ភ្នំពេញ៖ ក្រោយពីកងកម្លាំងមានសមត្ថកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាលបានបាញ់បង្ក្រាបផ្ទួនៗគ្នានៅលើការតវ៉ាដោយសន្តិវិធីរបស់ក្រុមបាតុករ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅថ្ងៃអង្គារនេះបានប្រកាសស្វែងរកយុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះដែលបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនិងបាញ់ឱ្យរងរបួសទៅកាន់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិដែលមានឈ្មោះថាInternational Criminal Court(ICC) វិញម្តង។
ប្រកាសក្នុងអង្គសន្និសីទកាសែតនៅទីស្នាក់ការគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមេដឹកនាំគណបក្សទាំងពីរគឺលោក កឹម សុខានិងលោក សម រង្ស៊ី បានមានប្រសាសន៍ថាគណបក្សកំពុងរៀបចំក្រុមមេធាវីអន្តរជាតិមួយដែលដឹកនាំដោយលោក រីឆាត រ៉ជ័រ (Richard J Rogers) ដើម្បីប្រមូលភស្តុតាងឧក្រិដ្ឋកម្មជាច្រើនដែលបានកើតមានឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែលគ្រប់គ្រងដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនប្តឹងទៅតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ។
មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំងពីរមិនទាន់បានកំណត់ថានិងប្រើរយៈពេលប៉ុន្មានដើម្បីប្រមូលភស្តុតាងចងក្រងសម្រាប់ប្តឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែននោះទេ។
លោក កឹម សុខាបានបញ្ជាក់ថា៖
«ថ្ងៃនេះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិសូមប្រកាសជូនដល់សាធារណជនជ្រាបថាយើងនឹងរៀបចំក្រុមមេធាវីអន្តរជាតិមួយដើម្បីធ្វើការវាយតម្លៃជុំវិញបទឧក្រិដ្ឋទាំងឡាយ។ដែលបានប្រព្រឹត្តដោយកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាកន្លងមកនិងពេលថ្មីៗនេះ»។
បទឧក្រិដ្ឋដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិគ្រោងនឹងប្តឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនទៅកាន់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិរួមមាន៖ការបាញ់សម្លាប់ក្រៅច្បាប់ទៅលើទាហានគាំទ្រគណបក្សហ៊្វុន ស៊ិនប៉ិចកាលពីរដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី៥និងទី៦ខែកក្កដាឆ្នាំ១៩៩៧។
ការបោកគ្រាប់បែកទៅលើហ្វូងបាតុករដែលដឹកនាំដោយគណបក្សជាតិខ្មែររបស់លោកសម រង្ស៊ីកាលពីថ្ងៃទី៣០ខែមិនាឆ្នាំ១៩៩៧ដែលបានបណ្តាលឱ្យមានមនុស្សស្លាប់និងរងរបួសជាង១០០នាក់។ចំណែកការបាញ់សម្លាប់ក្រៅច្បាប់ដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដាក់សម្រាប់ភស្តុតាងបន្ថែមគឺព្រឹត្តិការណ៍បាញ់សម្លាប់ទៅលើក្រុមបាតុករនៅស្ពានក្បាលថ្នល់ បាញ់សម្លាប់ស្ត្រីអ្នកលក់បាយនៅវត្តស្ទឹងមានជ័យនិងបានបាញ់សម្លាប់កម្មករចំនួន៤នាក់និងជាង៤០នាក់ផ្សេងទៀតបានរងរបួសក្នុងការបង្រា្កបដោយអំពើហិង្សាកាលពីថ្ងៃទី៣ខែមករាកន្លងទៅនេះ។
លោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានបញ្ជាក់ថាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមានគម្រោងនិងនាំយកកម្មកររងរបួសចំនួន២១នាក់ទៅក្រៅប្រទេសក្នុងនាមជាសាក្សី និងជាដើមបណ្តឹងព្រមទាំងជាជនរងគ្រោះសម្រាប់រៀបរាប់ប្រាប់អន្តរជាតិនិងមេធាវីអំពីឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានកើតមានក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោកបានបញ្ជាក់ថាគណបក្សនិងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះនិងបញ្ចប់និទណ្ឌភាពក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ការរៀបចំមេធាវីអន្តរជាតិប្តឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានកើតមានឡើងក្រោយពីកងកម្លាំងមានសមត្ថកិច្ចរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលបានបង្ក្រាបដោយអំពើហិង្សាទៅលើក្រុមតវ៉ាដោយសន្តិវិធីរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យកាលពីថ្ងៃសៅរ៍។
លោកផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យនិងជារដ្ឋលេខាធិការនៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានបញ្ជាក់ថាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលបានលើកឡើងមិនមានអ្វីភ្ញាក់ផ្អើលទេពីព្រោះទិសដៅរបស់គណបក្សប្រឆាំងមិនមែនមានទិសដៅពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងនីតិរដ្ឋទេគឺធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីឈ្លោះជាមួយនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនតែប៉ុណ្ណោះ។
លោកនិយាយថា៖
«តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិហ្នឹងគឺមិនមានយុត្ថាធិការនៅក្នុងសាច់រឿងហ្នឹងទេហើយអ្វីដែលខ្ញុំមើលឃើញយុត្ថាធិការអង្គហេតុហើយនឹងអង្គច្បាប់មិនអាចមានអ្វីមកប៉ះពាល់សម្តេចតេជោបាន»។
លោក ចាន់ សូវ៉េត អនុប្រធានផ្នែកស៊ើបអង្កេតរបស់សមាគមសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកបានបញ្ជាក់ថាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិខ្វះនីតិវិធីច្រើនណាស់ក្នុងការអនុវត្តដើម្បីធ្វើពាក្យបណ្តឹងមួយប្តឹងទៅស្ថាប័នតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ។
លោកបានបញ្ជាក់ថាស្ថានទម្ងន់នៃបទឧក្រិដ្ឋដែលបានកើតមានឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាហាក់បីដូចជាមិនទាន់មានកម្រិតមួយឈានដល់បទដ្ឋានមួយដែលអាចធ្វើពាក្យបណ្តឹងបានទេ។
លោកនិយាយថា៖
«ស្តង់ដានៃការប្តឹងទៅអន្តរជាតិវាចាំបាច់ត្រូវតែមានការឯកភាពព្រមព្រៀងជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលផងដែរ។ បើសិនជាឥឡូវ បើសិនជារដ្ឋាភិបាលយើងនៅមានចំនុចមួយដែលគាត់បានប្រព្រឹត្តហើយគាត់កំពុងព្យាយាម គេហៅថាដោះស្រាយរបៀបក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការអញ្ចឹងក៏យើងមិនអាចប្តឹងផ្តល់បានទៀតដែរ»។
គួរបញ្ជាក់ថាដើម្បីឱ្យតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិចាត់ការរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌណាមួយបានលុះត្រាតែម្ចាស់ដើមបណ្ដឹង ឬដើមចោទ អាចបង្ហាញ និងបញ្ជាក់ឱ្យរដ្ឋអាជ្ញានៃតុលាការនេះជឿជាក់ថា ទី១ បទល្មើសដែលប្ដឹងទៅនោះ មានសភាពធ្ងន់ធ្ងរដែលអាចបង្កក្តីបារម្ភដល់សហគមន៍អន្តរជាតិ។ ទី២ ពាក្យបណ្ដឹងត្រូវមានមានភស្តុតាងបញ្ជាក់ថា បទល្មើសនោះកើតឡើងយ៉ាងទូលំទូលាយមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ និងទី៣ តុលាការនៅក្នុងប្រទេសនោះមិនមានឆន្ទៈ ឬមិនអាចរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះបាន៕
ប្រកាសក្នុងអង្គសន្និសីទកាសែតនៅទីស្នាក់ការគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមេដឹកនាំគណបក្សទាំងពីរគឺលោក កឹម សុខានិងលោក សម រង្ស៊ី បានមានប្រសាសន៍ថាគណបក្សកំពុងរៀបចំក្រុមមេធាវីអន្តរជាតិមួយដែលដឹកនាំដោយលោក រីឆាត រ៉ជ័រ (Richard J Rogers) ដើម្បីប្រមូលភស្តុតាងឧក្រិដ្ឋកម្មជាច្រើនដែលបានកើតមានឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែលគ្រប់គ្រងដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនប្តឹងទៅតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ។
មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំងពីរមិនទាន់បានកំណត់ថានិងប្រើរយៈពេលប៉ុន្មានដើម្បីប្រមូលភស្តុតាងចងក្រងសម្រាប់ប្តឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែននោះទេ។
លោក កឹម សុខាបានបញ្ជាក់ថា៖
«ថ្ងៃនេះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិសូមប្រកាសជូនដល់សាធារណជនជ្រាបថាយើងនឹងរៀបចំក្រុមមេធាវីអន្តរជាតិមួយដើម្បីធ្វើការវាយតម្លៃជុំវិញបទឧក្រិដ្ឋទាំងឡាយ។ដែលបានប្រព្រឹត្តដោយកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាកន្លងមកនិងពេលថ្មីៗនេះ»។
បទឧក្រិដ្ឋដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិគ្រោងនឹងប្តឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនទៅកាន់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិរួមមាន៖ការបាញ់សម្លាប់ក្រៅច្បាប់ទៅលើទាហានគាំទ្រគណបក្សហ៊្វុន ស៊ិនប៉ិចកាលពីរដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី៥និងទី៦ខែកក្កដាឆ្នាំ១៩៩៧។
