នៅសម័យខ្មែរក្រហម អ្នកដែលអាចមានប្រាក់រៀលក្នុងដៃ គឺប្រៀបដូចជាកាន់ក្រដាសគ្មានតម្លៃ ព្រោះយុគសម័យនោះ ពួកខ្មែរក្រហមខោអាវខ្មៅ មិនចេះចាយលុយទេ។ នៅពេលនោះ សេដ្ឋកិច្ចក៏សូន្យ ហើយកើនតែការកាប់សម្លាប់។ មកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន សេដ្ឋកិច្ចកើនខ្ពស់ ប្រជាជនក៏មានកំណើន ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យប្រាក់រៀលមានជីវិតឡើងវិញហើយពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនក៏ប្រឹងសន្សំលុយជាប្រាក់រៀលសម្រាប់ផែនការជីវិតទៅថ្ងៃអនាគត។
មិនត្រឹមតែមានជីវិតឡើងវិញនោះឡើយ ប្រាក់រៀលថែមទាំងត្រូវបាន អ្នកវិនិយោគិនក្នុងស្រុកចាប់ផ្តើមឲ្យតម្លៃដល់ការចរាចរណ៍សាច់ប្រាក់នេះ ជំនួសឲ្យលុយដុលា្លររបស់អាមេរិកផងដែរ។ ពួកគេនិយាយថា ការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលច្រើន បានធ្វើឲ្យប្រាក់រៀលមានលំនឹង និងជួយដល់ប្រជាកសិករ មិនឲ្យមានបញ្ហាប្រឈមក្នុងការប្តូរប្រាក់រៀល ទៅជាប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រាក់រៀលនៅតែមិនទាន់អាចត្រូវបានប្រើសម្រាប់ការចុះកិច្ចសន្យានាំចេញទំនិញធំៗទៅក្រៅប្រទេស។
លោក តាន់ មុន្នីវណ្ណ អគ្គនាយករងនៃក្រុមហ៊ុន ម៉ុង ឬទ្ធី គ្រុប មានប្រសាសន៍ប្រាប់ VOA កាលពីថ្ងៃច័ន្ទថា ក្រុមហ៊ុនលោកបានខិតខំបង្កើនការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀល ដើម្បីជួយកសិករ និងធ្វើឲ្យប្រាក់រៀលមានតម្លៃ ទោះបីជាប្រាក់ដុល្លារនៅតែស្ថិតក្នុងសកម្មភាពជួញដូរនៃក្រុមហ៊ុនរបស់លោកក្តី។
«សព្វថ្ងៃនេះ ក្រុមហ៊ុនខ្ញុំគឺយើងប្រើប្រាស់ពីរ។ បានន័យថា នៅក្នុងកាលៈទេសៈណាដែលគាត់ត្រូវការប្រើប្រាក់រៀល យើងប្រើប្រាក់រៀល។ នៅក្នុងកន្លែងណា គេត្រូវការដុល្លារ យើងប្រើដុល្លារអញ្ចឹង។ ក៏ប៉ុន្តែយើងព្យាយាមដែរ។ ខ្ញុំឧទាហរណ៍ ដូចខ្ញុំពីដើម ខ្ញុំលក់ជ្រូក ខ្ញុំព្យាយាមឲ្យគាត់ ដូរមកជាប្រាក់ដុល្លារ អញ្ចឹងទៅណ៎ា។ ដោយសារប្រាក់រៀល អាចrate [អត្រា] ហ្នឹង វាឡើងចុះ ក៏ប៉ុន្តែប្រជាជនគាត់ជួបការលំបាកដែរ។ ជួបការលំបាក រវាងដោយសារគាត់លក់បានជាប្រាក់រៀល អញ្ចឹងទៅណ៎ា ហើយដល់ពេលយើងទាមទារ យកប្រាក់ដុល្លារ វាធ្វើឲ្យគាត់ខាតបង់ខ្លះអញ្ចឹងដែរណ៎ា។ ហើយចុងក្រោយនេះ គឺយកសម្រួលបាន យកក្រៅដុល្លារបាន ដោយសារយើងធ្វើម៉េចចង់ឲ្យប្រាក់រៀលខ្មែរ វាមានតម្លៃ ហើយធ្វើចរាចរណ៍ក្នុងស្រុកបាន ហើយស្រួលរាប់ផង តាមពិតទៅណ៎ា»។
លោកបានបន្តថា ប្រាក់រៀលអាចខ្លាំងទៅបាន គឺអាស្រ័យលើឆន្ទៈនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរ ក្នុងការកំណត់ការទិញដូរជាប្រាក់រៀល ពីព្រោះប្រជាជនពិបាកនឹងផ្លាស់ប្តូរផ្នត់គំនិតរបស់ពួកគេពីការដូរពីការប្រើប្រាស់ប្រាក់ដុល្លារ មកជាប្រាក់រៀល។ លោកបញ្ជាក់ថា៖
