ការស្រាវជ្រាវមួយបានបង្ហាញថា ទឹកប្រាក់រាប់លានដុល្លារបានបាត់បង់ក្នុងសន្ទុះដ៏លឿន ដោយសារសកម្មភាពជំនួញបែបខុសច្បាប់។ ហើយយន្តការទប់ស្កាត់សកម្មភាពទាំងនោះត្រូវការការចូលរួមយ៉ាងសកម្មពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល ក្រុមហ៊ុនជំនួញ សង្គមស៊ីវិល និងប្រជាពលរដ្ឋផងដែរ។
ការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមប្រឹក្សា Meta Council នៃវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចសកលលោក បានឲ្យដឹងថា ចំណូលដែលទទួលបានពីការធ្វើពាណិជ្ជកម្ម និងជំនួញបែបខុសច្បាប់បានកើនឡើងក្នុងសន្ទុះគួរឲ្យកត់សម្គាល់។ ការធ្វើជំនួញខុសច្បាប់នេះប៉ះពាល់គ្រប់វិស័យទាំងអស់ក្នុងសង្គម ទាំងលើបុគ្គល និងស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាល។ ជំនួញបែបខុសច្បាប់ទាំងនេះធ្វើឡើងក្នុងរូបភាពផ្សេងៗ ដូចជាសកម្មភាពឧក្រិដ្ឋកម្ម ការជួញដូរមនុស្ស ការជួញដូរអាវុធ ការជួញដូរសត្វព្រៃដោយខុសច្បាប់ ការក្លែងបន្លំ និងការលាងលុយកខ្វក់ជាដើម។
ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ២០១២ និងឆ្នាំ២០១៤ ការធ្វើជំនួញខុសច្បាប់ទាំងនេះមានទឹកប្រាក់៦៥០ពាន់លានដុល្លារ ហើយសម្រាប់ឆ្នាំ២០១៥នេះ ក្រុមប្រឹក្សារបៀបវារៈសកល (Global Agenda Council) បានសន្និដ្ឋានថា ជំនួញបែបខុសច្បាប់នេះនឹងកើនដល់១,៧៧ទ្រីលានដុល្លារ ដែលស្មើនឹង១០ភាគរយនៃសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។ ក្នុងនោះ សកម្មភាពខុសច្បាប់បីដែលទទួលបានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់បំផុតរួមមាន៖ ការជួញដូរថ្នាំញៀន ការក្លែងបន្លំប្រាក់ និងការជួញដូរមនុស្ស។ នេះបើយោងតាមវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចសកលលោក។
លោកស្រី Sarah Chayes អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃទាយជ្ជទាន Carnegie សម្រាប់សន្តិភាពពិភពលោក (Carnegie Endowment for International Peace) បានប្រាប់ VOA ថា ចំណូលដែលទទួលបានពីសកម្មភាពធ្វើជំនួញដោយខុសច្បាប់នេះមិនទាន់បានកំណត់ទំហំ និងរូបរាងឲ្យបានច្បាស់លាស់នៅឡើយទេ ដោយសារតែថវិកាជាសាច់ប្រាក់សុទ្ធតាមរយៈអំពើពុករលួយរវាងរដ្ឋាភិបាល និងអ្នកជំនួញ មិនត្រូវបានរាប់បញ្ចូល។
«ថវិកាមួយចំនួនធំកំពុងតែត្រូវបានលួចប្លន់ក្នុងប្រទេសជាច្រើន ដោយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងនោះ ហើយថវិកាទាំងអស់នោះមិនត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងបញ្ជីហិរញ្ញវត្ថុដោយសកម្មភាពខុសច្បាប់ទេ»។
លោកស្រី បានបន្ថែមថា សព្វថ្ងៃនេះក្រុមហ៊ុនជាច្រើនបានបន្លំចុះឈ្មោះក្នុងនាមជាក្រុមហ៊ុនដែលបំរើប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយធ្វើជំនួញបែបកេងប្រវ័ញ្ចកម្លាំងពលកម្ម និងគេចវេសពីការបង់ពន្ធជូនរដ្ឋ។
ជាក់ស្តែង កម្ពុជាបានបាត់បង់ទឹកប្រាក់ប្រមាណ១៥ពាន់លានដុល្លារ ហើយក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ទឹកប្រាក់ចំនួន៤ពាន់លានដុល្លារបានហូរចេញទៅក្រៅប្រទេសដោយខុសច្បាប់ តាមរយៈការក្លែងបន្លំវិក័យប័ត្រស្តីពីការនាំចេញទំនិញទៅក្រៅប្រទេស។ នេះបើយោងតាមការរកឃើញរបស់អង្គការសុចរិតភាពហិរញ្ញវត្ថុសកល (Global Financial Integrity)។
ដោយឡែក ក្នុងមួយឆ្នាំៗ មនុស្សជាង២០លាននាក់ត្រូវបានជួញដូរដើម្បីកម្លាំងពលកម្ម និងកេងប្រវ័ញ្ចផ្លូវភេទ ហើយទឹកប្រាក់រាប់លានដុល្លារទទួលបានពីការជួញដូរមនុស្សនេះ។
លោក ជុំ ផល្លី អ្នកប្រឹក្សាបច្ចេកទេសស្តីពីការជួញដូរកម្លាំងពលកម្មនៃអង្គការ Winrockបកស្រាយប្រាប់ VOA ថា បញ្ហាចំណាកស្រុកដោយប្រថុយប្រថាននេះ ជាក់ស្តែងនៅកម្ពុជា គឺជាកត្តាដើមចមដែលបណ្តាលឲ្យមានការជួញដូរមនុស្ស។
