ក្រុមមន្ត្រីស.រ.អា.និងភូមាបានធ្វើការចរចាគ្នាក្នុងសប្តាហ៍នេះអំពីការត្រួតត្រាស៊ីវិលលើក្រុមយោធា បញ្ហាក្រុមអ្នកទោសនយោបាយ សិទ្ធិខាងដីធ្លី និងបញ្ហាឯទៀតៗ។
នៅទីបញ្ចប់នៃដំណើរទស្សនកិច្ចនេះ ប្រេសិតពិសេសស.រ.អា.ម្នាក់ខាងសិទ្ធិមនុស្សបានសម្តែងកង្វល់អំពីកំណែទម្រង់នយោបាយក្នុងប្រទេសភូមានៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំនេះ។
នៅក្នុងកិច្ចចរចាជាមួយក្រុមមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របស់រដ្ឋាភិបាលភូមា លោក Tom Malinowski ឧបការីរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសស.រ.អា.ទទួលបន្ទុកកិច្ចការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស និងខាងការងារ បាននិយាយកាលពីថ្ងៃសុក្រថាស.រ.អា.ខ្វល់ខ្វាយអំពីផលប៉ះពាល់នៃការមិនអត់ឳនខាងសាសនាទៅលើការកែទម្រង់ខាងប្រជាធិបតេយ្យនៅពេលអនាគត។
«យើងបានសម្តែងកង្វល់ថាការប្រើប្រាស់សាសនា ជាពិសេសដើម្បីបំបែកបំបាក់ប្រជារាស្ត្រ ទោះណាជារឿងនេះបានត្រូវធ្វើដើម្បីគោលបំណងនយោបាយឬដើម្បីគោលដៅឯទៀតៗក៏ដោយ។ វានាំឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងណាស់ ជាពិសេសនៅក្នុងឆ្នាំមានការបោះឆ្នោត។ យើងបានសម្តែងកង្វល់ថានេះជាការលេងជាមួយភ្លើងនិងជាការដាក់ប្រទេសឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដែលខ្លួនមិនបានប្រុងប្រៀបដោះស្រាយ»។
អត្ថាធិប្បាយរបស់លោក Malinowski មានទ្បើងនៅចុងបញ្ចប់នៃកិច្ចចរចាដែលមានគោលដៅវាយតម្លៃប្រវត្តិសិទ្ធិមនុស្សរបស់ប្រទេសភូមាតាមរយៈការសន្ទនាខាងសិទ្ធិមនុស្សរវាងស.រ.អា.និងប្រទេសភូមា។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រូមមួយនៅចុងបញ្ចប់នៃការសន្ទនាទីពីរខាងសិទ្ធិមនុស្ស ស.រ.អា.បាននិយាយថាខ្លួនទទួលស្គាល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងវិជ្ជមានដែលរដ្ឋាភិបាលភូមាបានធ្វើក្នុងការដោះស្រាយឧបសគ្គខាងសិទ្ធិមនុស្ស កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីធ្វើការសន្ទនាប្រកបដោយផលប្រយោជន៍អំពីសិទ្ធិខាងពលកម្មនិងក្នុងការកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញនិងច្បាប់នៃប្រទេសភូមា។
ក៏ប៉ុន្តែលោក Milinowski បាននិយាយថាមានការព្រួយបារម្ភថាកម្មវិធីកែទម្រង់កំពុងបាត់បង់សន្ទុះដោយសារមានការបន្តការចាប់ខ្លួនអ្នកទោសសតិសម្បជញ្ញៈនិងការប្រយុទ្ធដែលមានធ្វើតទៅទៀតរវាងកងយោធារបស់រដ្ឋាភិបាលភូមានិងក្រុមជនអំបូរភាគតិចនៅក្នុងផ្នែកឦសានប្រទេស។
«មានការសង្ស័យជាច្រើននៅក្នុងមជ្ឈដ្ឋានខ្លះអំពីថាតើដំណើរការកែទម្រង់មានធ្វើតទៅទៀតឬទេ និងមានការព្រួយបារម្ភអំពីភាពតានតឹងនឹងបញ្ហាឯទៀតៗដែលអាចកើតមានបាននៅក្នុងឆ្នាំមួយដែលការបោះឆ្នោតជាបញ្ហាសំខាន់បំផុតនៅក្នុងចិត្តគំនិតរបស់ប្រជារាស្ត្រភូមា»។
