កោដ្ឋជាង១០០ត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋទុកចោលនៅក្នុងវត្តលង្កា ក្រុងភ្នំពេញក្នុងពេលមានសង្គ្រាមវឹកវរកំឡុងទសវត្សរ៍១៩៧០នោះ។ រហូតមកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះភាគច្រើននៃកោដ្ឋទាំងនោះពុំទាន់មានបងប្អូនសាច់ញាតិរបស់អ្នកដែលស្លាប់មកយកនៅឡើយទេ។
ព្រះសង្ឃនៅវត្តលង្កាបានយកកោដ្ឋទាំងនោះមកដាក់បង្ហាញជាសាធារណៈក្នុងបំណងឲ្យសាច់ញាតិរបស់អ្នកដែលស្លាប់ មកយកកោដ្ឋទាំងនោះត្រឡប់ទៅផ្ទះរបស់ពួកគេវិញ។ កោដ្ឋទាំងនោះធ្វើពីស្ពាន់ ដីឥដ្ឋ ឬប្រាក់។ មានកោដ្ឋខ្លះត្រូវបានរុំខ្ចប់នឹងក្រណាត់ស។ កោដ្ឋទាំងនោះត្រូវបានគេទុកនៅក្រោមរូបព្រះបដិមាដ៏ធំមួយនៅក្នុងវត្តនេះ។ កោដ្ឋទាំងនោះប្រហែលជាត្រូវបានគេទុក ឬផ្ញើនៅទីនោះនៅពេលដែលខ្មែរក្រហមចូលកាន់អំណាច ហើយ ជម្លៀសប្រជាជនចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញនៅក្នុងខែមេសាឆ្នាំ១៩៧៥។
លោកកេង ម៉េងឡុង អតីតសង្ឃនៅវត្តនេះក្នុងឆ្នាំ១៩៩១ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមត្រូវបានបញ្ចប់ បាននិយាយថា នៅពេលគាត់មកស្នាក់នៅវត្តលង្កា គាត់បានឃើញកោដ្ឋនៅទីនោះរួចទៅហើយ។ នៅក្នុងបទសំភាសន៍ជាមួយអ្នកយកព័ត៌មានវិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក VOA លោកកេង ម៉េងឡុង ដែលឥឡូវជាអ្នករត់រឺម៉កកង់បីនៅមុខវត្តនេះ បាននិយាយថា ក្នុងពេលប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមក គាត់បានជួយរកកោដ្ឋឲ្យសាច់ញាតិរបស់អ្នកដែលស្លាប់បានមួយចំនួន។
លោកកេង ម៉េងឡុងបាននិយាយថា៖ «នៅពេលនោះ ខ្ញុំជាលោកនេន។ ព្រះសង្ឃគ្រូតាបានប្រាប់ឲ្យខ្ញុំជួយរកកោដ្ឋឲ្យសាច់ញាតិ ដែលមកស្វែងរកកោដ្ឋសាច់ញាតិ»។
លោកបានបន្ថែមថា៖«ខ្ញុំធ្លាប់រកឃើញកោដ្ឋឲ្យពីរនាក់ប្តីប្រពន្ធ ដែលមករកធាតុឪពុក។ គេជូនលុយឲ្យខ្ញុំបាន២០ដុល្លារ»។
លោកបាននិយាយថា កោដ្ឋខ្លះរុំខ្ចប់យ៉ាងស្អាតភ្ជាប់ជាមួយនឹងក្រដាសបិទឈ្មោះសម្គាល់ តែពុំមាននរណាម្នាក់មករកឡើយ។ កោដ្ឋខ្លះមានសរសេរអក្សរពីលើ។ កោដ្ឋខ្លះទៀតមានក្រដាសសរសេរឈ្មោះបិទភ្ជាប់ជាមួយ។ខ្លះទៀតបាក់បែកនិងបាត់ក្រដាស់សម្គាល់អត្តសញ្ញាណ។ ពេលខ្លះបងប្អូនសាច់ញាតិរបស់អ្នកដែលស្លាប់មករកកោដ្ឋ តែមិនអាចមើលដឹងថា កោដ្ឋមួយណាជាកោដ្ឋរបស់សាច់ញាតិខ្លួនទេ ព្រោះបាត់អត្តសញ្ញាណ។
