកពីរដ្ឋខូណិកទីខាត់ (Connecticut) ដើម្បីមកចូលរួមក្នុងមហោស្រពនេះ បានប្រាប់វីអូអេ ខ្មែរថា ការពិភាក្សាគឺពេញដោយគំនិត និងព័ត៌មាន អំពីបទពិសោធរបស់មនុស្ស អំពីអ្វីដែលកំពុងកើតឡើងចំពោះសិល្បៈរបស់គេ អំពីពិភពប្រកបដោយការឆ្នៃប្រឌិតរបស់គេ អំពីជីវិតប្រកបដោយឆ្នៃប្រឌិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងនៅក្នុងសង្គមរបស់គេនៅសហរដ្ឋអាមេរិក។ លោកស្រីកាតានបន្តថា៖
«ខ្ញុំពិតជាយល់ថា អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងពិតជាធ្វើឲ្យរំជួលចិត្តខ្លាំងណាស់។ ពិតណាស់ថា ការស្តាប់រឿងរ៉ាវរបស់មនុស្សតែងតែធ្វើឲ្យយើងរៀន និងយល់ដឹងថែមទៀត។ ដូច្នេះខ្ញុំរៀនបានច្រើន ពីការស្តាប់រឿងរបស់គេ។ វាគ្មិនម្នាក់ៗមានរឿងដ៏គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍។ អ្នកដឹងទេ ខ្ញុំមិនអាចនិយាយសង្ខេបឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់អំពីអ្វីដែលខ្ញុំបានរៀននោះទេ ប៉ុន្តែការតស៊ូទាំងឡាយដែលនៅតែត្រូវបានបន្តនៅកម្ពុជា សម្រាប់អ្នកដែលព្យាយាមទទួលព័ត៌មាន និងផលិតព័ត៌មាន។ ខ្ញុំដឹងអំពីរឿងនេះពីព័ត៌មាន ប៉ុន្តែការណ៍ដែលបានស្តាប់អ្នកបានប្រាប់អំពីរឿងនេះដោយផ្ទាល់គឺពិតជារំជូលចិត្ត និងក្រៀមក្រំណាស់»។
តារាហ៊ីបហប់ ខ្មែរអាមេរិកប្រាជ្ញ លី គឺជាវាគ្មិនម្នាក់ក្នុងមហោស្រពសេរីភាពក្នុងការតែងនិពន្ធអក្សរសិល្ប៍អន្តរជាតិនេះ។ លោក ប្រាជ្ញ លី ដែលរស់នៅទីក្រុងឡងប៊ិច រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា ថ្លែងថា វាជាកិត្តិយសណាស់ដែលលោកត្រូវបានអញ្ជើញឲ្យចូលរួមក្នុងមហោស្រពនេះ ដែលបានផ្តល់ឱកាសលោកបានទាក់ទងអ្នកនិពន្ធកម្ពុជាផ្សេងៗទៀត។ លោកប្រាជ្ញ លី ថ្លែងថា៖
«ខ្ញុំពេញចិត្តណាស់ ពីព្រោះខ្ញុំអាចភ្ជាប់បណ្តាញ និងបានឃើញអ្នកទាំងនេះមានទិសដៅដូចខ្ញុំដែរ ហើយព្យាយាមធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ និងធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ដូចលោក តារារិទ្ធ ជាដើម។ គាត់ដាក់ជីវិតគាត់នៅក្នុងគ្រោះថ្នាក់ ដោយនិយាយចេញមកនូវអ្វីដែលគាត់ចង់និយាយ។ គា្រន់តែមួយសប្តាហ៍នេះ គាត់ក្លាយជាវិរបុរសរបស់ខ្ញុំ។ ខ្ញុំក៏បានប្រាប់គាត់ដែរ ថា អ្វីដែលគាត់និយាយគឺជាពិតជាអ្វីដែលខ្ញុំកំពុងធ្វើ អ្នកដឹងទេ យើងមិនឯកោនោះទេ។ យើងមិនឯកោក្នុងការប្រយុទ្ធនោះទេ»។
នៅពេលដែលសួរថា តើតន្រ្តីរបស់គាត់ផ្តល់វិភាគទានទេចំពោះការផ្លាស់ប្តូរនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា លោកបា្រជ្ញ លី និយាយថា គាត់ដឹងថា ប្រជាពលរដ្ឋស្តាប់ចម្រៀងរបស់គាត់។ ចម្រៀងរបស់គាត់មានការប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍របស់រដ្ឋាភិបាល ប៉ុន្តែអ្វីដែលគាត់ព្យាយាមធ្វើគឺលើកឡើងពីបញ្ហាសង្គម។ លោក ប្រាជ្ញ លីបន្តថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលនិយាយថា ខ្ញួនហាមប្រាមចម្រៀងរបស់គាត់ គឺមានន័យថា ចម្រៀងរបស់គាត់គឺត្រូវបានរិតត្បិត ហើយរដ្ឋាភិបាលមានអារម្មណ៍ថា តន្រ្តីរបស់គាត់គឺជាការគំរាមមួយដល់ខ្លួន ពីព្រោះប្រជាពលរដ្ឋស្តាប់វា។ លោកប្រាជ្ញ បន្តទៀតថា៖
«វាពិតជាមានផលប៉ះពាល់ក្នុងទម្រង់ណាមួយ និងមធ្យោបាយណាមួយ ប៉ុន្តែខ្ញំមិនដឹកនាំគេទេ។ ខ្ញុំមិននិយាយថា យើងគួរធ្វើនេះ យើងគួរធ្វើនោះទេ។ ខ្ញុំនិយាយថា នេះគឺជាបញ្ហា។ យើងត្រូវការដំណោះស្រាយសម្រាប់បញ្ហានេះ។ ខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកនយោបាយទេ។ ខ្ញុំគឺជាតន្រ្តីករ។ ខ្ញុំជាសិល្បៈករ។ ដូច្នេះខ្ញុំនឹងមិនបញ្ជាថាគួរធ្វើយ៉ាងនេះ យើងគួធ្វើយ៉ាងនោះទេ។ វាមិនមែនជាកិច្ចការរបស់ខ្ញុំទេ។ ខ្ញុំមិនមែនត្រូវគេបោះឆ្នោតឲ្យធ្វើដូច្នេះទេ»។
មហោស្រពសេរីភាពក្នុងការតែងនិពន្ធអក្សរសិល្ប៍អន្តរជាតិត្រុវបានបញ្ចប់ទៅដោយមានការអានស្នាដៃផ្ទាល់ ដោយកវីប្រលោមលោក ដ្យេហ្វ រ៉ៃមិន (Geoff Ryman) អ្នកនិពន្ធប្រលោមលោកបែបវិទ្យាសាស្ត្រ បែបគំនិតស្រមើស្រមៃ និងបែបមនោគតិនិយម ហើយជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅមួយដែលមានចំណងជើងថា ចម្រៀងចុងក្រោយរបស់ព្រះរាជា (the King's Last Song) ហើយបន្ទាប់មកមានលោកប្រាជ្ញ លី និងក្រុមតន្ត្រីរបស់លោកសម្តែង និងប្រគុំតន្ត្រី រែប និងហ៊ីបហប់ ដែលជាតន្រ្តីសម្រាប់យុវវ័យ ដែលមានអ្នកចូលទស្សនាយ៉ាងច្រើនកុះករ៕
