ក្រោយពីដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ចន ឃែរី (John Kerry) រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកមកកាន់កម្ពុជារយៈពេលពីរថ្ងៃកាលពីចុងខែមករាកន្លងទៅនេះ មន្ត្រីនៃក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបង្ហើបឲ្យដឹងថា ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងពិចារណាលើកិច្ចព្រមព្រៀងដៃគូពាណិជ្ជកម្មឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក (Trans-Pacific Partnership) ឬ TPP។ យ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជានិងអ្នកស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ចនិយាយថា ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវសិក្សាស្វែងយល់លម្អិតអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំនេះសិន មុននឹងសម្រេចចូលជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
មន្ត្រីនៃរាជដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថ្លែងថា កិច្ចព្រមព្រៀង TPP កំពុងស្ថិតក្នុងការពិចារណារបស់រដ្ឋាភិបាល បន្ទាប់ពីលោក ចន ឃែរី រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានឲ្យដឹងពីចេតនារបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការដែលចង់ឲ្យកម្ពុជាក្លាយជា សមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំមួយនេះ។
ការសម្រេចពិចារណាលើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ កើតមាននៅខណៈដែលប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកំពុងត្រៀមខ្លួនទៅចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននិងសហរដ្ឋអាមេរិកនាពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈខាងមុខនេះ។ គេរំពឹងទុកជាមុនថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម TPP នឹងស្ថិតក្នុងរបៀបវារៈនៃកិច្ចប្រជុំកំពូល ដែលគ្រោងនឹងធ្វើឡើងនៅកន្លែងលំហែកាយ Sunnylands ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា។ នៅទីនោះ លោកប្រធានាធិបតីអាមេរិក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា (Barack Obama) នឹងធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ ទទួលស្វាគមន៍មេដឹកនាំអាស៊ានទាំង១០ប្រទេស។
លោក ជុំ សុន្ទរី អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ប្រាប់ VOA ថា ក្រសួងជំនាញរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកំពុងពិនិត្យមើលលទ្ធភាពនៃការចូលជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មមួយនេះ។
«ខាងភាគីកម្ពុជាកំពុងតែសិក្សា សិក្សាអំពីកាលានុវត្តនភាព ហើយនិងការប្រឈម យើងត្រូវការសិក្សាឲ្យបានហ្មត់ចត់សិនពីរឿងបញ្ហាហ្នឹង។ ការចូលជាសមាជិករបស់កិច្ចព្រមព្រៀងមួយៗ យើងសិក្សាអំពីបញ្ហាអស់ហ្នឹង»។
លោកបញ្ជាក់ទៀតថា លោក ចន ឃែរី បានថ្លែងប្រាប់លោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស ហោ ណាំហុង ថា សហរដ្ឋអាមេរិក តៀមចាំទទួលប្រទេសកម្ពុជា ឲ្យក្លាយជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងដ៏ធំសម្បើមមួយនេះផងដែរ។
«នៅពេលដែលលោក ចន ឃែរី មកទស្សនកិច្ចក៏គាត់បានជំរាបជូនឯកឧត្តមឧបដែលថា អាមេរិកស្វាគមន៍បំណងរបស់កម្ពុជាក្នុងការចូលជាសមាជិករបស់ TPP»។
VOA ព្យាយាមទាក់ទងរដ្ឋមន្ត្រីនិងមន្ត្រីនៃក្រសួងពាណិជ្ជកម្មនិងក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច ដើម្បីសុំការអធិប្បាយតាំងពីថ្ងៃអង្គារមកដល់ថ្ងៃពុធនេះ តែមិនទាន់អាចទាក់ទងបានទេ ព្រោះទូរស័ព្ទរោទិ៍ តែពុំមានអ្នកទទួល។ រីឯលោក សុខ ចិន្តាសោភា អគ្គលេខាធិការនៃក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា សុំមិនធ្វើអធិប្បាយទេនៅថ្ងៃពុធនេះ។