«រដ្ឋាភិបាលហ្នឹង គឺយើងកម្រិតខ្លួនឯងជាមុន បានន័យថា យើងធ្វើអ្វីក៏ដោយ យើងកុំគិតទៅជាប្រាក់ ដុល្លារ។ យើងគិតទៅជាប្រាក់រៀល អញ្ចឹងប្រជាជនគាត់ចាំបាច់ គាត់ត្រូវតែប្រើប្រាក់រៀលតាមហើយ។ ហើយបើកាលណា យើងនៅតែឲ្យ ជម្រើសបានពីរ choices បានន័យថា យើងឲ្យជម្រើសពីរ អាចដុល្លារក៏បាន លុយរៀលក៏បាន ខ្ញុំជឿ ប្រហែលគេរកអាស្រួលហើយ។ អញ្ចឹងអ្ហេ? ហ្នឹងហើយ»។
លោកបានបន្ថែមអំពីជំហររបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលទៀតថា៖
«អញ្ចឹងទេ យើងនាំគ្នាទៅ ខាងរដ្ឋាភិបាលហ្នឹងបង់ស្អីក៏ដោយ។ យើងឃើញគាត់ភាគច្រើន គាត់បានបង់លុយរៀល រួចទៅហើយ។ តាមពិតទៅ ហ្នឹងណា៎។ក៏ប៉ុន្តែ គាត់នៅតែទទួលដុល្លារទៀត អាហ្នឹងហើយ ដែលជាបញ្ហាឃើញទេ។ បានន័យថា យើងយកទៅគាត់នៅតែទទួលដុល្លារមិនអញ្ចឹងអ្ហេ គ្រប់កន្លែងទាំងអស់។ អញ្ចឹងបើយើងព្យាយាម កម្រិតមួយថា កុំឲ្យគាត់ទទួលដុល្លារ ឲ្យគាត់ទទួលយកប្រាក់រៀល ខ្ញុំជឿថា ចាំបាច់មនុស្សយើងត្រូវតែប្រើប្រាក់រៀល តាមតម្រូវការ»។
យោងទៅតាមឯកសាររបស់ធនាគារជាតិកម្ពុជា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានផ្តើមពង្រឹងការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលនៅក្នុងរយៈពេល១៥ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ឯកសារនោះបានឲ្យដឹងថា៖
«ការលើកកម្ពស់ការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលនឹងរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ ក្នុងការធ្វើឲ្យថវិការដ្ឋមានភាពប្រសើរឡើង និងកាត់បន្ថយការដាក់កំហិតលើគោលនយោបាយសារពើពន្ធ។ ប្រសិនបើនៅលើទីផ្សារមានការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលកាន់តែច្រើន រាជរដ្ឋាភិបាល អាចពិចារណាចេញផ្សាយមូលប័ត្រចារឹកជាប្រាក់រៀល ដើម្បីគ្រប់គ្រងថវិកា ក៏ដូចជាផ្តល់ហិរញ្ញប្បទាន លើគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍នានា។ដូចនេះ លទ្ធភាពក្នុងការគ្រប់គ្រងហិរញ្ញប្បទានក្នុងស្រុក នឹងអាចជួយឲ្យកម្ពុជាកាត់បន្ថយការពឹងផ្អែកលើបំណុលបរទេស»។