«ការជួញដូរដើម្បីកម្លាំងពលកម្មនៅកម្ពុជា យើងឃើញថា នៅក្នុងរូបភាពបច្ចុប្បន្ននេះគឺមានលក្ខណៈរូបភាពធំ ដោយសារការធ្វើចំណាកស្រុកដ៏ធំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
លោកបានសង្កត់ធ្ងន់ថា អ្នកដែលខាតបង់ធំពីបញ្ហាទាំងអស់នេះគឺរដ្ឋាភិបាល ដោយសារពួកគេខាតទាំងខាងថវិកា និងធនធានមនុស្ស។
«រដ្ឋាភិបាលគឺគាត់ទទួលបន្ទុកធ្ងន់។ ទីមួយគឺថវិកាបាត់បង់ នៅពេលដែលប្រជាពលរដ្ឋធ្វើចំណាកស្រុក ដោយមិនមានការគ្រប់គ្រងដោយច្បាស់លាស់ហ្នឹង។ ថវិកាដែលបានមកវិញមានកម្រិតតូចណាស់សម្រាប់ជួយទៅដល់ការអភិវឌ្ឍសង្គម ក៏ដូចជាការអភិវឌ្ឍរបស់គ្រួសារពលករ»។
ដោយសារតែការធ្វើជំនួញបែបខុសច្បាប់នេះមានទំហំធំធេង ហើយមានសន្ទុះដ៏លឿន នោះវាមានការលំបាកខ្លាំងក្នុងការទប់ស្កាត់ និងលុបបំបាត់ជំនួញបែបនេះ។
លោកស្រី Sarah Chayes បានបញ្ជាក់ថា ការទប់ស្កាត់នេះកំពុងស្ថិតក្នុងដំណើរការតាក់តែងគោលនយោបាយនៅឡើយ។
«ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានការពង្រឹងលើការត្រួតពិនិត្យលើប្រព័ន្ធធនាគារនៅតាមបណ្តាប្រទេសជាច្រើន។ តែកិច្ចការដែលកំពុងតែធ្វើនេះគឺគ្រាន់តែការពិនិត្យមើលបញ្ជី ដែលជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចព្រមព្រៀងរបស់ធនាគារតែប៉ុណ្ណោះ ហើយកិច្ចការនេះត្រូវការធនធានច្រើនណាស់»។
លោកស្រីបានបន្ថែមថា មានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាច្រើនក្នុងការពង្រឹងច្បាប់ ជាពិសេសក្នុងការលុបបំបាត់ក្រុមហ៊ុនដែលក្លែងបន្លំចំណូល និងការបង់ពន្ធជូនរដ្ឋជាដើម។ ក៏ប៉ុន្តែ បញ្ហាដ៏ចម្បងមួយដែលជួបការលំបាកក្នុងការអនុវត្តច្បាប់គឺការពិនិត្យលើការលាងលុយកខ្វក់ ដូចជាការធ្វើជំនួញខាងអចលទ្រព្យជាដើម។
លោក ជុំ ផល្លី នៃអង្គការ Winrock ក៏បានបញ្ជាក់ថា សម្រាប់វិធានការទប់ស្កាត់ការជួញដូរមនុស្សវិញ រដ្ឋាភិបាលមានឆន្ទៈធ្វើការជាមួយនឹងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដោយខិតខំបង្កើតយន្តការថ្នាក់ជាតិ តាមរយៈការផ្តល់ការបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈដល់មន្ត្រីថ្នាក់មូលដ្ឋាន ក្នុងការជួយសង្គ្រោះជនរងគ្រោះ ហើយនិងស្វែងយល់ពីឬសគល់នៃបញ្ហា និងស្វែងរកដំណោះស្រាយ។
ប៉ុន្តែ លោកបានបន្ថែមថា ការមានតែឆន្ទៈនេះមិនគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាជួញដូរមនុស្សនេះបានឡើយ។
«ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ានទាំងអស់កំពុងតែបង្ហាញឆន្ទៈប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការជួញដូរមនុស្ស។ អញ្ចឹងយើងត្រូវតែមើលលើរឿងហ្នឹង។ បើសិនជារដ្ឋាភិបាលគាត់មានឆន្ទៈហ្នឹង រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែមានថវិកាសម្រាប់អនុវត្តការងារ។ អញ្ចឹងយើងរកវិធី ជជែកជាមួយរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីឲ្យគាត់មានថវិកាសម្រាប់អនុវត្តផែនការប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើជួញដូរមនុស្សនៅថ្នាក់មូលដ្ឋានតែម្តង»។
ដើម្បីទប់ស្កាត់ការកើនឡើងនៃចំណូលតាមរយៈសកម្មភាពខុសច្បាប់ទាំងនេះ ការស្រាវជ្រាវវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចសកលលោកនេះ បានណែនាំយន្តការមួយចំនួន ដូចជាការពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់អន្តរជាតិ ការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការឆ្លងព្រំដែន ការចងក្រងឯកសារស្តីពីកម្មសិទ្ធិ ចំណូលនិងចំណាយ និងឯកសារពន្ធដារបស់ក្រុមហ៊ុន ហើយនិងការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាឲ្យមានប្រសិទ្ធិភាព ដើម្បីលុបបំបាត់សកម្មភាពជំនួញខុសច្បាប់តាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតជាដើម៕