រដ្ឋបាលលោកប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា បានស្វះស្វែងរកវិធីនានា ដើម្បីធ្វើឲ្យចំណងមិត្តភាពផ្នែកយោធានិងពាណិជ្ជកម្មជាមួយបណ្ដាប្រទេសអាស៊ាន មានភាពប្រសើរឡើង ដែលនេះ គឺជាផ្នែកមួយដែលគេពណ៌នាថា ជាការធ្វើឲ្យមាន«តុល្យភាពឡើងវិញ» ជាមួយតំបន់អាស៊ីនិងប៉ាស៊ីហ្វិក។
នៅក្នុងកិច្ចខិតខំរបស់លោកអូបាម៉ា ក្នុងការជំរុញឲ្យមានតុល្យភាពឡើងវិញនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកនិងប្រជាជាតិ១២ផ្សេងទៀត បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងTPP កាលពីខែតុលាឆ្នាំ២០១៥។
ប្រទេសសមាជិករបស់សមាគមអាស៊ានចំនួនបួន គឺប្រទេសប្រ៊ុយណេ ម៉ាឡេស៊ី សិង្ហបុរី និងវៀតណាម បានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃប្រជាជាតិចំនួន១២ ដែលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដែលជាចំណុចសេដ្ឋកិច្ចគន្លឹះមួយនៃស្នូលសន្តិសុខ និងសេដ្ឋកិច្ចចំពោះអាស៊ី ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងអំណាចរបស់ប្រទេសចិនដែលកំពុងកើនឡើង។
លោក អ៊ូ វីរៈ ជាអ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជា និង ជាប្រធានវេទិកាអនាគត ដែលជាមជ្ឈមណ្ឌល សិក្សាស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយក្នុងស្រុក មានប្រសាសន៍ថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវបង្ហាញចេតនា ឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកឃើញថា ខ្លួនចង់ចូលជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មនេះ តែមិនត្រូវរួសរាន់ សុំចូលជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះនៅក្នុងរយៈពេលខ្លីនោះឡើយ។
លោកពន្យល់ថា៖
«ខ្ញុំថា ប្រទេសកម្ពុជាមានរយៈពេលប្រហែល ២ [ទៅ] ៣ឆ្នាំ ក្នុងការរង់ចាំឃ្លាំមើល ប៉ុន្តែប្រទេសកម្ពុជា គួរផ្ញើសារទៅសហរដ្ឋអាមេរិកពីឆន្ទៈមួយថា មានបំណងថ្ងៃណាមួយនឹងអាចចូលទៅធីភីភី (TPP) ប៉ុន្តែមិន មិនគួរចូលនៅពេលបច្ចុប្បន្ន ឬមួយក៏ដាក់ពាក្យចូលពេលបច្ចុប្បន្នទេ។ ប៉ុន្តែគួរបង្ហាញពីឆន្ទៈរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែទន្ទឹមពេលនឹងដែរ ក៏បង្ហាញឆន្ទៈទៅប្រទេសចិនទៅថាយើងមិន មិនទាន់ចូលទេ។ ប៉ុន្តែដរាបណាយើងនៅពឹងផ្អែកប្រទេសចិន គឺយើងនៅតែគ្រោះថ្នាក់អញ្ចឹង ព្រោះអីយើងនៅជាឧបករណ៍គេអញ្ចឹង»។
លោកបន្តថា ប្រទេសកម្ពុជាអាចនឹងរកជម្រើសផ្សេង ក្រៅពីការពឹកផ្អែកលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មនានា ដើលធ្វើឲ្យប្រទេសមិនអាចមានឯករាជ្យពីឥទ្ធិពលបរទេស ជាពិសេសនោះ គឺកិច្ចព្រមព្រៀង TPP នេះតែម្តង។
លោក អ៊ូ វីរៈ ថ្លែងថា៖
«យកល្អជាងគេ អត់មានជម្រើសអីផ្សេងក្រៅតែពីរៀបចំធ្វើម៉េចឲ្យថវិកាជាតិរបស់យើងក្នុងរយៈពេល ១០ឆ្នាំទៅមុខទៀតគឺអាចឈប់ពឹងផ្អែកទៅលើប្រទេសពិភពលោកបាន។ ហើយ យើងអាចពឹងផ្អែកពីសេដ្ឋកិច្ច ការពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ច និងការនាំចេញផលិតផលវិញ។ ហ្នឹងគឺជាជម្រើសមួយដ៏ល្អបំផុតសម្រាប់សុវត្ថិភាពប្រទេសកម្ពុជា»។
ប្រជាជាតិចំនួន១២ ដែលរួមមានប្រទេសប្រ៊ុយណេ ម៉ាឡេស៊ី និងវៀតណាមជាដើម បានចុះកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ស្របពេលដែលប្រទេសទាំងនេះ កំពុងមានជម្លោះជាមួយប្រទេសចិន ជុំវិញអធិបតេយ្យភាពលើប្រជុំកោះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ប្រទេសហ្វីលីពីនក៏ស្ថិតក្នុងជម្លោះនេះដែរ។ ដែនកោះដែលកំពុងស្ថិតក្នុងភាពចម្រូងចម្រាសនៅក្នុងសមុទ្រខាងត្បូង គឺប្រជុំកោះ Spratlys និង Paracels។
អ្នកស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ចយល់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម TPP អាចជាជន្ទល់របស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការជួយជ្រោមជ្រែងប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន ហើយដែលកំពុងជាប់ផុងក្នុងជម្លោះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ជម្លោះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងត្រូវគេដឹងថា អាចនឹងស្ថិតក្នុងរបៀបវារៈនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននិងសហរដ្ឋអាមេរិក។