លោកស្រីជា សេរី អគ្គនាយកបច្ចេកទេសនៃធនាគារជាតិកម្ពុជា បានថ្លែងប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មាននៅក្នុងកម្មវិធីនិយាយពីប្រវត្តិនៃការបង្កើត និងការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀល ដែលធ្វើឡើងនៅឯមជ្ឈមណ្ឌលសហប្រតិបត្តិការកម្ពុជា ជប៉ុន កាលពីខែមីនាថា ទោះបីរដ្ឋាភិបាលបានខិតខំបង្កើនការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលក៏ដោយ ប្រាក់រៀលដែលប្រើប្រាស់នៅក្នុងទីផ្សារ គឺមានតែ ១០ភាគរយប៉ុណ្ណោះ។ លោកស្រី ថ្លែងថា ការជំរុញឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ និងអ្នកជំនួញមកប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀល គឺជាដំណើរដ៏ស្មុគ្រស្មាញមួយ ហើយត្រូវការពេលវេលាច្រើន។
«ធម្មតាបើយើងប្រើប្រាស់ រូបិយវត្ថុជាតិយើងតែម្តង វាអត់មានហានិភ័យទេ គេប្រើគ្រប់គ្នា។ ប៉ុន្តែបញ្ហាស្រុកយើងនេះ គឺយើងប្តូរពីលុយគេ មកលុយយើង។ អញ្ចឹងការផ្លាស់ប្តូរនេះ វាអាចពិបាកទាំងប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា ឬក៏ទម្លាប់អ្វីមួយ។ អានេះហើយ គឺជាផលលំបាក»។
ក៏ប៉ុន្តែ លោកស្រីមានសុទិដ្ឋិនិយមថា បា្រក់រៀលនឹងកាន់តែមានសុខភាពល្អមាំមួនទៅថ្ងៃអនាគត ដោយសារ រដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់អាទិភាពដល់ការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលសម្រាប់ប្រតិបត្តិការទូទាត់សេវាសាធារណៈ។ នេះមានន័យថា រដ្ឋាភិបាលបានជំរុញឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ធ្វើការបង់កម្រៃសេវាសាធារណៈជាប្រាក់រៀល និងការប្រមូលពន្ធពីប្រជាពលរដ្ឋ និងអ្នកវិនិយោគជាប្រាក់រៀលជាដើម។
លោក ស្រីជា សេរី បន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលក៏ពុំសូវស្វាគមន៍ផងដែរ ចំពោះវិនិយោគិនណា ដែលមករកស៊ីក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយការប្រើប្រាស់ប្រាក់ដុល្លារនោះ។ លោកស្រី បញ្ជាក់ថាវិនិយោគិនដែលផ្តេកផ្តួលលើប្រាក់ដុល្លារ គឺគ្រាន់តែជាជនឆក់ឱកាសតែប៉ុណ្ណោះ។
«អ្នកដែលមក ដែលមើលឃើញលុយដុល្លារមកហ្នឹង ភាគច្រើន ជាអ្នកវិនិយោគដែលឆ្លៀតឱកាស។ អញ្ចឹង គាត់មកវិនិយោគហ្នឹង តែលុយឡើងលុយចុះ គាត់លក់ចេញទៅភ្លាម។ ហើយ យើងជាទូទៅ យើងអត់ស្វាគមន៍។ យើងមិនចង់ទទួលអ្នកវិនិយោគឆ្លៀតឱកាសទេ។ យើងចង់បានវិនិយោគិនណាដែលគាត់មកហើយ គាត់ commit [ប្តូរប្តេជ្ញ] ជាមួយនឹងយើង ជាមួយនឹង cycle [ការវិលចុះវិលឡើង] នៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើង ព្រោះសេដ្ឋកិច្ចមួយវាមិនអាចឡើងរហូតទេ។ វាមានឡើង វាមានចុះ។ អញ្ចឹងយើងចង់បានអ្នកវិនិយោគណា ដែលគាត់នៅជាមួយយើង ទោះជាមានចុះមានអីគាត់សុខចិត្តទ្រាំនៅជាមួយយើង ចាំដល់អា cycle វាឡើងមកវិញ»។
ថ្វីដ្បិតតែប្រាក់រៀល មិនស្ថិតនៅក្នុងក្រសែភ្នែក វិនិយោគិន ឆ្លៀតឱកាសនិយមក្តី ប្រាក់រៀលបានផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលកំពុងរស់នៅតាមទីជនបទនៃប្រទេសកម្ពុជា។