លោក ឆាំង យុ ជានាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានដើរមើលបន្ទប់ទាំងបីដែលជាកន្លែងទុកកោដ្ឋទាំងអស់។
លោកឆាង យុ បាននិយាយថា កោដ្ឋទាំងនោះត្រូវបានគេទុកចោលនៅទីនោះ នៅពេលដែលប្រជាជនចាកចេញពីទីក្រុង។ នៅពេលនោះ ប្រជាពលរដ្ឋទំនងជាគិតថា មានតែវត្តទេ ដែលជាកន្លែងអាចរក្សាកោដ្ឋបានល្អជាងពួកគេ ហើយប្រជាពលរដ្ឋទាំងនោះសង្ឃឹមថា ថ្ងៃណាមួយពួកគេនឹងត្រឡប់មកវិញដើម្បីប្រមូលកោដ្ឋត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ។
លោកបានសរសេរនៅក្នុងសារអេឡិចត្រូនិកមួយថា៖ «៤០ឆ្នាំក្រោយមក មានតែអ្នករស់រានមានជីវិតប៉ុន្មាននាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលត្រឡប់មកវិញ»។
ចាប់ពីពេលនោះមក កោដ្ឋទាំងនោះបានក្លាយទៅជាការទទួលខុសត្រូវរបស់ព្រះសង្ឃនៅក្នុងវត្ត។ ព្រះសង្ឃនៅក្នុងវត្តនេះត្រូវមើលថែ និងជួយប្រជាពលរដ្ឋរកកោដ្ឋរបស់សាច់ញាតិដែលបានស្លាប់ទៅ។ លោកតាស្រី យ៉េង ដែលជាអាចារ្យម្នាក់នៅក្នុងវត្តនេះតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៩ បាននិយាយថា គាត់បានជួយរកកោដ្ឋឲ្យមនុស្ស២នាក់ក្នុងចំណោមមនុស្ស៦នាក់ ដែលបានមកពឹងគាត់ ឲ្យជួយរកកោដ្ឋឲ្យពួកគេ។
លោកតាស្រី យ៉េងបាននិយាយថា៖ «អ្នកខ្លះរកកោដ្ឋរបស់ឪពុកម្តាយគាត់អត់ឃើញគាត់ ទ្រហ៊ោយំ។ គាត់យំហើយនិយាយសូមទោស ដែលគាត់រកកោដ្ឋឪពុកម្តាយរបស់គាត់មិនឃើញ។ គាត់អុចធូបនិយាយសូមទោសទៅឪពុកម្តាយដែលបានស្លាប់ ឲ្យអភ័យទោសដល់គាត់ដែលគាត់រកកោដ្ឋមិនឃើញ ហើយសូមឲ្យជួយថែរក្សាគាត់»។
ព្រះតេជព្រះគុណផាន់ ចាន់តារាជាគ្រូសូត្រឆ្វេងប្រចាំវត្តលង្កា បានមានសង្ឃដីកាថា ព្រះអង្គមិនបានដឹងថា កោដ្ឋនៅក្នុងវត្តនោះរហូតដល់ព្រះអង្គបានឡើងឋានៈជាអនុប្រធានវត្ត បើទោះជាព្រះអង្គជាព្រះសង្ឃដែលបានគង់នៅទីនោះចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៦ក៏ដោយ។ ព្រះអង្គដឹងអំពីកោដ្ឋទាំងនោះ នៅពេលដែលប្រជាពលរដ្ឋស្នើសូមឲ្យមន្ត្រីវត្តជួយរកកោដ្ឋឲ្យពួកគេ។ ព្រះអង្គមានសង្ឃដីកាថា នៅពេលចុងក្រោយនេះពុំមានអ្នកណាមករកកោដ្ឋនោះទេ។
លោកតាស្រី យ៉េងបានបញ្ជាក់ពីសង្ឃដីការបស់តេជព្រះគុណគ្រូសូត្រឆ្វេងយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «អត់ឃើញមានមនុស្សមកសួររកកោដ្ឋទេ នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ»។
ដោយការដាក់កោដ្ឋទាំងនេះបង្ហាញជាសាធារណៈ ព្រះសង្ឃសង្ឃឹមថា នឹងមានអ្នកផ្សេងៗទៀតមកយកកោដ្ឋទៅទុកនៅកន្លែងសមរម្យ៕