ការបោកគ្រាប់បែកទៅលើហ្វូងបាតុករដែលដឹកនាំដោយគណបក្សជាតិខ្មែររបស់លោកសម រង្ស៊ីកាលពីថ្ងៃទី៣០ខែមិនាឆ្នាំ១៩៩៧ដែលបានបណ្តាលឱ្យមានមនុស្សស្លាប់និងរងរបួសជាង១០០នាក់។ចំណែកការបាញ់សម្លាប់ក្រៅច្បាប់ដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដាក់សម្រាប់ភស្តុតាងបន្ថែមគឺព្រឹត្តិការណ៍បាញ់សម្លាប់ទៅលើក្រុមបាតុករនៅស្ពានក្បាលថ្នល់ បាញ់សម្លាប់ស្ត្រីអ្នកលក់បាយនៅវត្តស្ទឹងមានជ័យនិងបានបាញ់សម្លាប់កម្មករចំនួន៤នាក់និងជាង៤០នាក់ផ្សេងទៀតបានរងរបួសក្នុងការបង្រា្កបដោយអំពើហិង្សាកាលពីថ្ងៃទី៣ខែមករាកន្លងទៅនេះ។
លោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានបញ្ជាក់ថាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមានគម្រោងនិងនាំយកកម្មកររងរបួសចំនួន២១នាក់ទៅក្រៅប្រទេសក្នុងនាមជាសាក្សី និងជាដើមបណ្តឹងព្រមទាំងជាជនរងគ្រោះសម្រាប់រៀបរាប់ប្រាប់អន្តរជាតិនិងមេធាវីអំពីឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានកើតមានក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោកបានបញ្ជាក់ថាគណបក្សនិងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះនិងបញ្ចប់និទណ្ឌភាពក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ការរៀបចំមេធាវីអន្តរជាតិប្តឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានកើតមានឡើងក្រោយពីកងកម្លាំងមានសមត្ថកិច្ចរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលបានបង្ក្រាបដោយអំពើហិង្សាទៅលើក្រុមតវ៉ាដោយសន្តិវិធីរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យកាលពីថ្ងៃសៅរ៍។
លោកផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យនិងជារដ្ឋលេខាធិការនៃទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានបញ្ជាក់ថាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលបានលើកឡើងមិនមានអ្វីភ្ញាក់ផ្អើលទេពីព្រោះទិសដៅរបស់គណបក្សប្រឆាំងមិនមែនមានទិសដៅពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងនីតិរដ្ឋទេគឺធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីឈ្លោះជាមួយនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនតែប៉ុណ្ណោះ។
លោកនិយាយថា៖
«តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិហ្នឹងគឺមិនមានយុត្ថាធិការនៅក្នុងសាច់រឿងហ្នឹងទេហើយអ្វីដែលខ្ញុំមើលឃើញយុត្ថាធិការអង្គហេតុហើយនឹងអង្គច្បាប់មិនអាចមានអ្វីមកប៉ះពាល់សម្តេចតេជោបាន»។
លោក ចាន់ សូវ៉េត អនុប្រធានផ្នែកស៊ើបអង្កេតរបស់សមាគមសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកបានបញ្ជាក់ថាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិខ្វះនីតិវិធីច្រើនណាស់ក្នុងការអនុវត្តដើម្បីធ្វើពាក្យបណ្តឹងមួយប្តឹងទៅស្ថាប័នតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ។
លោកបានបញ្ជាក់ថាស្ថានទម្ងន់នៃបទឧក្រិដ្ឋដែលបានកើតមានឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាហាក់បីដូចជាមិនទាន់មានកម្រិតមួយឈានដល់បទដ្ឋានមួយដែលអាចធ្វើពាក្យបណ្តឹងបានទេ។
លោកនិយាយថា៖
«ស្តង់ដានៃការប្តឹងទៅអន្តរជាតិវាចាំបាច់ត្រូវតែមានការឯកភាពព្រមព្រៀងជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលផងដែរ។ បើសិនជាឥឡូវ បើសិនជារដ្ឋាភិបាលយើងនៅមានចំនុចមួយដែលគាត់បានប្រព្រឹត្តហើយគាត់កំពុងព្យាយាម គេហៅថាដោះស្រាយរបៀបក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការអញ្ចឹងក៏យើងមិនអាចប្តឹងផ្តល់បានទៀតដែរ»។
គួរបញ្ជាក់ថាដើម្បីឱ្យតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិចាត់ការរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌណាមួយបានលុះត្រាតែម្ចាស់ដើមបណ្ដឹង ឬដើមចោទ អាចបង្ហាញ និងបញ្ជាក់ឱ្យរដ្ឋអាជ្ញានៃតុលាការនេះជឿជាក់ថា ទី១ បទល្មើសដែលប្ដឹងទៅនោះ មានសភាពធ្ងន់ធ្ងរដែលអាចបង្កក្តីបារម្ភដល់សហគមន៍អន្តរជាតិ។ ទី២ ពាក្យបណ្ដឹងត្រូវមានមានភស្តុតាងបញ្ជាក់ថា បទល្មើសនោះកើតឡើងយ៉ាងទូលំទូលាយមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ និងទី៣ តុលាការនៅក្នុងប្រទេសនោះមិនមានឆន្ទៈ ឬមិនអាចរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះបាន៕
