អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកបានចេញផ្សាយរបាយការណ៍មួយអំពីវិវាទដីធ្លីក្នុងឆ្នាំ២០២១ ដោយរកឃើញថា ជម្លោះដីធ្លីកើតឡើងប្រមាណ១៧០ករណី និងប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋជាង៦ម៉ឺននាក់។
របាយការណ៍ដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី៨ ខែកុម្ភៈនេះ បញ្ជាក់ថា ប្រជាពលរដ្ឋរងការរំលោភបំពាន ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ការគំរាមកំហែង ការចាប់ខ្លួន ការឃុំខ្លួន និងការចោទប្រកាន់តាមផ្លូវតុលាការជាដើម។
របាយការណ៍កម្រាស់៣៤ទំព័ររបស់សមាគមអាដហុកឲ្យដឹងថាវិវាទដីធ្លីក្នុងឆ្នាំ២០២១ មានចំនួន១៦៩ករណី លើទំហំផ្ទៃដីជាង៥២.៦០០ហិកតា និងប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋជាង១៧.០០០គ្រួសារ ស្មើប្រមាណជាង៦១.០០០នាក់ ហើយក្នុងនោះក៏មានជនជាតិដើមភាគតិចរងផលប៉ះពាល់ ជាង១. ៣០០គ្រួសារផងដែរ។
ក្នុងចំណោមវិវាទដីធ្លីប្រមាណ១៧០ករណីនោះ អង្គការអាដហុកកត់សម្គាល់ថា មានករណីរំលោភបំពានដោយបុគ្គលមានអំណាចចំនួន៦៦ករណីរំលោភបំពានដោយអ្នកមានទ្រព្យចំនួន២៧ ករណី ចាប់ខ្លួនចោទប្រកាន់ ឃុំខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋដែលជាគូភាគីវិវាទចំនួន៣៥ករណីដែលមានជនរងគ្រោះជិត១៦០នាក់ កំពុងជាប់បណ្តឹងអាជ្ញា ក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់តុលាការ។របាយការណ៍បន្ថែមថា ៦ករណីទៀតមានជនរងគ្រោះ១៧នាក់ កំពុងជាប់ឃុំជាបណ្តោះអាសន្ន និងម្នាក់ធ្លាក់ខ្លួនឈឺធ្ងន់ធ្ងររហូតដល់ស្លាប់ក្រោយបញ្ជូនទៅមន្ទីរពេទ្យ។
អង្គការអាដហុកបន្ថែមថា ករណីមួយចំនួនទៀតគឺការអនុវត្តច្បាប់មិនពេញលេញ និងលម្អៀង និងការប្រើប្រាស់ឥទ្ធិពលរបស់អ្នកមានអំណាច អ្នកមានទ្រព្យ ឬក្រុមហ៊ុន ដោយខ្វះការពិគ្រោះយោបល់ជាសាធារណៈនៃគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ក្រោមរូបភាពសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចរាប់ពាន់ហិកតា។
សមាគមអាដហុកឲ្យដឹងទៀតថា មានការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើប្រជាពលរដ្ឋ ដូចជាការបំបាក់ស្មារតី និងធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបាក់ស្បាតមិនហ៊ានប្រើសិទ្ធិក្នុងការតតាំងដោយសន្តិវិធី ដើម្បីទាមទារអ្វីដែលជារបស់ខ្លួនមកវិញពីព្រោះក្នុងសំណុំរឿងភាគច្រើន ប្រជាពលរដ្ឋរងគ្រោះក្លាយជាចុងចម្លើយទៅវិញ ដែលតែងតែត្រូវបានចោទប្រកាន់ពី«បទ ហិង្សាដោយចេតនាមានស្ថានទម្ងន់ទោស បទញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ និងបទប្រឆាំងនឹងអ្នករាជការសាធារណៈមានស្ថានទម្ងន់»ជាដើម។
