អ្នកជំនាញ និងជនរងគ្រោះចោទសួរអំពីយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះក្នុងរបបវាលពិឃាត «កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ» ខណៈពេលដែលពិធីបុណ្យសពរបស់អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីសង្គមកិច្ចក្នុងរបបខ្មែរក្រហមត្រូវបញ្ចប់នៅរាត្រីថ្ងៃច័ន្ទនេះ។
អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ អតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមបានលាចាកលោកកាលពីព្រឹកថ្ងៃសៅរ៍ នាគេហដ្ឋានរបស់ខ្លួនក្នុងខេត្តប៉ៃលិន ក្នុងអាយុ៨៣ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាហៅកាត់ថា (ECCC) បានសម្រេចឲ្យនៅក្រៅឃុំកាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១២។
តាមការឲ្យដឹងរបស់លោក អៀង វុធ អភិបាលរងខេត្តប៉ៃលិន និងជាកូនប្រុសរបស់អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ និងលោក អៀង សារី បានប្រាប់VOAតាមរយៈទូរស័ព្ទពីខេត្តប៉ៃលិនមកថា ពិធីបុណ្យសពរយៈពេលបីថ្ងៃរបស់អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ បានបញ្ចប់កាលពីថ្ងៃច័ន្ទ ដោយមានអ្នកចូលរួមប្រមាណ១ពាន់នាក់។ ក្នុងនោះលោកស្រី ប៊ុន រ៉ានី ដែលជាភរិយាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏បានជួយឧបត្ថម្ភប្រាក់ចំនួន៣លានរៀលផងដែរ។
លោក អៀង វុធ បានបញ្ជាក់ថា ការស្លាប់របស់ម្តាយលោក គឺដោយសារមូលហេតុគាំងបេះដូងកាលពីព្រឹកថ្ងៃសៅរ៍ ហើយធាតុរបស់លោកស្រីត្រូវបានយកទៅតម្កល់នៅវត្តស្វាយពពែក្នុងរាជធានីភ្នំពេញជាមួយស្វាមីគឺលោក អៀង សារី។
អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ គឺជាស្ត្រីកម្ពុជាទី១ ដែលបានទទួលបានបរិញ្ញាបត្រភាសា អង់គ្លេសពីសាកលវិទ្យាល័យប៉ារីសនៃប្រទេសបារាំង។
ប្តីរបស់អ្នកស្រីគឺ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសលោក អៀង សារី បានបាត់បង់ជីវិតកាលពីឆ្នាំ២០១៣ ក្នុងអាយុ៨៧ឆ្នាំ នៅមុនពេលបណ្តឹងមួយស្តីពីការសម្លាប់ប្រល័យពូជសាសន៍ប្រឆាំងនឹងរូបលោកអាចសម្រេចសាលក្រម។ អ្នកស្រី និងស្វាមីគឺលោក អៀង សារី ត្រូវបានតុលាការខ្មែរក្រហមចាប់ខ្លួននាខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៧។
តុលាការកាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ECCC បានចោទប្រកាន់ និងបញ្ជូនទៅជំនុំជម្រះពីបទ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ ត្រូវបានដោះលែង និងដាក់ឲ្យនៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់តុលាការ បន្ទាប់ពីតុលាការយល់ថា អ្នកស្រីមានបញ្ហាខាងផ្លូវចិត្តមិនអាចកាត់ក្តីបានទេ ដោយសារគាត់មានជំងឺបាត់បង់ការចងចាំ។
ការដោះលែងនេះទទួលការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី និងអង្គការឃ្លាំមើលការកាត់ទោសនេះ។
លោក ជុំ ម៉ី អតីតអ្នកទោសនាមន្ទីឃុំឃាំងសរ២១ ឬទួលស្តែង បានបញ្ជាក់ពីភាពសោកស្តាយ និងអស់ជំនឿចិត្ត ចំពោះតុលាការកាត់ក្តីខ្មែរក្រហម បន្ទាប់មេដឹកនាំធំរបស់របបខ្មៅងងឹត ខ្មែរក្រហម បានលាចាកលោកជាបន្តបន្ទាប់នាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដោយមិនមានការកាត់ទោស។
«យើងសោកស្តាយគាត់ណាស់ណា។ សោកស្តាយយ៉ាងម៉េចគឺពីពេលមុនស្លាប់ប្តីគាត់មួយហើយ អៀង សារីនឹងគាត់ស្លាប់ទៅហើយ អាពេលហ្នឹងគឺថា សាលាក្តីនឹងសូន្យតែម្តងគឺអត់មានបានប្រយោជន៍អ្វីទេ ហើយពេលនេះគឺស្លាប់ប្រពន្ធមួយទៀតគឺអត់មានន័យអីអាលីង»។
លោក ជុំ ម៉ី បានបន្តថា ៖ «អញ្ចឹងនៅសល់ពីរនាក់ទៀត០០២ ហ្នឹងបើគាត់ស្លាប់ទៀតគឺ សាលាក្តីនឹងអត់មានយុត្តិធម៌អីទេ សាលាក្តីនឹងចាយលុយអត់ប្រយោជន៍រាប់លានដុល្លារ ចាយលុយអត់ប្រយោជន៍។ អញ្ចឹងយើងបានជំរុញឲ្យហ្អារឿងក្តី០០២ហ្នឹងឆាប់ៗទៅ»។
