ភ្នំពេញ —
ក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំគឺរាប់គិតចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣មកទល់នឹងការបោះឆ្នោតខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៣នេះ ចំនួនគណបក្សនយោបាយដែលសម្រេចចិត្តចូលរួមប្រកួតប្រជែងដណ្តើមសំឡេងឆ្នោតបានធ្លាក់ចុះពី២០គណបក្សមកត្រឹមតែប្រាំបីគណបក្សតែប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជាមើលឃើញថាកម្លាំងនយោបាយកម្ពុជាបានចាប់ផ្តើមប្រមូលផ្តុំទៅរកការប្រកួតប្រជែងយ៉ាងមុតស្រួចមួយដែលមានគោលដៅច្បាស់លាស់។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យមានប្រសាសន៍ថានេះជាការវិវត្តនយោបាយដែលដើរឆ្ពោះទៅរកការប្រកួតកាន់តែចង្អៀត។
«ឈានទៅរកប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានគណបក្សធំៗពីរ គឺគណបក្សដែលឈ្នះឆ្នោតកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំង»។
កាលពីការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ១៩៩៣ដែលរៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ មានគណបក្សនយោបាយចំនួន៤បានទទួលជ័យជម្នះនិងមានអសនៈក្នុងរដ្ឋសភាដែលមាន១២០កៅអី ក្នុងចំណោមគណបក្សចូលប្រកួតសរុបចំនួន២០។
ប៉ុន្តែចរន្តនយោបាយបានដើរក្រឡាប់ចាក់ ហើយគណបក្សដែលទន់ខ្សោយកាន់តែបាត់បង់ពីបញ្ជីប្រកួតប្រជែងនិងបាត់បង់ការគាំទ្រជាបន្តបន្ទាប់។
គណបក្សរាជានិយមហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចដែលដណ្តើមបានអសនៈដ៏លើសលុបចំនួន៥៨ ទល់នឹង៥១កៅអីរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានជ្រុះរបូតកៅអីអស់នៅសល់ត្រឹមតែពីរប៉ុណ្ណោះក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីប្រាំឆ្នាំមុន បន្ទាប់ពីគណបក្សនេះត្រូវពុះបំបែកដោយសារជម្លោះផ្ទៃក្នុងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងររវាងក្រុមដែលគាំទ្រព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ និងអ្នកគាំទ្រលោកញ៉ឹក ប៊ុនឆៃ ដែលត្រូវព្រះអង្គម្ចាស់រណឫទ្ធិចោទថាបានដណ្តើមយកគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចទៅកាន់កាប់ក្រោមការជួយជ្រោមជ្រែងពីលោកនាយករដ្ឋមន្ដ្រីហ៊ុន សែន។
ស្ត្រីមួយរូបកាន់សង្គ្រោះជាតិនៅក្នុងអំឡុងបាតុកម្មមួយក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៣
ដោយឡែកគណបក្សដែលមានអសនៈក្នុងរដ្ឋសភាកាលពី២០ឆ្នាំមុននោះដូចជាគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីព្រះពុទ្ធសាសនា គណបក្សម៉ូលីណាកានិងអ្នកតស៊ូខ្មែរដើម្បីសេរីភាព បានបាត់បង់ពីលានប្រកួត ខណៈដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលឈ្នះនៅលេខរៀងទី២បានកើនអសនៈរហូតដល់៩០ក្នុងរដ្ឋសភាដែលមាន១២៣អសនៈ។
មានគណបក្សនយោបាយចំនួន១១បានចូលប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ដ្រចុងក្រោយហើយគណបក្សសម រង្ស៊ី របស់លោកសម រង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សរបស់លោកកឹម សុខា បានច្របាច់បញ្ចូលគ្នាបង្កើតជាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលកូតានៃគណបក្សទាំងពីរមានអសនៈសរុបក្នុងរដ្ឋសភាបច្ចុប្បន្នចំនួន២៩ គឺជាបក្សប្រជែងដែលអាចជាការព្រួយបារម្ភសម្រាប់គណបក្សកាន់អំណាចហើយគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចនិងគណបក្សនរោត្តម រណឫទ្ធិដែលជាគូជម្លោះក៏បានរួមបញ្ចូលគ្នាវិញជាគណបក្សតែមួយដោយព្រះអង្គម្ចាស់រណឫទ្ធិ លាឈប់ពីនយោបាយ។