លោកបណ្ឌិត ចាប សុថារិទ្ធអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៃវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការនិងសន្តិភាព ថ្លែងថា កម្ពុជានៅតែអាចធ្វើជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដ៏មានសារៈសំខាន់នេះបានដដែល ដោយកម្ពុជាត្រូវចែកឲ្យដាច់ពីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន និងប្រយោជន៍របស់ប្រទេសអាស៊ានដែលកំពុងមានជម្លោះជាមួយមហាអំណាចចិន។
«យើងគឺជាប្រទេសដែលអព្យាក្រឹតមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ អញ្ចឹងយើងអត់ខ្វល់ពីគេប្រទាញប្រទង់ជាមួយមហាអំណាចណាក៏ដោយ យើងអត់ខ្វល់ទេ។ ប៉ុន្តែផលប្រយោជន៍ ឧត្តមប្រយោជន៍បំផុតរបស់កម្ពុជា គឺពង្រីកវិស័យទំនាក់ទំនងការបរទេស ជាពិសេសគឺពាណិជ្ជកម្មនិងវិនិយោគទុននេះឯង»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ បណ្ឌិត ចាប សុថារិទ្ធ ថ្លែងថា កម្ពុជាមិនទាន់ដល់ពេលត្រូវចូលក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដែលបង្កប់យុទ្ធសាស្ត្រទប់ទល់នឹងបម្រែបម្រួលភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីនិងប៉ាស៊ីហ្វិក។ លោកថា ប្រទេសកម្ពុជាអាចត្រូវប្រើពេលពី៥ឆ្នាំទៅ១០ឆ្នាំទៀត ពីព្រោះប្រទេសកម្ពុជា ជាដំបូងត្រូវចូលជាសមាជិកនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក (Asia-Pacific Economic Cooperation) ដែលមានសមាជិកនៃសេដ្ឋកិច្ចធំៗចំនួន២១សមាជិក ក្នុងនោះមាន សហរដ្ឋអាមេរិក និងសាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតចិនផងដែរ។ លោកឲ្យដឹងបន្ថែមថា ប្រទេសកម្ពុជានឹងទទួលបានផលប្រយោជន៍ច្រើន ប្រសិនបើប្រទេសកម្ពុជាក្លាយជាភាគីមួយនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
«បើយើងចូលចំណេញច្រើនណាស់ ដោយសារ អា TPP ហ្នឹងគឺសមាជិកសុទ្ធតែជាប្រទេសធំៗ ដែលមានអាមេរិក ដែលមានប្រទេសនៅអាមេរិកឡាទីន ដូចជា ប៉េរូ ឈីលី អីសុទ្ធតែជាប្រទេសធំៗ ដែលយើងអាចនាំចេញផលិតផលយើង ដោយអត់មានជាប់ពន្ធណាអូន។ អញ្ចឹងយើងមានទីផ្សារទូលំទូលាយច្រើនណាស់សម្រាប់អនាគតផលិតផលកម្ពុជាយើង ជាពិសេសគឺខាងកសិកម្មហ្នឹងតែម្តង។ បើសិនជាយើងបានចូលអាហ្នឹង គឺអាគោលការណ៍ដែលយើងចង់នាំអង្ករមួយលានតោនអីហ្នឹង គឺថា វាជាការងាយ»។
នៅមុនពេលនៃការចេញដំណើររបស់លោកទៅកាន់សាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតចិន នៅព្រឹកថ្ងៃពុធនេះ លោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកម្ពុជា ហោ ណាំហុង ថ្លែងប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មាន VOA ថា កម្ពុជានិងប្រទេសសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀត នឹងរឹតចំណងពាណិជ្ជកម្មឲ្យតែកាន់ខ្លាំងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក នៅក្នុងជំនួបកំពូលអាស៊ាន-សហរដ្ឋអាមេរិកនៅរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា បើទោះជាលោកមិនបានមានប្រសាសន៍ដល់កិច្ចព្រមព្រៀង TPP នេះក៏ដោយ។
«រីកចម្រើនថែមទៀតនូវទំនាក់ទំនងមិត្តភាពដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រ និងការផ្លាស់ប្តូរពាណិជ្ជកម្ម ជាមួយអាមេរិកាំង ព្រោះថា ធ្វើយ៉ាងម៉េចឲ្យសហគមន៍អាស៊ាននេះ កាត់តែឈានទៅមុខ កាន់តែរីកចម្រើនកាន់តែខ្លាំងសម្រាប់ប្រជាជនអាស៊ានទាំង១០ប្រទេសដែលមានសព្វថ្ងៃ ជាង៦០០លាននាក់»។
កិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដែលនឹងបន្ទាបពន្ធនាំចូលលើទំនិញកសិកម្មនិងឧស្សាហកម្មជាច្រើន ហើយនឹងដោះស្រាយភាពស្មុគស្មាញផ្នែកពាណិជ្ជកម្មដូចជា បញ្ញត្តិការពារប៉ាតង់សម្រាប់ឱសថសង្គ្រោះជីវិតនោះ នៅរង់ចាំការអនុម័តរបស់សភាអាមេរិកនិងសភារបស់ប្រទេសជាសមាជិក មុនពេលកិច្ចព្រមព្រៀងនេះចូលជាធរមាន។ ដំណើរការនេះអាចត្រូវការពេលជាច្រើនឆ្នាំ៕
