ក្រុមមន្រ្តីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងអ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួនលើកឡើងថា គន្លឹះនៃការបញ្ចប់និទណ្ឌភាព ឬភាពមិនជាប់ទោសទណ្ឌនៅកម្ពុជា គឺស្ថិតនៅលើការចូលរួមពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋ។
នៅឯវេទិកាជាតិមួយស្តីពី «ការបញ្ចប់និទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជា» ដែលគេរៀបចំឡើងក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកានេះលោកនី ចរិយា ប្រធានផ្នែកអង្កេតនៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក បានមានប្រសាសន៍នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយវីអូអេ ថា កម្លាំងប្រជាជននឹងក្លាយជាកត្តាកំណត់ក្នុងការផ្លាស់ប្តូរស្ថានភាពនិទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន។
«កាលណាប្រជាជននៅតែមានចិត្តចង់ឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ ចង់ឲ្យមានការកែទម្រង់ក្នុងប្រទេសខ្មែរ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា នឹងសម្រេចបាន ទោះបីប្រើរយៈពេលណាក៏ដោយ គោលបំណងហ្នឹងនឹងទៅដល់។
លោកមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា ប្រព័ន្ធដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះទំនងជាមិនអាចបញ្ចប់បញ្ហានិទណ្ឌភាពនេះបានទេ។
«ប្រសិនបើរបៀបដឹកនាំដូចបច្ចុប្បន្ន និងក្រុមដឹកនាំបច្ចុប្បន្ន ខ្ញុំមិនសង្ឃឹមថា នឹងមានការផ្លាស់ប្តូរអ្វីទេ ទៅរកការរីកចម្រើនខាងយុត្តិធម៌ហ្នឹង ព្រោះថា របៀបដឹកនាំនិងក្រុមដឹកនាំបច្ចុប្បន្នយកប្រព័ន្ធតុលាការធ្វើជាឧបករណ៍សម្រាប់ធ្វើការគាបសង្កត់ទៅលើក្រុមផ្សេងៗ ឬសហគមន៍ កុំឲ្យធ្វើការតវ៉ា»។
បញ្ហានិទណ្ឌភាព ឬភាពមិនដាក់ទោសទណ្ឌចំពោះបុគ្គលដែលបានប្រព្រឹត្តខុសគឺជាបញ្ហាដ៏រសើបមួយដែលកំពុងតែញាំញីប្រទេសកម្ពុជា។
ជានិច្ចជាកាល ក្រុមមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកវិភាគបានរិះគន់ថា អ្នកមានលុយ និងមានអំណាច ឬអ្នកមានខ្នងការពារនៅពីក្រោយ ភាគច្រើនតែងរួចផុតពីការជាប់ទោស ទោះបីជាពួកគេបានប្រព្រឹត្តបទល្មើស ឬត្រូវតុលាការកាត់ទោសរួចហើយក៏ដោយ។
តួយ៉ាង ដូចក្នុងករណីលោក ឈូក បណ្ឌិត អតីតអភិបាលក្រុងបាវិត ដែលត្រូវតុលាការខេត្តស្វាយរៀងបានរកឃើញថា មានទោសពីបទបាញ់ប្រហារទៅលើកម្មការិនីរោងចក្រកាត់ដេរចំនួន៣នាក់ឲ្យរងរបួសនៅក្នុងខេត្តនោះកាលពីពីរឆ្នាំមុនជាដើម រហូតមកដល់ពេលនេះ ជនល្មើសនៅមានសេរីភាពនៅឡើយ។
លោកព្រាប កុល នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថា បញ្ហានិទណ្ឌភាពនេះនឹងបង្កឲ្យមានការកើនឡើងនូវការរំលោភអំណាច និងអំពើពុករលួយ ហើយជាលទ្ធផល អយុត្តិធម៌សង្គមនឹងនៅតែបន្តមាន ហើយប្រជាពលរដ្ឋនឹងនៅតែរងគ្រោះ ដោយសាបញ្ហានេះដដែល។
«បើសិនជាអ្នកប្រព្រឹត្តខុសរួចទោស ដោយសារតែមានលុយទៅសូកតុលាការ ដោយសារតែមានអ្នកមានអំណាចនៅពីក្រោយ ដោយសារតែប្រព័ន្ធតុលាការពុករលួយ អញ្ចឹងគាត់ចង់ប្រព្រឹត្តខុសទៀតជារឿងធម្មតា។ គាត់យកលុយគាត់ទៅប្រើ គាត់អាងអ្នកនៅពីក្រោយ គាត់អាងប្រព័ន្ធតុលាការ គាត់អាចជ្រៀតចូលបាន។ អញ្ចឹងបញ្ហាពុករលួយនៅកម្ពុជាមិនអាចដោះស្រាយបានទេ បើសិនជាមានវប្បធម៌និទណ្ឌភាពនេះ»។
