ពលរដ្ឋកម្ពុជាជាងបីម៉ឺននាក់បានដើរដង្ហែសពលោក ជា ស៊ីម អតីតប្រធានព្រឹទ្ធសភានៅថ្ងៃសុក្រនេះ នៅមុនការចាប់ផ្តើមពិធីបូជាសពរបស់លោក ដែលរៀបចំនៅមុខវាលព្រះមេរុស្ថិតនៅក្បែរព្រះបរមរាជវាំងក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។
ពិធីបូជាសពរបស់លោក ជា ស៊ីម អតីតប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកើតមានឡើង នៅក្រោយការទទួលមរណភាពរបស់លោកក្នុងជន្មាយុ៨២ឆ្នាំ ដោយរោគាពាធ កាលពីពីរសបា្តហ៍កន្លងទៅ។
ហែហមដោយមន្ត្រីរាជការកម្លាំងប្រដាប់អាវុធគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ និងសិស្សនិស្សិតរាប់រយនាក់ផ្សេងទៀត សពរបស់អ្នកនយោបាយនិយមកណ្តាលរូបនេះត្រូវបានគ្របពីលើដោយទង់ជាតិនៃប្រទេសកម្ពុជា ហើយតម្កល់នៅលើរថយន្តតុបតែងជារូបសត្វនាគរាជ្យពណ៌ស អមពីក្រោយដោយក្បួនរថយន្តសម្តេចសង្ឃរាជ្យទាំងពីរគណៈ។ នៅពីមុខក្បួនរថយន្តដឹកសពលោក ជា ស៊ីម មានដងទង់ជាតិកម្ពុជាចំនួន៧ ត្រូវបានមន្រ្តីត្រែទ័ពកិត្តិយស៧រូបកាន់ដើរបញ្ឈរឡើង។
ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះបាទបរមនាថនរោត្តម សីហមុនី និងព្រះមហាក្សត្រីនរោត្តមមុនីនាថ សីហនុ បានប្រទាននូវការអុជភ្លើងទានជូនដល់សពលោក ជា ស៊ីម បន្ទាប់ពីសពរបស់លោកត្រូវបានគេរំកិលចូលទៅកាន់ទីសម្រាប់បូជា ដែលលម្អដោយរូបចម្លាក់ទេវតាព័ទ្ធជុំវិញរំលេចជាមួយនឹងចម្លាក់ភ្ញីភ្លើងមាស អមដោយបាច់ផ្កាលាយជាមួយក្រណាត់សខ្មៅ។
ក្រុមគ្រួសារសាច់ញាតិរបស់លោក ជា ស៊ីម បានដើរប្រទក្សិណជុំវិញទីបូជារបស់លោក ជា ស៊ីម ចំនួនបីជុំ ដែលក្នុងនោះរួមមានលោក ស ខេង រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី កែ កឹមយ៉ាន លោក ជួន សុវណ្ណ ស្នងការនគរបាលរាជធានីភ្នំពេញ និងលោក យឹម លាង ប្រធានកងអង្គរក្សរបស់លោក ជា ស៊ីម។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានថ្លែងវិយោគកថាទៅកាន់មន្រ្តី ឯកអគ្គរាជទូត និងរដ្ឋទូតមកពីបណ្តាប្រទេសនានា និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ព្រមទាំងក្រុមអ្នកតំណាងរាស្រ្តមកពីគណបក្សនយោបាយទាំងពីរ ហើយនិងប្រមុខដឹកនាំសភាជាតិ និងព្រឹទ្ធសភាគឺលោក ហេង សំរិន និងលោក សាយ ឈុំ ផងដែរ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានថ្លែងតាមវិយោគកថាទាំងរំជួលចិត្ត ចំពោះការបាត់បង់ឥស្សរជនដែលធ្លាប់ចូលរួមតស៊ូជាមួយរូបលោក។
