វ៉ាស៊ីនតោន៖ អ្នកតស៊ូមតិដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយល់ថាដើម្បីធានាឱ្យមានដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងសភាជាតិគឺស្ថាប័ននីតិប្បញត្តិមួយនេះត្រូវពិនិត្យមើលនិងកែសម្រួលបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងដើម្បីអាចឱ្យគណបក្សមិនកាន់អំណាចមានតួរនាទីច្បាស់លាស់ក្នុងការអនុវត្តការងាររបស់ខ្លួន។
លោកអ៊ូ វីរៈ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាបញ្ជាក់ក្នុងកម្មវិធីហេឡូVOAកាលពីថ្ងៃច័ន្ទថាការតាក់តែងបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងដែលគេយកមកប្រើនាពេលបច្ចុប្បន្នត្រូវបានតាក់តែងឡើងដោយលក្ខណៈ«ដែលប្រឆាំងនឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទាំងស្រុង»។
លោកអ៊ូ វីរៈ បានបន្ថែមថា៖
«បើសិនជាយើងមើលតាមរូបមន្ត ឥឡូវយើងឃើញអណត្តិទី៥នេះ យើងថាគណបក្សប្រជាជនគាត់បាន៦៨កៅអី អញ្ចឹងគាត់ជាអ្នកអនុម័តបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុង ហើយដើម្បីអនុម័តបានគឺទាមទារតែ៦២សំឡេងទេដើម្បីអនុម័ត។ អញ្ចឹងអ្នកណាដែលមាន៦២សំឡេងអាចអនុម័តនូវបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងមួយដែលធ្វើឱ្យគណបក្សដែលមានសំឡេងច្រើនជាងគេមានឥទ្ធិពល អាចដកឥទ្ធិពលឬក៏ អាចដកតួរនាទីរបស់គណបក្សដែលមានសំឡេងតិចទាំងស្រុកក៏បាន»។
លោកបានស្នើឡើងថាបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងគឺត្រូវតែត្រូវកែទៅធ្វើការអនុម័តដោយសំឡេងពីរភាគបីសម្រាប់ការជ្រើសរើសតំណែងប្រធាន អនុប្រធានសភា និងប្រធានគណៈកម្មការជំនាញរបស់សភាដើម្បីទប់ស្កាត់គណបក្សដែលមានសំឡេងភាគច្រើនដាច់ខាតក្តោបក្តាប់យកតំណែងប្រធានគណៈកម្មការទាំងអស់។
លោកអ៊ូ វីរៈ ក៏ស្នើឡើងដែរថាការឈ្លេចសួររដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើឡើងត្រឹមតែកម្រិតគណៈកម្មការជំនាញបានហើយដោយមិនចាំបាច់ដល់សភាពេញអង្គទេព្រោះវាអាចមានពេលសួរបានច្រើន ហើយវាជាការផ្តល់អំណាចទៅឱ្យគណបក្សប្រឆាំងច្រើនផងដែរ។ ជាពិសេសនោះទៀតគឺការសួរដេញដោលនៅក្នុងគណៈកម្មកានោះត្រូវធ្វើឡើងជាសាធារណៈ ។
ចំណុចមួយទៀតដែលខ្វះខាតនោះគឺមិនមានការធានាឱ្យច្បាស់លាស់ថាការអនុម័តច្បាប់ត្រូវតែមានការជជែកតទល់គ្នានៅក្នុងសភាពេញអង្គឬក៏នៅក្នុងកម្រិតគណៈកម្មការរបស់សភានិងត្រូវធានាដោយច្បាប់ថាត្រូវធ្វើជាសាធារណៈ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់លោកអ៊ូ វីរៈ។