យោងតាមឯកសារនិយាយពីសារៈសំខាន់នៃប្រាក់រៀលសម្រាប់កម្ពុជារបស់ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា ប្រជាជនពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ ៧០ភាគរយ កំពុងរស់នៅតាមតំបន់ជនបទ ហើយភាគច្រើនប្រកបរបរកសិកម្ម។ ប្រាក់រៀលបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ របស់ពួកគេ ដូចជាសម្រាប់ការជួញដូរ និងការចំណាយនានា។
ឯកសារនោះឲ្យដឹងថា ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមទីជនបទ ក៏ប្រឈមនឹងការខ្ចីប្រាក់រៀល ដែលមានកម្រិតអត្រាការប្រាក់ខ្ពស់ផងដែរ ដោយសារតែ គ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុដែលធ្វើប្រតិបត្តិការនៅតាមជនបទ ទទួលបានមូលនិធិវិនិយោគិនបរទេស និងពីអ្នកដាក់ប្រាក់បញ្ញើជាប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក។ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមនេះ ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមទីជនបទត្រូវ ជំរុញការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលតាមរយៈការសន្សំ និងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចផ្សេងៗ ដែលអាចជួយកាត់បន្ថយចំណាយនៃកម្ចីជាប្រាក់រៀល និងជំរុញបរិយាប័ន្នហិរញ្ញវត្ថុកម្ពុជា។ ឯកសារដដែលពន្យល់ថា៖
«ការណ៍នេះនឹងជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៅតាមជនបទ ជាពិសេសវិស័យកសិកម្ម ដែលរួមចំណែកប្រមាណ ៣០ភាគរយនៃផលិតកម្មក្នុងស្រុក»។
លោកឧកញ៉ា ភូ ពុយ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃសហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជា ថ្លែងថា ការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលនៅតាមទីជនបទ បានកើនឡើងនៅក្នុងរយៈពេលពីរ បីឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ លោកនិយាយថា ការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀល បានជួយកាត់បន្ថយការខាតបង់របស់ប្រជាកសិករនៅក្នុងការប្តូរប្រាក់។
«ពីរឆ្នាំកន្លងមកនេះ យើងមានការដូរច្រើន មកលក់ជាលុយខ្មែរក្នុងស្រុកហ្អ៎ា ទិញចូលលក់ចេញ ទាំងច្រូតស្រូវ និងលក់ចេញអង្ករ។ រីឯការនាំចេញអង្ករ ជាទូទៅយើងទូទាត់ជាលុយដុល្លារទាំងអស់។ នាំចេញទៅក្រៅប្រទេស។ អញ្ចឹងការប្រើប្រាស់ទិញស្រូវពីប្រជាកសិករនេះ និយាយឲ្យចំទៅបើយើងប្រើប្រាក់រៀលរបស់យើង វាល្អមែនទែន វាស្រួល ហើយកសិករគាត់យកទៅក៏ប្រើប្រាស់ស្រួលដែរ។ អាហ្នឹង អញ្ចឹងរយៈពេលប៉ុន្មាន២ឆ្នាំ ៣ឆ្នាំកន្លងមកនេះ វាការប្រើប្រាស់លុយរៀល កើនទៅ កើនទៅ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកឲ្យដឹងបន្ថែមថា ប្រាក់រៀលនៅតែមិនអាចប្រើជំនួសប្រាក់ដុល្លារបានទេសម្រាប់ការនំាចេញអង្ករពីប្រទេសកម្ពុជាទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិ។