«សម្តេចអគ្គមហាធម្មពោធិសាល ជា ស៊ីម ជាទីគោរព និងជាទីអាឡោះអាល័យ។ យើងខ្ញុំទាំងអស់គ្នាជាសមាជិក សមាជិកាព្រឹទ្ធសភា រដ្ឋសភា រាជរដ្ឋាភិបាល មន្ត្រីគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ រួមជាមួយបុត្រធីតា បងប្អូនញាតិមិត្ត សាច់សាលោហិត ទាំងប្រុស ទាំងស្រីបានរៀបចំចាត់ចែងធ្វើបុណ្យទខិណានុប្បទាន ឧទ្ទិសមគ្គផលជូនដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់សម្តេចតាមប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនាច្រើនថ្ងៃមកហើយ ហើយពេលនេះជានាទីចុងក្រោយ ដែលសម្តេច និងយើងខ្ញុំទាំងអស់គ្នាព្រមទាំងបុត្រា បុត្រី ចៅប្រុស ចៅស្រីរបស់សម្តេចខានបានជួបមុខគ្នាជារៀងរហូត»។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ដែលជាប្រធានស្តីទីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាផងនោះ មានប្រសាសន៍បន្ថែមទាំងអួលដើមកថា៖
«ប៉ុន្មាននាទីទៀតនេះ សពសម្តេចនឹងរលាយសូន្យពីយើងខ្ញុំទាំងអស់គ្នាហើយ។ យើងខ្ញុំទាំងអស់គ្នាសូមគោរពអញ្ជើញវិញ្ញាណក្ខន្ធសម្តេចទៅកាន់សុគិតិភពជាទីបរមសុខជារៀងរហូតតទៅ។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលបន្សល់ទុកនៅ ហើយមិនរលត់សូន្យបង់តាមរូបកាយរបស់សម្តេចនោះ គឺសេចក្តីល្អ អំពើជាកុសល្យ សេចក្តីថ្លៃថ្នូរសកម្មភាពតស៊ូអំណត់ ព្យាយាម ភាពម៉ឺងម៉ាត់ក្នុងការងារភក្តីភាព និងឧត្តមគតិស្នាដៃដ៏ធំធេងរបស់សម្តេចចំពោះជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ ចំពោះសង្គមជាតិ ចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា និងចំពោះប្រជាពលរដ្ឋ»។
បន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងតាមវិយោគកថានោះមក ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះបាទបរមនាថនរោត្តម សីហមុនី បានថ្វាយនូវព្រះភ្លើងសម្រាប់ការបូជាសពរបស់លោក ជា ស៊ីម។
លោក ទូច ទេស អាយុ៧៧ឆ្នាំ មកពីខេត្តកំពង់ធំ អតីតអនុប្រធានរណសិរ្សសាមគ្គីកសាងការពារជាតិមាតុភូមិកម្ពុជាខេត្តកំពង់ធំ ដែលជាអ្នកតស៊ូជាមួយលោក ជា ស៊ីម បានសម្តែងការសោកស្តាយចំពោះការបាត់បង់លោក ជា ស៊ីម ដោយលោករំឭកថា លោក ជា ស៊ីម ជាអ្នកតស៊ូដ៏ស្មោះត្រង់ស្នេហាជាតិ និងពុំបានកសាងកំហុសអ្វីទេដល់ប្រទេសជាតិ។
«សម័យតស៊ូ គាត់មានឧត្តមគតិឧត្តុង្គឧត្តមណាស់។ នៅសម័យគាត់កើតមានឡើងតាំងពីផ្លូវថ្នល់ ស្ពាន សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ និយាយរួមគឺអ្វីកើតឡើងនេះសម្តេច ជា ស៊ីម គាត់កសាងមានវីរៈភាពខ្ពង់ខ្ពស់ត្រឹមត្រូវ អត់មានខុសអីទេ។ គាត់តស៊ូ៣១ឆ្នាំនេះគឺត្រឹមត្រូវ»។
រីឯអតីតអ្នកតស៊ូម្នាក់ទៀតគឺលោក ចេង ផន អាយុ៥៧ឆ្នំាមកពីខេត្តតាកែវបានលើកឡើងថា លោក ជា ស៊ីម មិនមែនជាអ្នកនយោបាយពុករលួយនោះទេ ពីព្រោះលោកគិតពីប្រយោជន៍ជាតិជាជាងទ្រព្យសម្បត្តិ និងប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន បើធៀបនឹងអ្នកតស៊ូដំណាលគ្នានឹងរូបលោកនោះ។
«តាមខ្ញុំយល់ គាត់ស្រឡាញ់ប្រជារាស្រ្តច្រើនជាងខ្លួនគាត់ ស្រឡាញ់ជាតិជាងខ្លួនគាត់ ព្រោះគាត់អត់ឃើញមានអីផង។ សម្បត្តិទ្រព្យគាត់ដូចអត់មានឃើញមានអីដែលអស្ចារ្យ អាចគេមានជាង»។