លោកអ៊ូ វីរៈបានបន្ថែមថា៖
«ហើយបើសិនជាយើងចងអញ្ចឹងបានការប្រកួតប្រជែងគណបក្សប្រឆាំងនៅ ក្នុងសភាហើយនឹងការប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនិងការប្រកួតប្រជែងលើបណ្តាញសារព័ត៌មាន ដែលទាំងបីនេះគឺអនុញ្ញាតឱ្យគណបក្សទាំងសងខាងប្រកួតប្រជែងគ្នាដោយត្រឹមត្រូវទុកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នកតាមដាន ជាអ្នកវាយតម្លៃនិងធ្វើជាអ្នកសម្រេចចិត្ត។ នេះគឺជាគន្លឹះដ៏សំខាន់»។
នៅក្នុងអណត្តិកន្លងមកគណបក្សនយោបាយតូចៗនៅក្នុងសភាជាតិមានការលំបាកនៅក្នុងការជំរុញរបៀបវារៈនយោបាយរបស់ខ្លួនដោយសារតែបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងបានដាក់ការតម្រូវជាច្រើនដែលមិនអាចការពារប្រយោជន៍របស់គេបាន។
លោកយ៉ែម បុញ្ញឫទ្ធិ អ្នកនាំពាក្យនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនិងជាអតីតអ្នកតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សបានបញ្ជាក់ថា៖
«អ្វីដែលយើងសង្កេតឃើញនៅក្នុងបទបញ្ជារដ្ឋសភាដែលត្រូវអនុញ្ញាតឱ្យសមាជិកសភាគ្រប់រូបនោះមានសិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិឱ្យបានត្រឹមត្រូវក៏ប៉ុន្តែយើងសង្កេតឃើញ ចំណុចមួយក្នុងការបែងចែកជាក្រុម ការបែងចែកនេះមិនជាអាក្រក់ទេក៏ ប៉ុន្តែសម្រាប់គណបក្សដែលមានអាសនៈតិចជាង១០ធ្វើឱ្យក្រុមរបស់គាត់មិនអាចបង្កើតបានហើយត្រូវទៅចូលរួមជាមួយនឹងក្រុមដទៃទៀត»។
គណបក្សសិទ្ធិមនុស្សមានអាសនៈតែបីប៉ុណ្ណោះកាលពីអណត្តិមុននៅក្នុងសភាជាតិដែលមានចំនួន១២៣អាសនៈមុនពេលដែលគណបក្សនេះច្របាច់បញ្ចូលគ្នាជាមួយនឹងគណបក្សសម រង្ស៊ីដើម្បីបង្កើតជាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៣។
លោក យ៉ែម បុញ្ញឫទ្ធិបានបន្ថែមទៀតថា៖
«ចំណុចមួយទៀតគឺត្រង់ថាអ្នកតំណាងរាស្រ្តត្រូវកោះអញ្ជើញ រដ្ឋមន្ត្រីឬនាយករដ្ឋមន្ត្រីមកសួរដេញដោលក្នុងសភានោះ មានចែងក៏ ប៉ុន្តែមិនមានការអនុវត្តហើយអ្នកមិនអនុវត្តនោះ មិនមានទោសពៃរ៍អ្វី ទៀតដូច្នេះកាន់តែធ្វើឱ្យអំណាចនីតិប្រតិបត្តិរដ្ឋាភិបាលនោះគាត់មានសិទ្ធិសេរីភាពច្រើនក្នុងការមកក៏ បានមិនមកក៏បានព្រោះ គ្មានទោសពិន័យអ្វី»។
លោកយ៉ែម បុញ្ញរិទ្ធក៏បានបន្ថែមទៀតបើទោះបីជាអញ្ជើញមកក៏ពួកគេមានសិទ្ធិនិយាយដោយមិនកំណត់ពេលវេលា។ លោកក៏ឱ្យដឹងថាក្រោយពីមានដំណោះស្រាយនយោបាយដែលបានជាប់គាំងចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតខែកក្កដាឆ្នាំមុន គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនឹងសុំឱ្យមានការចែងឱ្យច្បាស់ពី តួរនាទី ភារៈកិច្ចនិងមធ្យោបាយពិតប្រាកដសម្រាប់ក្រុមអ្នកតំណាងរាស្រ្តនៃគណបក្សមិនកាន់អំណាច ដើម្បី អាចឱ្យពួកគាត់បំពេញការងារឱ្យបានមានប្រសិទ្ធភាព៕