លោកបាននិយាយថាសំណួរសំខាន់បំផុតគឺថាតើរដ្ឋាភិបាលអាចធ្វើឱ្យប្រជារាស្ត្រទុកចិត្តជាទូទៅបានឬទេ។ ការចរចាគ្នាជុំទីមួយ បានប្រព្រឹត្តទៅកាលពីឆ្នាំ២០១២នៅពេលដែលប្រទេសភូមាបានធ្វើការកែទម្រង់ដំបូងដែលបានត្រូវកត់សម្គាល់ដោយមុខនាទីសាធារណៈជាថ្មីរបស់លោកស្រី អោងសានស៊ូជី មេដឹកនាំក្រុមប្រឆាំង នៅក្នុងវិស័យនយោបាយប្រទេសជាតិ។
កិច្ចចរចាគ្នានេះដែលលោក Malinowski បានពណ៌នាថាមាន«ភាពពេញលេញ ស្មោះត្រង់ ប្រកបដោយការស្ថាបនានិងមានផលប្រយោជន៍» មានរួមបញ្ចូលការអំពាវនាវដល់កងយោធារបស់រដ្ឋាភិបាលភូមាឱ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ច្បាប់មនុស្សធម៌ហើយត្រូវឋិតនៅក្រោមការត្រូតត្រាស៊ីវិល។
នៅក្នុងតំបន់នានាដូចជាប៉ែកឦសានប្រទេស នៅក្នុងរដ្ឋ Kachin និងរដ្ឋ Shan ការប្រយុទ្ធគ្នាកំពុងមានធ្វើតទៅទៀត។ លោក Malinowski បាននិយាយថា នៅពេលមានភាពល្អប្រសើរជាងមុនខ្លះនៅក្នុងការផ្តល់ជំនួយមនុស្សធម៌ក៏ដោយ ក៏គេត្រូវការចាត់វិធានការថែមទៀតដើម្បីផ្តល់ជំនួយមនុស្សធម៌ឱ្យបានដល់មនុស្សទាំងអស់ដែលបានខ្ចាត់ព្រាត់ពីផ្ទះសំបែងដោយសារជម្លោះនេះ។
គណៈប្រតិភូស.រ.អា.ក៏បានលើកទ្បើងនូវកង្វល់ខាងមនុស្សធម៌អំពីទុក្ខវេទនារបស់ក្រុម Rohingya កាន់សាសនាអ៊ីស្លាមនៅក្នុងរដ្ឋ Rakhine នាប៉ែកខាងលិចប្រទេស ដែលនៅទីនោះមនុស្សជាងមួយលាននាក់នៅតែគ្មានរដ្ឋ។ រដ្ឋាភិបាលភូមាបាននិយាយថា ក្រុម Rohingya ជាជនជាតិ Bengali មកពីប្រទេសបង់ក្លាដែសដែលនៅជិតខាង។
ជម្លោះខាងពូជសាសន៍ដ៏ឃោរឃៅបានកើតមានទ្បើងកាលពីឆ្នាំ២០១២បណ្តាលឱ្យមនុស្សជាង២៤០នាក់បាត់បង់ជីវិត។ មានក្រុមអំបូរ Rohingya ប្រមាណ១សែន៤ម៉ឺននាក់កំពុងរស់នៅក្នុងជំរុំបណ្តោះអាសន្ន។ ក្រុម Rohingya រាប់ពាន់នាក់បានរត់គេចខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសក្រៅដោយប្រថុយប្រថាននឹងការធ្វើដំណើរតាមសមុទ្រប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់។
លោក Malinowski បាននិយាយថា ស.រ.អា.អំពាវនាវឱ្យមាន «ការទៅដល់ខាងមនុស្សធម៌ដោយគ្មានការហាមប្រាមទៅដល់មនុស្សទាំងអស់ក្នុងតំបន់នោះ» ដើម្បីរៀបចំផែនការបញ្ជូនមនុស្សទាំងនោះចេញពីជំរុំហើយអនុញ្ញាតឱ្យមាន «ដំណើរការផ្តល់សញ្ជាតិដោយគ្មានការរើសអើង»។
«វាមិនមែនឋិតនៅក្នុងផលប្រយោជន៍នៃប្រទេសណាមួយដោយរក្សាទុកប្រជារាស្ត្រខ្លួនមួយភាគធំមិនឱ្យមានសិទ្ធិ ដោយទុកមួយភាគធំនៃប្រជារាស្ត្រខ្លួនជាពលរដ្ឋថ្នាក់ទីពីរនោះទេ។ វិធីល្អប្រសើរបំផុតដើម្បីធ្វើឱ្យប្រាកដប្រជាអំពីស្ថេរភាពនិងភាពសំបូររុងរឿងគឺធ្វើឱ្យប្រាកដប្រជាថាប្រជារាស្ត្រគ្រប់គ្នាមានចំណែកមួយនៅក្នុងអនាគតនៃប្រទេសភូមា»។
កិច្ចចរចាគ្នានោះក៏បានលើកទ្បើងដែរអំពីកង្វល់ស្តីពីច្បាប់ទប់ទល់នឹងការរៀបអាពាហ៌ពិពាហ៌រវាងមនុស្សកាន់សាសនាផ្សេងគ្នា ការរឹបអូសយកដីធ្លី និងកំណែទម្រង់ដីធ្លី។ គេរំពឹងថាច្បាប់អំពីការរៀបអាពាហ៌ពិពាហ៌រវាងមនុស្សគោរពសាសនាផ្សេងគ្នា និងការកម្រិតអំពីការប្តូរសាសនាដែលបានត្រូវជម្រុញដោយក្រុមពុទ្ធសាសនិកជ្រុលនិយមនឹងត្រូវជជែកដេញដោលគ្នានៅក្នុងសភានៃប្រទេសភូមាក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ។
ប្រែសម្រួលដោយលោក ឈឹម សុមេធ
