កំណត់និពន្ធ៖ អាស៊ានបានក្លាយជាតំបន់មួយដែលមានការទាក់ទាញសម្រាប់អ្នកវិនិយោគទុនមកពីតំបន់នានានៅជុំវិញពិភពលោក។ ជាពិសេសនៅពេលដែលតំបន់នេះរួមបញ្ចូលគ្នាជាសហគមន៍ពាណិជ្ជកម្មតែមួយនៅដំណាច់ឆ្នាំ២០១៥។ប៉ុន្តែបញ្ហាផ្ទៃក្នុងនៅក្នុងប្រទេសនីមួយៗនៃសមាគមអាស៊ានក៏ជាកត្តាមួយដែលអ្នកវិភាគកំពុងតាមដានផងដែរ។ លោកម៉ែន គឹមសេងនៃ VOA បានសម្ភាសលោកបណ្ឌិត Peter Tan Keo ស្ថាបនិកនៃមជ្ឈមណ្ឌលយុទ្ធសាស្រ្តពិភពលោកនៃតំបន់អាស៊ី អំពីនិន្នាការនៅអាស៊ាននិងនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ខាងក្រោមនេះជាបទសម្ភាសទាំងស្រុង៖
វីអូអេ៖ សូមជម្រាបសួរលោកបណ្ឌិតតាន់កែវ
ភីធឺ តាន់កែវ៖ សូមជម្រាបសួរ
វីអូអេ៖ សូមអគុណណាស់ដែលបានអញ្ជើញមកវីអូអេដើម្បី ផ្តល់បទសម្ភាស។ បណ្តាប្រទេសអាស៊ាននឹងរួមបញ្ចូលគ្នាជាសហគមន៍តែមួយនៅដំណាច់ឆ្នាំនេះ។ តើលោករំពឹងថានឹងមានសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មយ៉ាងម៉េចខ្លះ?
ភីធឺ តាន់កែវ៖ បាទសូមអរគុណ។ បណ្តាប្រទេសអាស៊ានបាននិយាយពីការចូលគ្នាជាយូរមកហើយនៅត្រឹមថ្ងៃទី៣១ ខែធ្នូឆ្នាំ២០១៥ ដូច្នេះបើនិយាយពីបញ្ហាថាតើពាណិជ្ជកម្មនឹងកើនឡើងឬយ៉ាងណានោះ? ខ្ញុំរំពឹងថាជាការពិតនឹងមានការរីកចម្រើន។ ប៉ុន្តែបើនិយាយដោយជាក់លាក់ដូចជាការបង្កើតទីផ្សារតែមួយ មូលដ្ឋាននៃការប្រើប្រាស់សម្រាប់ពលរដ្ឋអាស៊ានគឺនឹងមានលក្ខណៈល្អសម្រាប់បណ្តាប្រទេសអាស៊ាន។
វីអូអេ៖ នៅ ឆ្នាំនេះអាស៊ានស្ថិតក្រោមការដឹកនាំរបស់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ីតើលោករំពឹងថានឹងមានហេតុការណ៍ធំដុំកើតឡើងទេ?
ភីធឺ តាន់កែវ៖ ខ្ញុំមិននិយាយថានឹងមានបញ្ហាធំដុំកើតឡើងទេប៉ុន្តែអ្វីដែលខ្ញុំនឹងនិយាយគឺថាប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនឹងអាចដឹកនាំក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានដែលនឹងជួយជំរុញដល់ការភ្ជាប់ពាណិជ្ជកម្ម។ ប៉ុន្តែអ្វី ដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ពីប្រទេសម៉ាឡេស៊ីគឺថាមិនដូចជាភូមាដែលជាប្រធានមុនទេ ព្រោះ ម៉ាឡេស៊ីគឺជាប្រទេសមួយដែលជាអ្នកទាមទារនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែរ។ វាជាការគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ណាស់ថាតើប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនឹងឆ្លើយតបយ៉ាងណាចំពោះបញ្ហានៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងនៅពេលដែលខ្លូនធ្វើជាប្រធាននេះ។
វីអូអេ៖ លោកគិតថាបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងនឹងត្រូវគេយកមកពិភាក្សាយ៉ាងក្តៅជាងមុន?