លោកអ៊ូ វីរៈ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាបញ្ជាក់ក្នុងកម្មវិធីហេឡូVOAកាលពីថ្ងៃច័ន្ទថាការតាក់តែងបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងដែលគេយកមកប្រើនាពេលបច្ចុប្បន្នត្រូវបានតាក់តែងឡើងដោយលក្ខណៈ«ដែលប្រឆាំងនឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទាំងស្រុង»។
លោកអ៊ូ វីរៈ បានបន្ថែមថា៖
«បើសិនជាយើងមើលតាមរូបមន្ត ឥឡូវយើងឃើញអណត្តិទី៥នេះ យើងថាគណបក្សប្រជាជនគាត់បាន៦៨កៅអី អញ្ចឹងគាត់ជាអ្នកអនុម័តបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុង ហើយដើម្បីអនុម័តបានគឺទាមទារតែ៦២សំឡេងទេដើម្បីអនុម័ត។ អញ្ចឹងអ្នកណាដែលមាន៦២សំឡេងអាចអនុម័តនូវបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងមួយដែលធ្វើឱ្យគណបក្សដែលមានសំឡេងច្រើនជាងគេមានឥទ្ធិពល អាចដកឥទ្ធិពលឬក៏ អាចដកតួរនាទីរបស់គណបក្សដែលមានសំឡេងតិចទាំងស្រុកក៏បាន»។
លោកបានស្នើឡើងថាបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងគឺត្រូវតែត្រូវកែទៅធ្វើការអនុម័តដោយសំឡេងពីរភាគបីសម្រាប់ការជ្រើសរើសតំណែងប្រធាន អនុប្រធានសភា និងប្រធានគណៈកម្មការជំនាញរបស់សភាដើម្បីទប់ស្កាត់គណបក្សដែលមានសំឡេងភាគច្រើនដាច់ខាតក្តោបក្តាប់យកតំណែងប្រធានគណៈកម្មការទាំងអស់។
លោកអ៊ូ វីរៈ ក៏ស្នើឡើងដែរថាការឈ្លេចសួររដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើឡើងត្រឹមតែកម្រិតគណៈកម្មការជំនាញបានហើយដោយមិនចាំបាច់ដល់សភាពេញអង្គទេព្រោះវាអាចមានពេលសួរបានច្រើន ហើយវាជាការផ្តល់អំណាចទៅឱ្យគណបក្សប្រឆាំងច្រើនផងដែរ។ ជាពិសេសនោះទៀតគឺការសួរដេញដោលនៅក្នុងគណៈកម្មកានោះត្រូវធ្វើឡើងជាសាធារណៈ ។
ចំណុចមួយទៀតដែលខ្វះខាតនោះគឺមិនមានការធានាឱ្យច្បាស់លាស់ថាការអនុម័តច្បាប់ត្រូវតែមានការជជែកតទល់គ្នានៅក្នុងសភាពេញអង្គឬក៏នៅក្នុងកម្រិតគណៈកម្មការរបស់សភានិងត្រូវធានាដោយច្បាប់ថាត្រូវធ្វើជាសាធារណៈ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់លោកអ៊ូ វីរៈ។
លោកអ៊ូ វីរៈបានបន្ថែមថា៖
