អ្នកតាមដាន និងគណបក្សនយោបាយមួយចំនួនចង់ឃើញសមាសភាពគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថាគ.ជ.ប ទាំង៩រូប ជាអ្នកជំនាញ និងជាបុគ្គលដែលមិនពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយ ដើម្បីធានាតម្លាភាព ប្រសិទ្ធភាព និងទំនុកចិត្ត។
កាលពីកន្លងទៅ ស្ថាប័នរៀបចំការបោះឆ្នោតគ.ជ.ប រងការរិះគន់ថាមានភាពលម្អៀងទៅកាន់គណបក្សកាន់អំណាច។
បើអនុវត្តតាមច្បាប់ដែលមាន គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអាចជ្រើសរើសសមាជិក គ.ជ.ប ចំនួន៤រូប ចំណែកគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចដែលមាន៥អាសនៈនៅរដ្ឋសភាដែរអាចជ្រើសរើស៤រូប និង១រូបទៀតត្រូវជ្រើសរើសដោយការព្រមព្រៀងរបស់គណបក្សទាំង២ ដែលមានអាសនៈក្នុងរដ្ឋសភា។
ការលើកឡើងរបស់អ្នកតាមដាន ស្របពេលរដ្ឋសភាកម្ពុជាបានចេញសេចក្តីជូនដំណឹងមួយកាលពីថ្ងៃអង្គារ ដោយប្រកាសជ្រើសរើសសមាជិកនៃថ្នាក់ដឹកនាំគ.ជ.ប ចំនួន៩រូប។
លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន ប្រធានគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា យល់ថាការជ្រើសរើសសមាសភាពថ្នាក់ដឹកនាំនៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតទាំង៩រូបគួរតែជ្រើសរើសចេញពីមជ្ឈដ្ឋានផ្សេងៗ ឬសំដៅដល់អ្នកដែលមិនមាននិនា្នការនយោបាយ។ លោកប្រាប់វីអូអេបន្ថែមទៀតថាការជ្រើសរើសចេញពីប្រភពផ្សេងៗគ្នា នឹងធ្វើឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំនៃស្ថាប័នគ.ជ.ប កាន់តែមានសមត្ថភាព។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំជឿថាប្រសិនជាជ្រើសចេញពីប្រភពផ្សេងៗចៀសវាងនិនា្នការនយោបាយ គណបក្សនយោបាយខ្ញុំជឿថាប្រហែលជាមានទំនុកចិត្តពីប្រជាពលរដ្ឋ ម្ចាស់ឆ្នោតហ្នឹងច្រើនជាងបាទ»។
ចំណែកប្រធានគណបក្សកម្លាំងជាតិដែលទើបបង្កើតថ្មី លោក ស៊ុន ចន្ធី ចង់ឱ្យមានការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យគណបក្សនយោបាយដែលមិនមានអាសនៈក្នុងរដ្ឋសភាទាំងអស់អាចមានសិទ្ធិរៀបចំក្បាលម៉ាស៊ីនថ្នាក់ដឹកនាំគ.ជ.ប។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «គណបក្សកម្លាំងជាតិស្នើឱ្យរដ្ឋសភាមេត្តាពិចារណា [វិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]...ដើម្បីឱ្យការបោះឆ្នោតជាបន្តបន្ទាប់ទៅថ្ងៃខាងមុខនោះ មានសមាសភាពចម្រុះនៅក្នុងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតសម្រាប់បើកផ្លូវឱ្យគណបក្សនយោបាយនានាអាចមានសមាសភាពរបស់ខ្លួននៅក្នុងក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត»។
មុនការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ គណបក្សជំទាស់មួយចំនួន ជំរុញរួមគ្នាឱ្យមានការកែប្រែសមាសភាពនៃគ.ជ.ប និងការកែលម្អប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត ដើម្បីធានាការបោះឆ្នោតមួយដែលអាចទទួលយកពីគណបក្សនយោបាយ និងជាការទុកចិត្តពីសាធារណជន។
គណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំងនោះបានលើកឡើងពីបញ្ហាប្រឈម និងភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើន រាប់ចាប់តាំងពីមុនការឃោសនាបោះឆ្នោត រហូតដល់ដំណាក់កាលក្រោយថ្ងៃបោះឆ្នោត ដែលពួកគេចង់ឱ្យមានការកែប្រែបញ្ហាទាំងអស់នោះ ដើម្បីកុំឱ្យកើតមានបន្តទៀតនៅក្នុងការបោះឆ្នោតលើកក្រោយៗទៀត។ គណបក្សជំទាស់តែងតែបានចោទសួរអំពីអព្យាក្រឹត្យរបស់ស្ថាប័នគ.ជ.ប ផងដែរ ក្រោមហេតុផលថាស្ថាប័ននេះត្រូវបានរៀបចំឡើងដោយគណបក្សតែមួយ គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលកំពុងដឹកនាំប្រទេស។