លោកឡៅ ម៉ុងហៃ និងលោកបណ្ឌិត ហង់ ពុទ្ធា នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត្យនិងយុត្តិធម៌ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជាហៅថា និកហ្វិក យល់ថាបញ្ហាថវិកា ការចុះខ្សោយនៃគណបក្សដទៃបានធ្វើឲ្យចំនួនគណបក្សរួមតូចហើយប្រជាពលរដ្ឋមាននិន្នាការគាំទ្រឥស្សរជនដែលពួកគេធ្លាប់បានស្គាល់និងឮ។
លោកហង់ ពុទ្ធា មានប្រសាសន៍ថាដំណើរការប្រកួតប្រជែងនៃបក្សនយោបាយនៅកម្ពុជាអាចដូចប្រទេសជឿនលឿនមួយចំនួននិងសហរដ្ឋអាមេរិក។
«ខ្ញុំយល់ថាកម្ពុជាអាចនឹងឈានចូលដូចប្រទេសដទៃ គឺនៅសល់តែពីរភាគីទេចំពោះការប្រកួតប្រជែង។ ដោយសារតែមានគណបក្សច្រើនហើយដែលបានចុះឈ្មោះ ប៉ុន្តែលទ្ធផលដែលបានពីការគាំទ្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹងនៅតែប្រកាន់ជំហរលើគណបក្សដែល មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ឬគណបក្សដែលធ្លាប់ធ្វើសកម្មភាពល្អៗជាច្រើន អញ្ចឹងទស្សនៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគឺលោកមានការបែងចែកច្បាស់ហើយ»។
លោកហង់ ពុទ្ធា យល់ថាការថយចុះនៃចំនួនគណបក្សនយោបាយចូលប្រកួតប្រជែងនៅពេលនេះជាសញ្ញាល្អសម្រាប់ម្ចាស់ឆ្នោតដើម្បីធ្វើការសម្រេចចិត្ត។
«ការថយចុះនៃចំនួនគណបក្សប្រកួតប្រជែងនេះអាចជាសញ្ញាវិជ្ជមានដោយសារប្រជាពលរដ្ឋលោកមិនផ្តោតគំនិតទៅលើគណបក្សច្រើនពេកទេ គឺគណបក្សចំនួនតិចងាយឲ្យប្រជាពលរដ្ឋស្វែងយល់អំពីគោលនយោបាយនិងសកម្មភាពរបស់គណបក្សនីមួយៗ»។
ក្នុងចំណោមគណបក្សនយោបាយទាំងប្រាំបីដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតរួមមានគណបក្សខ្មែរឈប់ក្រ គណបក្សខ្មែរអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ីនប៉ិច របស់លោកញ៉ឹក ប៊ុនឆៃ គណបក្សសញ្ជាតិកម្ពុជា គណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ គណបក្សសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យនិងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរបស់លោកសម រង្ស៊ី និងលោកកឹម សុខា។
លោកទេព នីថា អគ្គលេខាធិការគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានពន្យល់តាមទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងដែលលោកបានកត់សម្គាល់។
«ការថយចុះហ្នឹង គឺដោយសារគណបក្សបានបញ្ចូលគ្នា។ យើងឃើញថាគណបក្សបួនបានបញ្ចូលគ្នានៅតែពីរទេ ក៏ប៉ុន្តែមានបញ្ហាខ្លះដែរ ទាក់ទងទៅនឹងស្ថានភាពសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយហើយក៏ដូចជាស្ថានភាពផ្ទាល់របស់គណបក្សនីមួយៗដែរ ព្រោះថាការចុះបញ្ជីចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅការបោះឆ្នោតជាតិនេះ វាត្រូចំណាយទាំងធនធានមនុស្សនិងថវិកា អញ្ចឹងទាមទារឲ្យមានការត្រៀមលក្ខណៈបានល្អដើម្បីត្រៀមខ្លួនប្រកួតប្រជែង»។
មានគណបក្សយ៉ាងហោចណាស់ចំនួន៤២បានចុះបញ្ជីក្នុងក្រសួងមហាផ្ទៃក៏ប៉ុន្តែគណបក្សជាច្រើនមិនបានសម្រេចចិត្តចូលប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតនោះទេ។
ប្រទេសកម្ពុជានឹងធ្វើការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ដ្រនៅថ្ងៃទី២៨ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៣នេះ។
គណបក្សភាគច្រើនដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ត្រូវគេឮឈ្មោះជាពិសេសតែក្នុងឱកាសមុនពេលបោះឆ្នោតតែប៉ុណ្ណោះ។