នៅក្នុងពិធីបូជាសពលោក ជា ស៊ីម នេះក៏មានវត្តមានលោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែរ។ មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងរូបនេះធ្លាប់បានហៅលោក ជា ស៊ីម ថាជាវីរបុរសបង្រួបបង្រួម និងផ្សះផ្សាជាតិដ៏ស្មោះត្រង់ ដោយលោកបានដងែ្ហតាមអតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរនរោត្តម សីហនុ។
លោក ជា ស៊ីម មានឈ្មោះដើម យិន សយ កើតនៅថ្ងៃទី១៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៣២ ក្នុងគ្រួសារកសិករនៅភូមិពពេល ឃុំអំពិល ស្រុករមាសហែក ខេត្តស្វាយរៀង។ លោកមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន៧នាក់ ដែលបានទទួលមរណភាពអស់ទៅហើយ។ លោកបានទទួលមរណភាពទៅ ដោយបន្សល់ទុកនូវកូនចំនួន៧នាក់។
ទាក់ទងនឹងកិច្ចការនយោបាយ លោក ជា ស៊ីម គឺជាមេដឹកនាំម្នាក់ ដែលត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលក្រុងហាណូយលើកបន្តុបជាមួយនឹងឥស្សរជនខ្មែរដទៃទៀតកាលពីឆ្នាំ១៩៧៩ ពេលវៀតណាមចូលឈ្លានពានកម្ពុជា ដើម្បីបណ្តេញក្រុមខ្មែរក្រហមចេញពីអំណាច។ អំណាចរបស់លោកបានចុះថមថយនាទសវត្សចុងក្រោយនេះ។ ការចុះថយអំណាចរបស់លោក ជា ស៊ីម រាប់តាំងពីការ ដែលលោកត្រូវគេឆ្គកចេញពីប្រទេស ការហ៊ុំព័ទ្ធផ្ទះរបស់លោក ការដកអគ្គមេបញ្ជាការទ័ពដែលស្មោះត្រង់នឹងលោក គឺលោកឧត្តមសេនីយ៍ កែរ គីមយ៉ាន ការចាប់ខ្លួនមេបញ្ជាការអង្គរក្សផ្ទាល់របស់លោក និងចាប់ខ្លួនជំនួយការជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងរយៈពេលជាង១០ឆ្នាំនេះ។ ការចុះថយអំណាចកើតមានឡើងចាប់តាំងពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ត្រូវគេដឹងថា ងាកបែរគោលនយោបាយរបស់លោកជាសំខាន់ទៅរកមហាអំណាចអាស៊ី គឺប្រទេសចិនកំម្មុយនីស្ត ដែលជាប្រទេសផ្តល់ជំនួយគាំទ្រដ៏ធំសម្រាប់កម្ពុជា។
ក្នុងឆាកនយោបាយចុងក្រោយ លោកត្រូវបានគេចងចាំថា បានដើរតួនាទីកណ្តាលក្នុងការជួយបង្រួបបង្រួមអ្នកនយោបាយខ្មែរ ក្នុងនោះមានការមិនព្រមចុះហត្ថលេខាលើធម្មនុញ្ញបន្ថែមក្នុងឆ្នាំ២០០៤។ អ្នកតាមដាននយោបាយមើលឃើញថា ធម្មនុញ្ញបន្ថែមនោះជាការរំលោភធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសកម្ពុជា។
ការទទួលមរណភាពរបស់លោក ជា ស៊ីម ដែលបានកើតឡើងនៅថ្ងៃទី៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៥នោះ នឹងបើកផ្លូវឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ក្លាយជាប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាពេញច្បាប់ បន្ថែមលើអំណាចដ៏ខ្លាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា៕