«បើយើងកុងត្រាលុយខ្មែរ គេអត់ make sure កុងត្រាជាមួយយើងទេ អញ្ចឹងហ្ហាស។ អញ្ចឹងកុងត្រាជាដុល្លារ អាហ្នឹងសម្រាប់លក់ចេញ ការលក់ចេញទៅក្រៅប្រទេស។ រីឯសំខាន់គឺក្នុងស្រុកនេះ ដែលយើងត្រូវរួមគ្នាទាំងអស់គ្នា ប្រើលុយរៀលដើម្បីឲ្យមានជាទូទៅ ទៅ យើងរក្សាបាន ទាំងកសិករ ទាំងអ្នកទិញចូល វាមានការកំណត់មួយច្បាស់លាស់ ប្រើប្រាស់លុយវាស្រួល»។
ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវគេដឹងថា កំពុងប្រឈមនឹងការប្រើប្រាស់សាច់ប្រាក់ជាច្រើនប្រភេទ ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ គេសង្កេតឃើញបា្រក់ដុល្លារមានឥទ្ធិពលក្នុងទីផ្សារកម្ពុជា ប្រាក់បាតថៃ ប្រាក់គីបរបស់ឡាវនិងប្រាក់ ដុង របស់វៀតណាមក៏មានឥទ្ធិពលក្នុងការទូទាត់ថ្លៃទំនិញនៅតាមតំបន់ព្រំដែនជាប់ប្រទេសទាំងនោះដែរ។
ក៏ប៉ុន្តែសេដ្ឋវិទូកម្ពុជា បានមើលឃើញពីស្ថានភាពនឹងននៃតម្លៃប្រាក់រៀល ដែលបានធ្វើចរាចរណ៍នៅក្នុងទីផ្សារ ក្នុងរយៈពេលជាង២០ឆ្នាំមកនេះ ទោះបីជា ប្រាក់រៀលនៅមិនទាន់អាចជំនួសប្រាក់ដុល្លារបាន សម្រាប់ការនាំចេញ និងនាំចូលទំនិញធំៗក្តី។
លោកចាន់ សុផល អ្នកវិភាគសេដ្ឋកិច្ចឯករាជ្យ និងជាប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីការសិក្សាគោលនយោបាយ បានប្រាប់ VOA ថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរបានផ្តល់ទំនុកចិត្តលើការប្រើប្រាស់រៀល ដែលស្ថិតក្រោមការគាំពារពីធនាគារកណ្តាលនៃប្រទេសកម្ពុជា។
«ជាក់ស្តែង ក្នុងរយៈពេលជាង២០ឆ្នាំ កន្លងមក យើងឃើញក្រដាសប្រាក់រៀលយើង មិនធ្លាក់ថ្លៃទេ បើធៀបនឹងដុល្លារ អញ្ចឹងហើយបានជាប្រជាពលរដ្ឋ មិនប្រកាន់ទេ ក្នុងការសល់ប្រាក់រៀល។ គេអាចសន្សំទុកជាប្រាក់រៀល ក៏បានដែរពីព្រោះប្រាក់រៀលមិនចុះថ្លៃទេ ហើយការមិនចុះថ្លៃនេះ គឺធនាគារជាតិអាចមានអន្តរាគមន៍ រក្សាថ្លៃប្រាក់រៀល ឲ្យនៅជុំវិញ ៤០០០រៀល នៅក្នុងមួយដុល្លារបាន ដោយសារតែបរិមាណប្រាក់រៀលមានកម្រិត ប្រហែលជា ១០ ទៅ ១៥ភាគរយនៃសាច់ប្រាក់ សរុបនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចយើង»។