ក្រុមអ្នកវិភាគហាក់បីដូចជាកំពុងចោលភ្នែកតាមដានលើកម្លាំងនយោបាយនៃគណបក្សគូប្រកួតសំខាន់ចំនួនពីរសម្រាប់ការបោះឆ្នោតខាងមុខនេះ នោះគឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវអះអាងថាជាចលនានយោបាយសេរីនិងប្រជាធិបតេយ្យនិយមនិងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលក្តោបក្តាប់អំណាចក្នុងដៃអស់រយៈពេលជាង៣០ឆ្នាំមកហើយ៕
អ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជាមើលឃើញថាកម្លាំងនយោបាយកម្ពុជាបានចាប់ផ្តើមប្រមូលផ្តុំទៅរកការប្រកួតប្រជែងយ៉ាងមុតស្រួចមួយដែលមានគោលដៅច្បាស់លាស់។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យមានប្រសាសន៍ថានេះជាការវិវត្តនយោបាយដែលដើរឆ្ពោះទៅរកការប្រកួតកាន់តែចង្អៀត។
«ឈានទៅរកប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានគណបក្សធំៗពីរ គឺគណបក្សដែលឈ្នះឆ្នោតកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំង»។
កាលពីការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ១៩៩៣ដែលរៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ មានគណបក្សនយោបាយចំនួន៤បានទទួលជ័យជម្នះនិងមានអសនៈក្នុងរដ្ឋសភាដែលមាន១២០កៅអី ក្នុងចំណោមគណបក្សចូលប្រកួតសរុបចំនួន២០។
ប៉ុន្តែចរន្តនយោបាយបានដើរក្រឡាប់ចាក់ ហើយគណបក្សដែលទន់ខ្សោយកាន់តែបាត់បង់ពីបញ្ជីប្រកួតប្រជែងនិងបាត់បង់ការគាំទ្រជាបន្តបន្ទាប់។
គណបក្សរាជានិយមហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចដែលដណ្តើមបានអសនៈដ៏លើសលុបចំនួន៥៨ ទល់នឹង៥១កៅអីរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានជ្រុះរបូតកៅអីអស់នៅសល់ត្រឹមតែពីរប៉ុណ្ណោះក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីប្រាំឆ្នាំមុន បន្ទាប់ពីគណបក្សនេះត្រូវពុះបំបែកដោយសារជម្លោះផ្ទៃក្នុងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងររវាងក្រុមដែលគាំទ្រព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ និងអ្នកគាំទ្រលោកញ៉ឹក ប៊ុនឆៃ ដែលត្រូវព្រះអង្គម្ចាស់រណឫទ្ធិចោទថាបានដណ្តើមយកគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចទៅកាន់កាប់ក្រោមការជួយជ្រោមជ្រែងពីលោកនាយករដ្ឋមន្ដ្រីហ៊ុន សែន។
មានគណបក្សនយោបាយចំនួន១១បានចូលប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ដ្រចុងក្រោយហើយគណបក្សសម រង្ស៊ី របស់លោកសម រង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សរបស់លោកកឹម សុខា បានច្របាច់បញ្ចូលគ្នាបង្កើតជាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលកូតានៃគណបក្សទាំងពីរមានអសនៈសរុបក្នុងរដ្ឋសភាបច្ចុប្បន្នចំនួន២៩ គឺជាបក្សប្រជែងដែលអាចជាការព្រួយបារម្ភសម្រាប់គណបក្សកាន់អំណាចហើយគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចនិងគណបក្សនរោត្តម រណឫទ្ធិដែលជាគូជម្លោះក៏បានរួមបញ្ចូលគ្នាវិញជាគណបក្សតែមួយដោយព្រះអង្គម្ចាស់រណឫទ្ធិ លាឈប់ពីនយោបាយ។
លោកឡៅ ម៉ុងហៃ និងលោកបណ្ឌិត ហង់ ពុទ្ធា នាយកប្រតិបត្តិនៃគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត្យនិងយុត្តិធម៌ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជាហៅថា និកហ្វិក យល់ថាបញ្ហាថវិកា ការចុះខ្សោយនៃគណបក្សដទៃបានធ្វើឲ្យចំនួនគណបក្សរួមតូចហើយប្រជាពលរដ្ឋមាននិន្នាការគាំទ្រឥស្សរជនដែលពួកគេធ្លាប់បានស្គាល់និងឮ។
