៣០ឆ្នាំក្រោមតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់លោកហ៊ុន សែនត្រូវឆ្លុះបញ្ចាំងដោយអំពើហិង្សា ការកៀបសង្កត់ និងអំពើពុករលួយ បញ្ហាដីធ្លី និងការសម្លាប់សកម្មជននយោបាយ ដែលប្រជែងអំណាច។ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch ដែលចេញផ្សាយនៅថ្ងៃនេះ។ អង្គការដដែលបានស្នើឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិបញ្ឈប់ភាពអសកម្មរបស់ខ្លួនលើរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ។
របាយការណ៍នេះធ្វើឡើងមួយថ្ងៃមុននឹងខួបគម្រប់៣០ឆ្នាំនៃការកាន់កាប់តំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់លោកហ៊ុន សែន។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនឡើងកាន់តំណែងនៅថ្ងៃទី១៤ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៨៥។
ការកាន់តំណែងយូរនេះបានធ្វើឲ្យលោកក្លាយជាមេដឹកនាំទី៦ដែលកាន់តំណែងយូរជាងគេបំផុតនៅក្នុងពិភពលោក គឺឈរបន្ទាប់ពីលោក Robert Mugabe នៃប្រទេសហ្ស៊ីមបាវ៉េ និងនៅពីលើលោក Yoweri Museveni នៃប្រទេសអ៊ូហ្គាន់ដា។
ដោយឡែកនៅក្នុងពិភពលោក អ្នកដែលកាន់តំណែងយូរជាងគេគឺប្រធានាធិបតីប្រទេសកាម៉ារូនគឺលោកប៉ូល ប៊ីយ៉ា ដែលឈរក្នុងតំណែងរយៈពេលជាង៣៩ឆ្នាំមកហើយ។
នៅក្នុងរបាយការណ៍កម្រាស់៧៥ទំព័រ អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch បានរៀបរាប់ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សក្រោមរបបគ្រប់គ្រងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ចាប់តាំងពីទសវត្សឆ្នាំ១៩៨០ ដូចជាការកេណ្ឌមនុស្សឲ្យទៅកាប់ព្រៃឈើក-៥ នៅតាមតំបន់ព្រំដែន។ បើតាម Human Rights Watch ឲ្យដឹងថា មនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់ស្លាប់ដោយជំងឺ និងរាប់ពាន់នាក់ស្លាប់ និងពិការដោយសារគ្រប់មីន។
មនុស្សប្រមាណ៥០០០នាក់ត្រូវចាប់ខ្លួនជាអ្នកទោសនយោបាយ។
ក្រៅពីនោះ Human Rights Watch ក៏បានរំឭកពីការសម្លាប់ និងធ្វើឲ្យរបួសក្នុងសម័យ UNTAC ដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩៩០ដែរ។ ការវាយប្រហារដោយគ្រាប់បែកនៅថ្ងៃទី៣០ខែមិនា ឆ្នាំ១៩៩៧លើហ្វូងបាតុករដឹកនាំដោយលោកសម រង្ស៊ី។ការវាយប្រហារនោះ បើតាមអង្គការ Human Rights Watch ឲ្យដឹងថា ធ្វើឡើងក្នុងគោលដៅផ្តាច់ផ្តិលគូប្រជែងនយោបាយគឺលោកសម រង្ស៊ី។ ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នោះ មនុស្សស្លាប់១៦នាក់ និងមនុស្សច្រើនជាង១៥០នាក់រងរបួស។
អង្គការដដែលនេះចោទប្រកាន់ថា កងពលង-៧០ ដែលជាកងទ័ពអន្តរាគមន៍ការពារនាយករដ្ឋមន្ត្រីត្រូវពង្រាយនៅទីនោះ ហើយបានបើកផ្លូវឲ្យខ្មាន់គ្រាប់បែកចូលវាយប្រហារ។
ប៉ូលិសសហព័ន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានស៊ើបអង្កេតក្នុងរឿងនេះ ប៉ុន្តែត្រូវបញ្ជាឲ្យចាកចេញពីកម្ពុជាវិញ មុនពេលដែលការស៊ើបអង្កេតត្រូវបញ្ចប់។