«ហើយបើសិនជាយើងចងអញ្ចឹងបានការប្រកួតប្រជែងគណបក្សប្រឆាំងនៅ ក្នុងសភាហើយនឹងការប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនិងការប្រកួតប្រជែងលើបណ្តាញសារព័ត៌មាន ដែលទាំងបីនេះគឺអនុញ្ញាតឱ្យគណបក្សទាំងសងខាងប្រកួតប្រជែងគ្នាដោយត្រឹមត្រូវទុកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នកតាមដាន ជាអ្នកវាយតម្លៃនិងធ្វើជាអ្នកសម្រេចចិត្ត។ នេះគឺជាគន្លឹះដ៏សំខាន់»។
នៅក្នុងអណត្តិកន្លងមកគណបក្សនយោបាយតូចៗនៅក្នុងសភាជាតិមានការលំបាកនៅក្នុងការជំរុញរបៀបវារៈនយោបាយរបស់ខ្លួនដោយសារតែបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងបានដាក់ការតម្រូវជាច្រើនដែលមិនអាចការពារប្រយោជន៍របស់គេបាន។
លោកយ៉ែម បុញ្ញឫទ្ធិ អ្នកនាំពាក្យនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនិងជាអតីតអ្នកតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សបានបញ្ជាក់ថា៖
«អ្វីដែលយើងសង្កេតឃើញនៅក្នុងបទបញ្ជារដ្ឋសភាដែលត្រូវអនុញ្ញាតឱ្យសមាជិកសភាគ្រប់រូបនោះមានសិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិឱ្យបានត្រឹមត្រូវក៏ប៉ុន្តែយើងសង្កេតឃើញ ចំណុចមួយក្នុងការបែងចែកជាក្រុម ការបែងចែកនេះមិនជាអាក្រក់ទេក៏ ប៉ុន្តែសម្រាប់គណបក្សដែលមានអាសនៈតិចជាង១០ធ្វើឱ្យក្រុមរបស់គាត់មិនអាចបង្កើតបានហើយត្រូវទៅចូលរួមជាមួយនឹងក្រុមដទៃទៀត»។
គណបក្សសិទ្ធិមនុស្សមានអាសនៈតែបីប៉ុណ្ណោះកាលពីអណត្តិមុននៅក្នុងសភាជាតិដែលមានចំនួន១២៣អាសនៈមុនពេលដែលគណបក្សនេះច្របាច់បញ្ចូលគ្នាជាមួយនឹងគណបក្សសម រង្ស៊ីដើម្បីបង្កើតជាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៣។
លោក យ៉ែម បុញ្ញឫទ្ធិបានបន្ថែមទៀតថា៖
«ចំណុចមួយទៀតគឺត្រង់ថាអ្នកតំណាងរាស្រ្តត្រូវកោះអញ្ជើញ រដ្ឋមន្ត្រីឬនាយករដ្ឋមន្ត្រីមកសួរដេញដោលក្នុងសភានោះ មានចែងក៏ ប៉ុន្តែមិនមានការអនុវត្តហើយអ្នកមិនអនុវត្តនោះ មិនមានទោសពៃរ៍អ្វី ទៀតដូច្នេះកាន់តែធ្វើឱ្យអំណាចនីតិប្រតិបត្តិរដ្ឋាភិបាលនោះគាត់មានសិទ្ធិសេរីភាពច្រើនក្នុងការមកក៏ បានមិនមកក៏បានព្រោះ គ្មានទោសពិន័យអ្វី»។
លោកយ៉ែម បុញ្ញរិទ្ធក៏បានបន្ថែមទៀតបើទោះបីជាអញ្ជើញមកក៏ពួកគេមានសិទ្ធិនិយាយដោយមិនកំណត់ពេលវេលា។ លោកក៏ឱ្យដឹងថាក្រោយពីមានដំណោះស្រាយនយោបាយដែលបានជាប់គាំងចាប់តាំងពីការបោះឆ្នោតខែកក្កដាឆ្នាំមុន គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនឹងសុំឱ្យមានការចែងឱ្យច្បាស់ពី តួរនាទី ភារៈកិច្ចនិងមធ្យោបាយពិតប្រាកដសម្រាប់ក្រុមអ្នកតំណាងរាស្រ្តនៃគណបក្សមិនកាន់អំណាច ដើម្បី អាចឱ្យពួកគាត់បំពេញការងារឱ្យបានមានប្រសិទ្ធភាព៕