ឯកសាររបស់ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា ចេញផ្សាយកាលពីឆ្នាំមុននេះ និងនិយាយអំពី «ការពង្រឹង ការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលនៅប្រទេសកម្ពុជា» បានឲ្យដឹងពីសាវតារ និងមូលហេតុនៃដុល្លារូបនីយកម្មនៅកម្ពុជា។ ឯកសារនោះ បានរៀបរាប់ថា ក្រោយថ្ងៃរំដោះ ៧មករា ឆ្នាំ ១៩៧៩ សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា បានបាត់បង់មូលដ្ឋានគ្រឹះទាំងស្រុងលើគ្រប់វិស័យ ខណៈដែលប្រព័ន្ធរូបិយវត្ថុ និងធនាគារត្រូវបានបំផ្លាញ។
នៅក្នុងគ្រានោះ ប្រជាជនធ្វើការដោះដូរទំនិញ និងទំនិញដោយផ្ទាល់ ហើយមួយរយៈបន្ទាប់មក បានយកវត្ថុមានតម្លៃដូចជាមាស ផ្លាទីន ជាដើមធ្វើជាមធ្យោបាយដោះដូរ និងទូទាត់ទំនិញ និងសេវា។ នៅខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៩ ធនាគារកណ្តាលដែលជាអាជ្ញាធររូបិយវត្ថុ ត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញ ហើយរូបិយវត្ថុជាតិ ក៏ត្រូវបានចេញផ្សាយជាថ្មីនៅខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៨០ និងដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់ជាលើកដំបូង។ ក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ទី៨០ នោះ រាល់ប្រតិបត្តិការធំៗ ដូចជាការទិញរថយន្ត ម៉ូតូ ផ្ទះ ក៏នៅតែត្រូវបានទូទាត់ជាមាស និងផ្លាទីននៅឡើយ។
ក៏ប៉ុន្តែ បើយោងទៅតាមឯកសារដដែលនោះ វត្តមាននៃ «អាជ្ញាធរបណ្តោះអាសន្នរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា ព្រមទាំងប្រតិបត្តិការរបស់អាជ្ញាធរនេះនៅកម្ពុជា ក្នុងរយៈពេលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩២ ដល់ខែកញ្ញាឆ្នាំ១៩៩៣ បានចំណាយចំនួនប្រមាណ ២ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក»។
ចាប់ពីពេលនោះមកប្រជាជនកម្ពុជា និងវិនិយោគិនក្នុងស្រុក និងបរទេសបានចាប់ផ្តើមផ្លាស់ប្តូរពី ការប្រើប្រាស់លោហធាតុមានតម្លៃ ទៅជាការប្រើប្រាស់ក្រដាសប្រាក់ដុល្លារ ដែលជាកត្តាវាស់តម្លៃ រួមទាំងក្នុងប្រតិបត្តិការទូទាត់ វិនិយោគ និងសន្សំ។
បើគិតមកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺជាង៣០ឆ្នាំមកហើយ ដែលប្រាក់ដុល្លារនៅតែ ដើរតួនាទីសំខាន់ សម្រាប់ការផ្លាស់ប្តូរពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសដទៃទៀតក្នុងពិភពលោក។ យ៉ាងណាមិញ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនបានចុះញ៉មទៅនឹងឥទ្ធិពលរបស់ប្រាក់ដុល្លារនោះទេ ដោយរដ្ឋាភិបាល បានដាក់ចេញគោលនយោបាយក្នុងការបន្ថយឥទ្ធិពលប្រាក់ដុល្លារ តាមអ្វីដែលអ្នកសេដ្ឋកិច្ចហៅថា ជាដំណើរនៃការធ្វើ បដិដុល្លាររូបនីយកម្ម។