អង្គការ Human Rights Watch ក៏បានលើកឡើងអំពីរដ្ឋប្រហារខែកក្កដាឆ្នាំ១៩៩៧ ដើម្បីទម្លាក់ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិពីសហនាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១ផងដែរ។ មនុស្សជាច្រើនទទួលរងការធ្វើទារុណកម្ម ជម្រិតយកចម្លើយ ការសម្លាប់លើឥស្សរជនមេទ័ពជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច និងការចាប់ឃុំខ្លួន។
កងពលលេខ៩១១ទទួលរងការចោទប្រកាន់ក្នុងរបាយការណ៍នេះថា បានរួមចំណែកក្នុងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស រួមទាំងការសម្លាប់ក្នុងហេតុការណ៍រដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៩៧។ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍ Human Rights Watch។
បន្ថែមពីនោះទៀត ការវាយប្រហារលើគណបក្សជំទាស់ និងបញ្ហាដីធ្លី ករណីបាញ់សម្លាប់សកម្មជនព្រៃឈើដ៏ល្បីល្បាញគឺលោកឈុត វុទ្ធី ការបង្រ្កាប និងការសម្លាប់បាតុករដោយហិង្សាក្រោយការបោះឆ្នោតក៏ត្រូវបានលើកឡើងក្នុងរបាយការណ៍ផងដែរ។
លោកប្រេដស៍ អាដាម នាយកអង្គការ Human Rights Watch ប្រចាំតំបន់អាស៊ី បានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលដែលមានឥទ្ធិពល និងប្រទេសម្ចាស់ជំនួយបញ្ចប់ភាពអសកម្មក្នុងការឆ្លើយតបចំពោះភាពអវិជ្ជមានក្នុងរបាយការណ៍ខាងលើនេះ។
លោកលើកឡើងថា៖ «បទពិសោធន៍៣០ឆ្នាំ គ្មានហេតុផលអ្វីត្រូវជឿថា លោកហ៊ុន សែននឹងភ្ញាក់ខ្លួននៅថ្ងៃណាមួយ និងសម្រេចចិត្តដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាក្នុងបរិយាកាសបើកទូលាយជាងមុន មានការសណ្តោសប្រណី និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សទេ» ហើយ«សហគមន៍អន្តរជាតិគួរតែចាប់ផ្តើមស្តាប់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងនេះ ដែលទាមទារការការពារនិងការលើកតម្កើងផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស»។
លោកផៃ ស៊ីផាន រដ្ឋលេខាធិការ និងជាអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលមួយរូបចាត់ទុកថា ជារបាយការណ៍វាយប្រហារ និងឈ្នានីស និងជាការមើលរំលងការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់លោកហ៊ុន សែន។
«យើងដឹងហើយថា សម្តេចហ៊ុន សែនជាជម្រើសរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ការបំភ្លេច ការមើលរំលង ឬការឈ្លានពានលើភាពស្វ័យសម្រេចរបស់កម្ពុជាគឺជាឥរិយាបថរបស់ពួក ឬក្រុមព្រៃផ្សៃនៃចក្រពត្តិនិយម»។
សម្រាប់លោកអ៊ូ វីរៈ នាយកវេទិកាអនាគត ដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវលើគោលនយោបាយសាធារណៈ មិនគាំទ្ររបាយការណ៍របស់អង្គការ Human Rights Watch ទាំងស្រុងនោះទេ។
លោកនិយាយថា ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សមានការថយចុះ បើធៀបទៅនឹងទសវត្ស១៩៨០ និងទសវត្ស១៩៩០។ ប៉ុន្តែលោកយល់ថា របាយការណ៍នេះនឹងជួយជំរុញការលើកតម្កើង និងការការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាបន្ថែមទៀត៕