សមាគមអាដហុកបានចេញអនុសាសន៍មួយចំនួនថា តុលាការគប្បីប្រើប្រាស់យន្តការបង្អង់បណ្តឹងអាជ្ញា បញ្ឈប់ការចាប់ខ្លួន ការចោទប្រកាន់ ការឃុំខ្លួន។ សមាគមនេះស្នើឲ្យចៅក្រមប្រើការឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្នជាជម្រើសចុងក្រោយបំផុតក្នុងដំណើរការនីតិវិធី។ សមាគមនេះលើកឡើងថា ត្រូវដាក់ទោសទណ្ឌចំពោះបុគ្គល ឬភាគីណាដែលបានប្រើហិង្សាទៅរំលោភបំពាន បំផ្លិចបំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិ ផ្ទះសម្បែង ផលដំណាំរបស់ភាគីម្ខាងទៀតដោយខុសច្បាប់។
ក្រសួងពាក់ព័ន្ធ តុលាការ គណៈកម្មការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីត្រូវពន្លឿន និងពង្រឹងការដោះស្រាយបញ្ចប់វិវាទដីធ្លីដែលនៅកកស្ទះឲ្យបានឆាប់រហ័ស មានតម្លាភាព យុត្តិធម៌ និងមិនលម្អៀង ហើយអាជ្ញាធរត្រូវបញ្ឈប់ការប្រើកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធបង្រ្កាបអ្នកតវ៉ាទាមទារដោយសន្តិវិធី។ នេះបើតាមរបាយការណ៍នេះ។
បើតាមអង្គការអាដហុក ខេត្តកណ្តាលមានវិវាទដីធ្លីធ្ងន់ធ្ងរជាងគេ ដែលមានការប្រើប្រាស់ហិង្សា ការវាយបង្ក្រាប ការបាញ់ប្រហាររបួសធ្ងន់ ការចាប់ខ្លួនការចោទប្រកាន់ ការឃុំខ្លួន និងករណីខ្លះប្រជាពលរដ្ឋភ័យខ្លាចរត់ចេញពីលំនៅដ្ឋានជាដើម។ សមាគមអាដហុក បានកត់សម្គាល់ទាក់ទងករណីជម្លោះដីធ្លីក្នុងស្រុកកណ្តាលស្ទឹង ខេត្តកណ្តាល រវាងប្រជាពលរដ្ឋជាង៣០០គ្រួសារ និងក្រុមហ៊ុនសាងសង់ព្រលានយន្តហោះអូស៊ីអាយស៊ី (OCIC) ដែលបានអូសបន្លាយជាង៣ឆ្នាំមកហើយ។ អង្គការ អាដហុកលើកឡើងករណីគំរាមកំហែងដោយប្រើកម្លាំងបាញ់រះលើប្រជាពលរដ្ឋក្នុងឃុំទួលព្រិចស្រុកអង្គស្នួល បណ្តាលឲ្យពលរដ្ឋម្នាក់រងរបួសធ្ងន់ ធ្លាយស្មាខាងឆ្វេង និងការស្លាប់ពលរដ្ឋម្នាក់ក្នុងពេលឃុំខ្លួនក្នុងពន្ធនាគារ ក្រោយមានជម្លោះដីធ្លីក្នុងស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្តាល។
ប្រជាពលរដ្ឋម្នាក់ អ្នកស្រី លូង ជ្រៀច អាយុ៥១ឆ្នាំ ដែលមានវិវាទដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនOCIC របស់ឧកញ៉ា ពុង ឃាវសែ ក្នុងគម្រោងសាងសង់ព្រលានយន្តហោះ បានប្រាប់វីអូអេថា ប្រជាពលរដ្ឋមិនទាន់ទទួលបានដំណោះស្រាយសមរម្យណាមួយនៅឡើយទេពីក្រុមហ៊ុន។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «អត់ទេអូន អើយ! មិនទាន់មានចម្លើយថា កន្លែងណាមួយឲ្យប្រជាពលរដ្ឋធូរ[ចិត្ត]ទេ មានតែ៨ដុល្លារប៉ុណ្ណឹង។ បើអ្នកឯងមិនយកគេ[អាជ្ញាធរ]ត្រូវតែធ្វើ។វាមិនហួសពីអារកខ្យងយកឈាមទេ!»