ភីធឺ តាន់កែវ៖ ខ្ញុំគិតថាអញ្ចឹងដែរ។ ខ្ញុំគិតថាក្នុងពេលដែលអាស៊ានបោះជំហានទៅមុខយើងនឹងឃើញប្រទេសដទៃទៀតដូចជាវៀតណាមនិងហ្វីលីពីនដែលទាមទារដែរនឹងលើកបញ្ហានេះហើយចាប់ផ្តើមបញ្ចេញការព្រួយបារម្ភកាន់តែច្រើនឡើងៗ។ ខ្ញុំគិតថាវៀតណាមនិងហ្វីលីពីននឹងជំរុញឱ្យប្រទេសម៉ាឡេស៊ីដែលជាប្រធានលើកយកបញ្ហានេះមកពិភាក្សា។
វីអូអេ៖ សូមអរគុណដែលលោកបានចែករំលែកទស្សនៈវិស័យទាក់ទងនឹងតំបន់។ ឥឡូវសូមសំឡឹងចូលមកប្រទេសកម្ពុជាវិញម្តង។ ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមរណឫទ្ធិបានយាងចូលមកដឹកនាំគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចឡើងវិញតើយើងនឹងឃើញទិដ្ឋភាពនយោបាយថ្មីឬទេពីពេលនេះតទៅ?
ភីធឺ តាន់កែវ៖ ខ្ញុំសូមមិននិយាយថានឹងឃើញទិដ្ឋភាពនយោបាយថ្មីទេ។ បើនិយាយក្នុងន័យទូលាយគឺហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចនឹងមានថ្នាក់ដឹកនាំថ្មី។ ខ្ញុំជឿថាយុទ្ធនាការរបស់ពួកគេនឹងខុសពីនេះដោយសារតែថ្នាក់ដឹកនាំថ្មីរបស់ពួកគេ បើនិយាយដោយស្មោះទៅខ្ញុំមិនឃើញថាគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចដែលហក់ចូលមកវិញ នេះនឹងអាចផ្លាស់ប្តូរទិដ្ឋភាពនយោបាយដែលយើងបានឃើញនេះទេ។ ដូចដែលអ្នកតាមដានវីអូអេដឹងហើយថាទិដ្ឋភាពនយោបាយនេះនៅតែគ្របដណ្តប់ដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានិងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
វីអូអេ៖ ប៉ុន្តែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមិនបានទទួលលទ្ធផលល្អទេនៅក្នុងការបោះឆ្នោតលើកមុន។ហើយនៅពេលដែលហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចត្រឡប់មកវិញ នឹងជួយឱ្យគណបក្សប្រជាជនខ្លាំងជាងមុនទេពីព្រោះអ្នកវិភាគនានាយល់ថានៅពេលដែលអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបែកសំឡេងជាពិសេសនៅពេលដែលហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចត្រឡប់មកវិញហើយអាចខ្លាំងជាងមុនបន្តិចក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់រណឫទ្ធិពេលនោះក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបែកខ្ញែកគ្នាទៅច្រើនកន្លែង?
ភីធឺ តាន់កែវ៖ នេះគឺជាការវាយតម្លៃដ៏ល្អមួយ។ យើងឧបមាថាគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចអាចឈ្នះបានអាសនៈខ្លះពីសភាជាតិ។ ពីព្រោះកាលពីការបោះឆ្នោតលើកមុនពួកគេមិនបានអាសនៈទេ។ ឧបមាថាគណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចអាចឈ្នះបានអាសនៈខ្លះ ពេលនោះអាសនៈនោះគឺប្រាកដជាយកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិហើយគឺមិនមែនជាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទេ។ ខ្ញុំគិតថាពិតជាអាចកើតមានអញ្ចឹងមែន។
វីអូអេ៖ នៅក្នុងសេណារីយោបែបនេះតើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវធ្វើយ៉ាងម៉េចទៅវិញ?