លោក អំ សំអាត នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ ថ្លែងថា ដើម្បីកុំឱ្យមានការរិះគន់ថាស្ថាប័នគ.ជ.ប មានភាពលម្អៀងទៅគណបក្សនយោបាយណាមួយ សមាសភាពទាំង៩រូបនៃស្ថាប័ននេះគួរតែចេញពីអ្នកជំនាញ និងអ្នកមិនពាក់ព័ន្ធនឹងគណបក្សនយោបាយ។ លោកបន្ថែមថាការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ត្រង់ចំណុចនៃការជ្រើសរើសសមាសភាពគ.ជ.ប ក៏ជារឿងសំខាន់ ដើម្បីធានាតម្លាភាព និងទំនុកចិត្តដល់ការរៀបចំការបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែការណ៍នេះទាមទារឱ្យអ្នកនយោបាយទាំងអស់ជជែកគ្នា។
លោកប្រាប់វីអូអេថា៖«នៅប្រទេសថៃ គេមានការជ្រើសរើសគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតហ្នឹងចម្រុះគេរើសពីអ្នកដែលមានបទពិសោធន៍ ហើយដែលលាចេញពីគណបក្សនយោបាយ មិនមានពាក់ព័ន្ធជាមួយគណបក្សនយោបាយ ដូចជាពីខាងសកលវិទ្យាល័យ ពីខាងវិទ្យាស្ថានផ្សេងៗ ពីអ្នកជំនាញផ្សេងៗ ដើម្បីធ្វើការបោះឆ្នោតជ្រើសរើស ហើយដាក់ទៅសភាជាតិ ដើម្បីផ្តល់សេចក្តីទុកចិត្ត»។
បើតាមច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំ និងការប្រព្រឹត្តទៅគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍រដ្ឋសភាត្រូវធ្វើការសម្របសម្រួលជាមួយគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ ដែលមានអាសនៈក្នុងរដ្ឋសភា ពោលគឺបច្ចុប្បន្ន មានគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដើម្បីប្រកាសជ្រើសរើសសមាជិក គ.ជ.ប ទាំង៩រូប ជាសាធារណៈ ប្រកបដោយលក្ខណៈចំហរ និងមានតម្លាភាព ក្នុងរយៈពេលយ៉ាងតិច១០ថ្ងៃ។
គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍រដ្ឋសភានឹងធ្វើការសម្របសម្រួលជាមួយគណបក្សទាំង២ ដើម្បីពិនិត្យជ្រើសរើសបេក្ខជន ក្នុងចំណោមបេក្ខជនដែលបានដាក់ពាក្យស្នើសុំ ដោយផ្អែកតាមលក្ខណសម្បត្តិដែលមានចែងក្នុងច្បាប់។ កិច្ចការបន្ទាប់ គឺគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍រដ្ឋសភានឹងរៀបចំ បញ្ជីសមាសភាពគ.ជ.ប ដាក់ជូនរដ្ឋសភា ដើម្បីបោះឆ្នោតទុកចិត្តតាមមតិភាគច្រើនដាច់ខាតនៃចំនួនសមាជិករដ្ឋសភាទាំងមូល។ នេះបើតាមច្បាប់ដដែលនេះ។
លោក កន សាវាង្ស អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេត និងតស៊ូមតិនៃអង្គការខុមហ្វ្រែលដែលឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ថ្លែងថាការរៀបចំសមាសភាពគ.ជ.ប ទាំង៩រូបនេះ អាចមានឧបសគ្គខ្លះ ព្រោះគណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច មានតែ៥សំឡេងក្នុងរដ្ឋសភា ខណៈគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានសំឡេងច្រើនលើសលប់។
លោកថា៖ «ជាគោលការណ៍នៅក្នុងមាត្រា៥...ក្នុងច្បាប់បានចែងហើយ [សមាសភាពគ.ជ.ប]៤ ជ្រើសរើសដោយគណបក្សដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល និង៤ជ្រើសរើសដោយគណបក្សមានអាសនៈក្នុងរដ្ឋសភា និងចូលរួមក្នុងរដ្ឋាភិបាល។ វាខ្ទាស់ត្រង់នៅក្នុងចំណុចមួយនិយាយអំពីការបោះឆ្នោតនៅក្នុងសភា ដោយសំឡេងដាច់ខាត៥០+១។ អ៊ីចឹងអាហ្នឹងជាចំណុចមួយខ្ទាស់នៅត្រង់ហ្នឹងទេ បើសិនជាគណបក្សនយោបាយដែលមានសំឡេងក្នុងរដ្ឋសភាហ្នឹង សម្របសម្រួលគ្នាមិនត្រូវ អាហ្នឹងវាអាចជាបញ្ហាមួយដែរ»។
លោក ញឿន រ៉ាដែន សមាជិករដ្ឋសភា និងជាអ្នកនាំពាក្យរបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ប្រាប់វីអូអេថា គណបក្សបានត្រៀមបេក្ខជនរួចរាល់ហើយ ប៉ុន្តែរង់ចាំការជជែកជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទៅតាមនីតិវិធីដែលមាន។
វីអូអេមិនទាន់អាចសុំការបញ្ជាក់ពីអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភា លោក ឡេង ប៉េងឡុង បាននៅឡើយទេ។
ចំណែកអ្នកនាំពាក្យគ.ជ.ប លោក ហង្ស ពុទ្ធា ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃពុធនេះថាពលរដ្ឋគ្រប់រូបអាចមានសិទ្ធិក្នុងការដាក់ពាក្យធ្វើជាសមាជិកថ្នាក់ដឹកនាំគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ដែលជ្រើសរើសចំនួន៩រូបនោះ។ លោកបន្ថែមថាថ្នាក់ដឹកនាំគ.ជ.ប បច្ចុប្បន្នដែលរួមមានលោកផ្ទាល់ ក៏អាចដាក់ពាក្យឡើងវិញបានផងដែរ ឱ្យតែបំពេញទៅតាមលក្ខខណ្ឌដែលរដ្ឋសភា និងច្បាប់កំណត់៕