លោកចាន់ សុផល សេដ្ឋវិទូកម្ពុជា ពន្យល់ថា ប្រសិនបើប្រទេសកម្ពុជា នៅតែពឹងផ្អែកលើប្រាក់ដុល្លារនោះ រដ្ឋាភិបាលនឹងខាតបង់ប្រយោជន៍ពីការបោះពុម្ពក្រដាសប្រាក់ដោយខ្លួនឯង ហើយនឹងមិនអាចធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រងចរន្តសាច់ប្រាក់ដោយខ្លួនឯងបានទេ។
ហេតុដូច្នេះ រដ្ឋាភិបាល នៅក្នុងការគិតគូវែងឆ្ងាយ បានព្យាយាមផ្តល់តួនាទីកាន់តែខ្លាំងទៅដល់ប្រាក់រៀលនៅក្នុងសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្ម។ តែលោកថា ដំណើរការធ្វើឲ្យប្រាក់រៀលមានតម្លៃគឺជាដំណើរវែងឆ្ងាយមួយ ដែលត្រូវការភាពអត់ធ្មត់ និងការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់។
«នៅក្នុងម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច គឺរាជរដ្ឋាភិបាលយើង ជាពិសេសខាង ធនាគារជាតិ ប្រសិនជាយើងគ្រប់គ្រងសាច់ប្រាក់បានដោយខ្លួនយើង យើងអាចប្រើមធ្យោបាយបង្កើន បរិមាណនៅលើទីផ្សារ ឬក៏បន្ថយបរិមាណសាច់ប្រាក់នៅលើទីផ្សារ ឬក៏យើងអាចដំឡើងការប្រាក់ ឬក៏បន្ថយការប្រាក់ពីធនាគារ ជាតិ ដើម្បីឲ្យសេដ្ឋកិច្ចយើង មានការរីកចម្រើន ឬក៏កុំឲ្យកើនលឿនពេក ដែលអាចបង្ករទៅជាបញ្ហា អតិផរណាផ្សេងៗ»។
ទោះជា ការធ្វើឲ្យប្រាក់រៀលមានតួនាទីកាន់តែខ្លាំងនៅក្នុងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុក ពិតជាអនុញ្ញាតអាចឲ្យរដ្ឋាភិបាល ជាពិសេសគឺធនាគារជាតិកម្ពុជា អាចគ្រប់គ្រងចរន្តសាច់ប្រាក់ក្តី អ្នកសេដ្ឋកិច្ចរូបនេះ បានថ្លែងថា ការគ្រប់គ្រងសាច់ប្រាក់ គឺប្រៀបដូចជាការតាមមើលកម្រិតឈាមនៅក្នុងរាងកាយរបស់មនុស្ស ដែលមិនអាចកើនឡើងខ្លាំងជ្រុល ឬក៏ខ្វះខ្លាំងពេកនោះដែរ។
«ធនាគារជាតិដូចជាបេះដូង ដែលបញ្ចេញឈាមហើយ ទាញចូលមកវិញ គឺជាមុខងារសំខាន់ណាស់។ ហើយអញ្ចឹង នៅពេលដែលខ្លួនយើង មិនអាចគ្រប់គ្រងបាន ឧទាហរណ៍ដូចជាក្នុងសេដ្ឋកិច្ចយើង គឺមានន័យថា ឈាមយើងមួយចំនួនហ្នឹងជាឈាមបរទេស។ បញ្ចេញបញ្ចូលបានដោយគេ យកប្រាក់ចូលមកច្រើន ឬក៏យកចេញទៅវិញច្រើន យើងពិបាកគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនយើងបាន»។
ទំនងជាមានចេតនា ចង់ឲ្យប្រាក់រៀលជំនួសប្រាក់ដុល្លារ នៅក្នុងសកម្មភាពជួញដូរធំៗ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា បានសម្រេចយកប្រាក់រៀលធ្វើជាឧបករណ៍ជួញដូរនៅផ្សារមូលបត្រកម្ពុជា ដែលបានដាក់ឲ្យដំណើរការជាងបួនឆ្នាំមកនេះ។ វាជាដំណើរការមួយដែលស៊ីគ្នាទៅនឹងគោលនយោបាយបដិដុល្លាររូបនីយកម្មរបស់ធនាគារជាតិកម្ពុជា។ នេះបើយោងទៅតាមការបញ្ជាក់ពីមន្ត្រីនៃផ្សារមូលបត្រកម្ពុជា។
លោកល្មុន សុឡី ប្រធាននាយកដ្ឋានប្រតិបត្តិការទីផ្សារនៃផ្សារមូលបត្រកម្ពុជា (Cambodia Securities Exchange)ថ្លែងថា ធនាគារជាតិកម្ពុជា ជាភាគីសំខាន់មួយដែលបានស្នើឲ្យមានការជួញដូរភាគហ៊ុន ជាប្រាក់រៀល នៅក្នុងផ្សារមូលប័ត្រដែលកំពុងឃើញកំណើនក្រុមហ៊ុនចុះបញ្ជីដោយសន្សឹមៗ។