ដូច្នេះ លោកមានប្រសាសន៍បន្តថា ប្រជាពលរដ្ឋគឺជាតួអង្គសំខាន់ក្នុងការចូលរួមធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌និទណ្ឌភាពនេះ។
«ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវយល់ដឹងអំពីសារៈសំខាន់នៃបញ្ហានេះ ហើយចូលរួមទាមទារជាមួយគ្នា ព្រោះគាត់មានសិទ្ធិនៅក្នុងការជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំ មានសិទ្ធិចូលរួមបោះឆ្នោត មានសិទ្ធិដាក់ពិន្ទុទៅលើគោលនយោបាយអ្នកដឹកនាំ»។
លោកផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលបាននិងកំពុងពង្រឹងសមត្ថភាពមន្ត្រីរបស់ខ្លួន និងការចូលរួមពីសាធារណជន ដើម្បីចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហានិទណ្ឌភាពនេះ។
«ដំណាក់កាលនេះ យើងកំពុងតែពង្រឹង ការដឹង ការយល់និងការចូលរួម ហើយអ្វីដែលលើកឡើងនោះគឺគ្រាន់តែជាការលើកឡើងដោយអសមានចិត្ត ហើយមានទិសដៅវាយប្រហារតែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនជាការចូលរួមនៅក្នុងការលុបបំបាត់និទណ្ឌភាពនេះទេ»។
លោកមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា ពលរដ្ឋគួរចូលរួមជាមួយអាជ្ញាធរក្នុងការផ្តល់ព័ត៌មាននានាដែលឈានទៅដល់ការនាំខ្លួនជនល្មើសទាំងឡាយណាដែលកំពុងរត់គេចខ្លួន។
«រដ្ឋាភិបាលបើកចំហ។ បើជនណាឃើញមនុស្សណាដែលជាប់ទណ្ឌកម្ម ទទួលបានការវិនិច្ឆ័យពីតុលាការហើយ ជនហ្នឹងគឺត្រូវផ្តល់ការសហការជាមួយមន្ត្រីដែលមានសមត្ថកិច្ច ក្នុងការនាំខ្លួនចូលមកទទួលទោសទណ្ឌរបស់គេ»។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកអភិវឌ្ឍសង្គម លោកបណ្ឌិតកែម ឡី ដែលកំពុងធ្វើការសិក្សាអំពីនិទណ្ឌភាព និងអំពើពុករលួយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថា មហាជនចាំបាច់ត្រូវចូលរួម នៅក្នុងសកម្មភាពនយោបាយ និងសង្គមឲ្យបានពេញលេញ ទើបពួកគេអាចក្លាយជាចលនាមួយដែលអាចដាក់សម្ពាធលើអ្នកនយោបាយប្រកួតប្រជែងគ្នាឲ្យធ្វើការដើម្បីបញ្ចប់និទណ្ឌភាពនេះបាន។
«ការប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងលក្ខណៈនយោបាយ ហើយមានសមត្ថភាពប្រហាក់ប្រហែលគ្នាវាធ្វើឲ្យមានការកែទម្រង់»។
ដូចគ្នាដែរ លោកសន ជ័យតំណាងប្រចាំកម្ពុជានៃសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមអាស៊ីបូព៌ានិងប៉ាស៊ីហ្វិកមានប្រសាសន៍ថាមានតែអំណាចពលរដ្ឋទេ ទើបអាចធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរស្ថានភាពនិទណ្ឌភាពបច្ចុប្បន្ននេះបាន។
«ពួកគេត្រូវតែទាមទារឲ្យរដ្ឋ អ្នកដឹកនាំរដ្ឋ ឲ្យកាន់តែមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ ឬហៅថា គណនេយ្យភាពហ្នឹង ជាចំណុចមួយដែលធ្វើទៅបាន។ ពេលនោះ អ្នកដឹកនាំត្រូវរៀបចំខ្លួនធ្វើជាអ្នកបម្រើប្រជាពលរដ្ឋពិតប្រាកដ»។
លោកបន្ថែមថា ប្រសិនបើនិទណ្ឌភាពនេះនៅតែបន្ត នោះវានឹងធ្វើឲ្យកំហឹងរបស់ប្រជាជនកាន់តែខ្លាំងក្លាឡើង ដែលអាចបង្កឲ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងសង្គម។ ដូច្នេះលោកមានប្រសាសន៍ថា ការផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ពលរដ្ឋរងគ្រោះគឺជាជម្រើសមួយដែលមិនអាចមើលរំលងបានឡើយ៕