អ្នកស្រីបន្តថា កាលពីព្រឹកមិញ អាជ្ញាធរបានដាក់កងកម្លាំងចុះមកយាមកាមនិងបិទផ្លូវនៅមុខសាលាបឋមសិក្សាកំពង់តាឡុង ហើយបានសម្លុតឲ្យអ្នកស្រីលុបរូបភាពដែលថតបាន ពាក់ពន្ធនឹងអាជ្ញាធរឈូសឆាយដី។
អ្នកស្រីស្នើទៅស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធជួយរកដំណោះស្រាយ និងផ្តល់សំណងលើវិវាទដីធ្លីនេះឲ្យបានសមរម្យ ដើម្បីមានលទ្ធភាពដោះដូរទៅកន្លែងថ្មី។
វីអូអេបានទាក់ទងទៅលោក ពុង ឃាវសែប៉ុន្តែជំនួយការរបស់លោកបានឲ្យអ្នកយកព័ត៌មានវីអូអេទាក់ទងទៅអាជ្ញាធរវិញ។
វីអូអេមិនទាន់អាចសុំការអតា្ថធិប្បាយពីលោក គង់ សោភ័ណ អភិបាលខេត្តកណ្តាល និងលោក ជិន ម៉ាលីន រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងយុត្តិធម៌បាននៅឡើយទេ។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន ប្រាប់វីអូអេថា លោកមិនទាន់ទទួលបាន និងមិនទាន់បានឃើញរបាយការណ៍របស់សមាគមអាដហុកនៅឡើយទេ ដូច្នេះលោកមិនអាចឆ្លើយតបជុំវិញរបាយការណ៍នេះបានឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកបានអំពាវ នាវ និងលើកទឹកចិត្តប្រជាពលរដ្ឋដែលមានបញ្ហាផ្សេងៗ ឬវិវាទដីធ្លី ដែលមិនទទួលយកបាននូវដំណោះស្រាយ ដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការ ឬសុំជំនួយពីនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ តាមរយៈហ្វេសប៊ុក និងចៀសវាងបង្កបញ្ហាដល់អាជ្ញាធរចុះអនុវត្តច្បាប់នៅតាមមូលដ្ឋាន។
លោកថ្លែងថា៖ «ឥឡូវនេះ យើងពិបាកនិយាយ។ការអនុវត្តច្បាប់ ឬនីតិរដ្ឋហ្នឹង អាជ្ញាធរលោកមានភស្តុតាងថា ជនទាំងអស់ហ្នឹង បង្កើតសកម្មភាពមួយដែលអាចប៉ះពាល់ដល់សុវត្ថិភាព ហើយនិងសន្តិសុខដល់ការអនុវត្តច្បាប់ណាមួយ។ ក៏ប៉ុន្តែការអនុវត្តច្បាប់នោះលោកមិនទទួលព្រម លោកអាចរកវិធីប្តឹងបន្តទៅទៀត»។
លោក ស៊ឹង សែន ករុណា អ្នកនាំពាក្យរបស់សមាគមការពារសិទិ្ធមនុស្សអាដហុកប្រាប់វីអូអេថា ប្រជាពលរដ្ឋដែលរងគ្រោះរឿងទំនាស់ដីធ្លីតែងតែប្រើប្រាស់យន្តការផ្លូវច្បាប់ប៉ុន្តែពួកគេមិនត្រូវបានគេយកចិត្តទុកដាក់ ឬមិនទទួលបានដំណោះស្រាយឡើយ។ផ្ទុយទៅវិញ មានការប្តឹង ចោទប្រកាន់ និងការចាប់ឃុំខ្លួនជាដើម។
លោកថ្លែងថា៖ «កាលណាការដាក់ប្តឹងតាមយន្តការផ្លូវច្បាប់មិនមានដំណោះស្រាយឲ្យគាត់ទទួលបានយុត្តិធម៌វាធ្វើឲ្យបាត់ជំនឿចិត្តរបស់ពួកគាត់ទៅលើស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ក៏ដូចជាតុលាការហ្នឹងហើយ។ អ៊ីចឹងបានជាពួកគាត់តែងតែរងគ្រោះ ហើយតែងតែចោទប្រកាន់ការអនុវត្ត តួនាទីរបស់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ដូចជាតុលាការហ្នឹង មានន័យថា ខ្វះឯករាជ្យភាពក្នុងការរកយុត្តិធម៌ជូនពួកគាត់ជាដើម»។
លោកបន្តថាក្នុងវិវាទដីធ្លីគួរមានដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី ដែលអាចទទួលបានទាំងសងខាង និងចៀសវាងការប្រើប្រាស់កម្លាំង ការគំរាមកំហែង ការដាក់សម្ពាធ ដោយបង្ខំប្រជាពលរដ្ឋនូវអ្វីដែលពួកគេមិនអាចទទួលយកបាន៕