ភីធឺ តាន់កែវ៖ ខ្ញុំគិតថាអ្វីដែលពួកគេធ្វើឥឡូវនេះគឺមានប្រសិទ្ធភាព។ ការពិតដែលពួកគេប្រើប្រាស់យុទ្ធនាការបណ្តាញសង្គមយ៉ាងខ្លាំងពិតជាជួយពួកគេច្រើនក្នុងការបោះឆ្នោតលើកមុន។ ហើយជាការពិតគណបក្សកាន់អំណាចក៏បានមើលឃើញអញ្ចឹងដែរព្រោះឥឡូវនេះពួកគេប្រើបណ្តាញសង្គមយ៉ាងខ្លាំងដែរ។ ដូច្នេះខ្ញុំគិតថាក្នុងពេលដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបោះជំហានទៅមុខនិងរៀបចំសម្រាប់យុទ្ធនាការបោះឆ្នោត គឺអ្វី ដែលពួកគេបានធ្វើនឹងដំណើរការល្អប្រសើរ។ ដូច្នេះសំណួរនៅត្រង់ថាតើពួកគេនឹងមានរយៈពេលឃោសនា៣០ថ្ងៃឬតែ១៤ថ្ងៃគឺយើងមិនទាន់ដឹងនៅឡើយទេ។ ខ្ញុំគិតថានឹងមានការសម្រេចចិត្តលើបញ្ហានេះនៅខែកុម្ភៈ។
វីអូអេ៖ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនទើបតែប្រារព្ធខួបលើកទី៣០ឆ្នាំនៃការកាន់អំណាចរបស់គាត់។ តើលោកសង្កេតឃើញមានការសម្រេចបានអ្វីខ្លះក្នុងរយៈពេល៣០ឆ្នាំនៃការកាន់អំណាចរបស់គាត់?
ភីធឺ តាន់កែវ៖ ខ្ញុំគិតថានេះគឺជាសំណួរដ៏ល្អមួយ។ ហើយខ្ញុំគិតថាមានទស្សនៈពីរទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ។ ទីមួយគឺសហគមន៍អន្តរជាតិនិងអ្នកដែលហាក់ដូចជាប្រឆាំងនឹងបក្សកាន់អំណាចនឹងនិយាយថាមិនទទួលបានអ្វី ទេព្រោះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានដើរថយក្រោយជំនួសឱ្យការត្រូវដើរទៅមុខ ក្នុងន័យដែលថាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានដើរថយក្រោយ។ នេះជាទស្សនៈមួយ។ ទស្សនៈមួយទៀតដែលគាំទ្រលោកហ៊ុន សែននឹងនិយាយថាកម្ពុជានឹងមិនមានសន្តិភាពទេបើសិនជាមិនមានការដឹកនាំរបស់គាត់ក្នុងរយៈពេល៣០ឆ្នាំនេះ។ នេះគឺជាទស្សនៈដ៏ធំទាំងពីរហើយខ្ញុំគិតថាមានការពិតនៅ ក្នុងនោះ។
វីអូអេ៖ បើនិយាយពីបរិបទតំបន់វិញតើការកាន់អំណាចរយៈពេល៣០ឆ្នាំរបស់គាត់វានឹងមានផលយ៉ាងម៉េចដែរ?
ភីធឺ តាន់កែវ៖ ខ្ញុំគិតថាប្រសិនបើលោកមើលប្រទេសសឹង្ហបុរីគឺមានការដឹកនាំរយៈពេលយ៉ាងយូរក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកលីក្វាន់យូ ដូច្នេះបើនិយាយពីនិន្នាការក្នុងតំបន់វិញនេះជាអ្វី ដែលកំពុងតែកើតមានឡើង។ សំណួរដែលខ្ញុំតែងតែសួរខ្លួនឯងគឺថាតើនេះមានន័យយ៉ាងម៉េចចំពោះប្រទេសក្នុងតំបន់ដូចជាភូមាដែលកំពុងតែរៀបចំលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន។ តើពួកគេនឹងសំឡឹងមើលមកប្រទេសកម្ពុជា? ហើយនិយាយថាយើងក៏អាចនៅ កាន់អំណាចបាន៣០ឆ្នាំដែរព្រោះ មើលប្រទេសជិតខាងកម្ពុជាយើងបានធ្វើ។ ទាំងនេះគឺជាសំណួរដែលមានសារៈសំខាន់ដែលអាចលើកមកពិភាក្សាបាន។
វីអូអេ៖ បើខ្ញុំមើលតួលេខវិញគឺពលរដ្ឋកម្ពុជា៦៨ភាគរយអាយុ៣០ឆ្នាំចុះក្រោម។ នេះបានន័យថាតាំងតែពីថ្ងៃដែលពួកគេកើតមានគឺឃើញតែនាយករដ្ឋមន្ត្រីមួយប៉ុណ្ណោះដូច្នេះតើមានស្មារតីថ្មីដែលពួកគេត្រូវសំឡឹងមើលឬទេសម្រាប់អនាគតរបស់ពួកគេ?