លោក ឆាំង យុ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា (DCCAM) បានឲ្យដឹងថា ទោះបីជា អៀង ធីរិទ្ធបានលាចាកលោកក្តី ក៏អំពើ និងទំនួលខុសត្រូវរបស់អ្នកស្រីក្នុងការស្លាប់របស់ប្រជាជនខ្មែរជាង១លាន៧សែននាក់ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៥-៧៩នោះនៅតែបន្តកត់ត្រាក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ខ្មៅងងឹតនេះ ហើយតុលាការទៀតសោតគួរតែបន្តជំរុញល្បឿននៃការកាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ដែលនៅសេសសល់ឲ្យបានឆាប់រហ័សផងដែរ។
លោក ឆាំង យុ ថ្លែងថា តាមការស្ទង់មតិប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនរបស់ DCCAM បានឲ្យដឹងថា ប្រជាជនមានប្រតិកម្មតិចតួចចំពោះការស្លាប់របស់មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមរូបនេះ ដោយសារតែប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានភាពធូរស្រាលក្នុងចិត្តបន្តិចរួចមកហើយ បន្ទាប់ពីតុលាការខ្មែរក្រហមចាប់រូបអ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ និងស្វាមី នាឆ្នាំ២០០៧ ការដោះលែងលោកស្រីឲ្យនៅក្រៅឃុំក្រោយពីមានជំងឺភ្លេចភ្លាំង និងការដាក់ទោសមេដឹកនាំមួយចំនួនកាលពីពេលកន្លងមក។
«អញ្ចឹង នៅពេលអៀងធីរិទ្ធ បានស្លាប់ទៅហ្នឹង គឺប្រតិកម្មមានតិចតួចណាស់បាទ។ ក្រុមស្រាវជ្រាវយើងបានចុះទៅកន្លែងមួយចំនួនដែរ អញ្ចឹងការប្រតិកម្មហ្នឹងមានតិចតួចណាស់ ដោយសារតែមានបញ្ហាធំៗពីរកើតឡើងរួចមកហើយ ចំពោះការស្លាប់របស់គាត់។ អញ្ចឹងការស្លាប់របស់គាត់គឺ ប្រជាពលរដ្ឋហាក់ដូចជារំពឹងទុកជាមុនថា គាត់នឹងស្លាប់ ថាគាត់មានជំងឺធ្ងន់ធ្ងរ ទទួលស្គាល់ថាគាត់ពិតជាមានស្មារតីមិនច្បាស់លាស់»។
ទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ក៏លោក អៀង វុធ បានថ្លែងការពារម្តាយរបស់លោកដោយលើកឡើងថា អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ បានព្យាយាមលះបង់ជាច្រើនសម្រាប់ជួយកសាងប្រទេសកម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែលោកបន្តថា បញ្ហាប្រឈមចំពោះមុខនាពេលនេះគឺការបង្រួបបង្រួមជាតិខ្មែរ និងការអភិវឌ្ឍន៍វិញនោះទេ។
«ក្នុងកិច្ចការហ្នឹងខ្ញុំគ្រាន់តែយល់ថា បញ្ហាដែលធំគឺគាត់ជាសាស្ត្រាចារ្យមួយ ដែលបានសញ្ញាបត្រពីបរទេស ហើយជារួមមកខ្ញុំមើលនៅក្នុងគ្រួសាររបស់ខ្ញុំ គឺមិនក្រទេ តែយើងអាចរស់បានក្នុងសង្គម ហើយកន្លងមកគាត់បានចាកចេញពីខ្ញុំតាំងពីពេលដែលខ្ញុំនៅក្មេងៗ គឺថាគាត់មានឧត្តមគតិច្បាស់លាស់ក្នុងការជួយជាតិហ្នឹង ក៏ប៉ុន្តែធ្វើទៅបានសម្រេច ឬមិនបានសម្រេច ខ្ញុំមិនចង់ជជែកគ្នាអីនោះទេនៅត្រង់ហ្នឹង»។
លោក នេត្រ ភក្ត្រា អ្នកនាំពាក្យនៃអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ECCC បានបញ្ជាក់ថាការស្លាប់របស់អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ គឺមិនបានធ្វើឲ្យប៉ះបាល់ដល់ដំណើរការកាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមនោះទេ ដោយសារតែតុលាការនៅតែបន្តការអនុវត្តន៍ទៅតាមនីតិវិធីរបស់ខ្លួន។ មកដល់ពេលនេះ សហព្រះរាជអាជ្ញាសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម កំពុងតែពិនិត្យស្រាវជ្រាវឯកសារ ដើម្បីស្វែងរកពីមូលហេតុពិតប្រាកដនៃមរណភាពរបស់ជនជាប់ចោទរូបនេះ ដើម្បីដាក់ជូនអង្គជំនុំជម្រះធ្វើសេចក្តីសម្រេចចុងក្រោយ លើករណីរបស់អ្នកស្រី អៀង ធីរិទ្ធ។
សព្វថ្ងៃនេះ មានតែមេដឹកនាំធំៗ និងស្ថិតក្នុងវ័យជរារបស់របបខ្មែរក្រហមចំនួនពីររូបប៉ុណ្ណោះគឺជនជាប់ចោទ នួន ជា និងខៀវ សំផន ដែលប្រឈមនឹងការជំនុំជម្រះនៅសាលាកាត់ក្ដីខ្មែរក្រហម ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដែលពួកខ្លួនបានប្រព្រឹត្តក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥ និងឆ្នាំ១៩៧៩នោះ៕