«តាមពិតរឿងហ្នឹងវាមានការពិភាក្សាគ្នាច្រើនតាំងពីមុនបើកផ្សារ ព្រោះការហ្នឹង ខាងផ្សារហ៊ុនចង់ ចង់មានជួញដូរជាដុល្លារទេ តាមពិតទៅ។ ប៉ុន្តែដោយសារខាងធនាគារជាតិ គាត់ទទូចមែនទែនកាលហ្នឹង ដោយសារវាប៉ះពាល់ជាមួយនយោបាយបដិដុល្លារូបនីយកម្មនោះ របស់គាត់នោះ គាត់ក៏ ទទូចឲ្យខាងផ្សារហ៊ុនហ្នឹង ជួញដូរជាប្រាក់រៀលវិញ»។
លោកតាន់ មុន្នីវណ្ណ អគ្គនាយករងនៃក្រុមហ៊ុនម៉ុង ឬទ្ធីគ្រុប ថ្លែងថា កម្ពុជាដល់ពេលដែលត្រូវបង្កើនការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលរបស់ខ្លួន ដើម្បីបញ្ចៀសពីគំនាបនៃការឡើងចុះអត្រាប្តូរប្រាក់បរទេសដែលអាចនឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុក។ លោកបញ្ជាក់ថា៖
«ខ្ញុំជឿថាប្រទេសណាក៏ដោយ បើសិនជាយើងពង្រឹងឲ្យប្រើប្រាស់រូបិយប័ត្រក្នុងស្រុកវាខ្លាំង ខ្ញុំឧទាហរណ៍ដូចស្រុកក្រៅអញ្ចឹង កាលណាយើងឲ្យដុល្លារ គេអត់យកទេ ឃើញទេ គេអត់ឲ្យយកតែម្តង ដល់អញ្ចឹងមានន័យថា ប្រាក់រៀលហ្នឹងទីមួយ គឺវានៅ stable ហើយវាមានតម្លៃ ដល់សព្វថ្ងៃនេះ វានៅតែមានពីរជម្រើស។ អញ្ចឹងទេ ខ្ញុំគិតថា យើងគាំទ្រទាំងអស់គ្នាទៅ។ ខ្ញុំក្រុមហ៊ុនម៉ុងឬទ្ធី មានជំហរហើយ ជំហរមិនចង់ឲ្យប្រើប្រាស់ដុល្លារទេ យើងចង់ប្រើប្រាក់រៀល គ្រាន់តែធ្វើម៉េចការប្រើប្រាស់ប្រាក់រៀលហ្នឹង មានឥទ្ធិពល វាទាល់តែយើងទាំងអស់គ្នាហ្នឹងនាំគ្នាប្រើ។ បើសិនយើងអត់នាំ គ្នាប្រើ ក្រុមហ៊ុនមួយៗ ទប់អត់រួចទេ ខ្ញុំគិតថាអញ្ចឹងទៅណ៎ា»។
តាមការអះអាង និងពន្យល់របស់ក្រុមអ្នកជំនួញ សេដ្ឋវិទូ និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជាប្រាក់រៀល ហាក់ដូចជាវត្ថុមួយដ៏មានតម្លៃដែលតម្រូវឲ្យមានការពារពីការរងឥទ្ធិពលនៃការប្រែប្រួលសេដ្ឋកិច្ចខាងក្រៅប្រទេស ឬក៏ក្នុងស្រុក។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសដ៏ក្រីក្រនេះ ត្រូវគេដឹងថា ច្រើនតែជួបវិបតិ្តនយោបាយ នៅក្រោយការបោះឆ្នោត។ ស្ថានភាពនយោបាយផុយស្រួយ ដែលកើតមានបន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតនេះហើយ ដែលបានធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមួយភាគធំ នៅតែមិនទាន់មានទំនុកចិត្តពេញលេញលើការសន្សំប្រាក់រៀល។
អ្នកដែលមិនទុកចិត្តមែនទែននោះ គឺអ្នកមានលុយវាល់លាន ដែលតម្រូវឲ្យពួកគេ ជ្រើសរើសយកវត្ថុមានតម្លៃផ្សេងទៀតមកសន្សំជំនួសឲ្យប្រាក់រៀល។ វត្ថុនោះ គឺជាមាសតែម្តង ដែលសូម្បីតែអ្នកសេដ្ឋកិច្ចក៏បានយល់ថា វាជាទ្រព្យសន្សំមួយដែលគួរឲ្យទុកចិត្ត និងមានសុវត្ថិភាពជាទីបំផុត៕