លោកហង់ ពុទ្ធា មានប្រសាសន៍ថាដំណើរការប្រកួតប្រជែងនៃបក្សនយោបាយនៅកម្ពុជាអាចដូចប្រទេសជឿនលឿនមួយចំនួននិងសហរដ្ឋអាមេរិក។
«ខ្ញុំយល់ថាកម្ពុជាអាចនឹងឈានចូលដូចប្រទេសដទៃ គឺនៅសល់តែពីរភាគីទេចំពោះការប្រកួតប្រជែង។ ដោយសារតែមានគណបក្សច្រើនហើយដែលបានចុះឈ្មោះ ប៉ុន្តែលទ្ធផលដែលបានពីការគាំទ្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹងនៅតែប្រកាន់ជំហរលើគណបក្សដែល មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ឬគណបក្សដែលធ្លាប់ធ្វើសកម្មភាពល្អៗជាច្រើន អញ្ចឹងទស្សនៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគឺលោកមានការបែងចែកច្បាស់ហើយ»។
លោកហង់ ពុទ្ធា យល់ថាការថយចុះនៃចំនួនគណបក្សនយោបាយចូលប្រកួតប្រជែងនៅពេលនេះជាសញ្ញាល្អសម្រាប់ម្ចាស់ឆ្នោតដើម្បីធ្វើការសម្រេចចិត្ត។
«ការថយចុះនៃចំនួនគណបក្សប្រកួតប្រជែងនេះអាចជាសញ្ញាវិជ្ជមានដោយសារប្រជាពលរដ្ឋលោកមិនផ្តោតគំនិតទៅលើគណបក្សច្រើនពេកទេ គឺគណបក្សចំនួនតិចងាយឲ្យប្រជាពលរដ្ឋស្វែងយល់អំពីគោលនយោបាយនិងសកម្មភាពរបស់គណបក្សនីមួយៗ»។
ក្នុងចំណោមគណបក្សនយោបាយទាំងប្រាំបីដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតរួមមានគណបក្សខ្មែរឈប់ក្រ គណបក្សខ្មែរអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ីនប៉ិច របស់លោកញ៉ឹក ប៊ុនឆៃ គណបក្សសញ្ជាតិកម្ពុជា គណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ គណបក្សសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យនិងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរបស់លោកសម រង្ស៊ី និងលោកកឹម សុខា។
លោកទេព នីថា អគ្គលេខាធិការគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានពន្យល់តាមទិដ្ឋភាពជាក់ស្តែងដែលលោកបានកត់សម្គាល់។
«ការថយចុះហ្នឹង គឺដោយសារគណបក្សបានបញ្ចូលគ្នា។ យើងឃើញថាគណបក្សបួនបានបញ្ចូលគ្នានៅតែពីរទេ ក៏ប៉ុន្តែមានបញ្ហាខ្លះដែរ ទាក់ទងទៅនឹងស្ថានភាពសង្គម សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយហើយក៏ដូចជាស្ថានភាពផ្ទាល់របស់គណបក្សនីមួយៗដែរ ព្រោះថាការចុះបញ្ជីចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅការបោះឆ្នោតជាតិនេះ វាត្រូចំណាយទាំងធនធានមនុស្សនិងថវិកា អញ្ចឹងទាមទារឲ្យមានការត្រៀមលក្ខណៈបានល្អដើម្បីត្រៀមខ្លួនប្រកួតប្រជែង»។
មានគណបក្សយ៉ាងហោចណាស់ចំនួន៤២បានចុះបញ្ជីក្នុងក្រសួងមហាផ្ទៃក៏ប៉ុន្តែគណបក្សជាច្រើនមិនបានសម្រេចចិត្តចូលប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតនោះទេ។
ប្រទេសកម្ពុជានឹងធ្វើការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ដ្រនៅថ្ងៃទី២៨ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៣នេះ។
គណបក្សភាគច្រើនដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ត្រូវគេឮឈ្មោះជាពិសេសតែក្នុងឱកាសមុនពេលបោះឆ្នោតតែប៉ុណ្ណោះ។
ក្រុមអ្នកវិភាគហាក់បីដូចជាកំពុងចោលភ្នែកតាមដានលើកម្លាំងនយោបាយនៃគណបក្សគូប្រកួតសំខាន់ចំនួនពីរសម្រាប់ការបោះឆ្នោតខាងមុខនេះ នោះគឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវអះអាងថាជាចលនានយោបាយសេរីនិងប្រជាធិបតេយ្យនិយមនិងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលក្តោបក្តាប់អំណាចក្នុងដៃអស់រយៈពេលជាង៣០ឆ្នាំមកហើយ៕