ភីធឺ តាន់កែវ៖ ជាការពិតនៅពេលដែលនិយាយដល់ក្រុមយុវជនគឺពួកគេមានភ័ព្វវាសនាជាងឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេព្រោះពួកគេមិនបានឆ្លងកាត់សង្គ្រាមដូចឪពុកម្តាយរបស់ពួកគេទេ។ ប៉ុន្តែបើយើងសំឡឹងមើលដល់ឫសគល់គឺនៅ មានយុវជនជាច្រើនដែលមិនមានការងារធ្វើ មានយុវជនជាច្រើនមិនបានសិក្សាបានច្រើនសូម្បីកម្រិតវិទ្យាល័យ ហើយកុំនិយាយទៅដល់កម្រិតមហាវិទ្យាល័យធ្វើអ្វី។ សម្រាប់អ្នកដែលទៅ រៀននៅមហាវិទ្យាល័យអ្នកខ្លះបានសញ្ញាបត្របរិញ្ញាដល់ទៅពីរដែលនេះជានិន្នាការមួយហើយបន្ទាប់មកពួកគេចូលទៅ ក្នុងទីផ្សារដែលមិនមានការងារសម្រាប់ពួកគេដូច្នេះច្បាស់ណាស់ថាមានកម្រិតនៃការខឹងសម្បារដែលក្រុមយុវជនទាំងនេះមាន។ ខ្ញុំគិតថាការខឹងសម្បារនេះឃើញច្បាស់ណាស់ក្នុងពេលបោះឆ្នោតកន្លងមក។ បើយើងសំឡឹងទៅមុខទៀតវាជាការចាំបាច់ណាស់សម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំដែលមិនត្រឹមតែនិយាយទេប៉ុន្តែពួកគេត្រូវតែធ្វើសកម្មភាពផងដែរដូចជាការរៀបចំប្រព័ន្ធអប់រំមួយពីថ្នាក់ទី១ដល់ទី១២ និងមហាវិទ្យាល័យ។ ហើយកាន់តែ សំខាន់ជាងនេះទៀតគឺការបង្កើតការងារសម្រាប់ពួកគេ។
វីអូអេ៖ ដូច្នេះតើយើងនឹងឃើញការផ្លាស់ប្តូរទេក្នុងរយៈពេល៤ឬ៥ឆ្នាំខាងមុខនេះ?
ភីធឺ តាន់កែវ៖ បើនិយាយពី ការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច មានរបាយការណ៍មួយទើបតែចេញមកបង្ហាញថាប្រទេសកម្ពុជា ឡាវនិងភូមាជាប្រទេសដែលមានការរីកលូតលាស់ខ្លាំងជាងគេនៅក្នុងតំបន់។ ដូច្នេះខ្ញុំគិតថានេះគឺជាអ្វីដែលយើងត្រូវតែទទួលស្គាល់និងអបអរសាទរ។ ប៉ុន្តែប្រសិនបើក្រឡេកមើលបញ្ហាទាំងអស់នេះហើយនិយាយថាតើយើងនឹងបង្កើតការងារគ្រប់គ្រាន់ឬទេសម្រាប់ក្រុមយុវជនទាំងនេះ? ខ្ញុំគិតថាវាជាសំណួរមួយដ៏ធំ។ រយៈពេលបួនប្រាំឆ្នាំទៀតគឺមិនមានអ្វី នឹងផ្លាស់ប្តូរទេ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំចង់សម្តែងសុទិដ្ឋិនិយមបន្តិចគឺថានឹងមានការផ្លាស់ប្តូរ។
វីអូអេ៖ សូមអគុណលោកបណ្ឌិតតាន់កែវ ដែលផ្តល់បទសម្ភាសដល់វីអូអេ។
ភីធឺ តាន់កែវ៖ សូមអរគុណច្រើន៕
