រយៈពេល៨ថ្ងៃក្រោយដំណើរការដោះស្រាយពាក្យបណ្តឹងទាក់ទងនឹងបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោតថ្មី ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ បានដោះស្រាយពាក្យបណ្តឹងចំនួន៧៤ ក្នុងចំណោមបណ្តឹងសរុបចំនួន៧៨ ដែលស្ថាប័នកំពូលនេះទទួលបាន។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់ពីក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញនាថ្ងៃពុធនេះ។
បណ្តឹងទាំង៧៨នេះ ភាគច្រើនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានប្តឹងជំទាស់ទាមទារលុបឈ្មោះអ្នកបោះឆ្នោតចំនួនជាង២.០០០នាក់ចេញពីបញ្ជីបោះឆ្នោត ដោយចោទថា អ្នកទាំងនោះមិនមានសញ្ជាតិខ្មែរ ឬពុំមានលក្ខខណ្ឌគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត។
ជនអន្តោប្រវេសន៍វៀតណាមនៅតែជាបញ្ហារសើបចំពោះការបោះឆ្នោត និងនយោបាយកម្ពុជា ដែលជារឿយៗ គណបក្សជំទាស់តវ៉ាដោយអះអាងថា ជនអន្តោប្រវេសន៍វៀតណាម នាំឲ្យលទ្ធផលបោះឆ្នោតមានភាពមិនប្រក្រតីច្រើន។
លោក អ៊ុត ឈន អ្នកនាំពាក្យក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញបញ្ជាក់ប្រាប់ VOA ថា គិតត្រឹមថ្ងៃពុធនេះ ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ បានពិនិត្យឈ្មោះអ្នកដែលរងការចោទថា មិនមានសញ្ជាតិខ្មែរ បានចំនួនជាង១.៨០០នាក់ហើយ។ ក៏ប៉ុន្តែលោកថា ស្ថាប័នកំពូលមួយនេះ មិនទាន់សម្រេចលុបឈ្មោះណាមួយ ចេញពីបញ្ជីបោះឆ្នោតដំបូងនោះទេ។
លោក អ៊ុត ឈន បញ្ជាក់ប្រាប់ VOA ថា ការសម្រេចរបស់គ.ជ.បនាពេលកន្លងមក គឺត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់។
«យើងនិយាយពីរឿងច្បាប់ ដំណាក់កាលនេះជាដំណាក់កាលអី។ ជាដំណាក់កាល ពិនិត្យបញ្ជី សេចក្តីសម្រេចរបស់គ.ជ.ប ឈ្មោះ ក្រោយគេប្រកាសផ្សាយ។ ចឹងក្នុងការពិនិត្យបញ្ជីឈ្មោះ តាមច្បាប់កាលណាគេចុះផ្អែកតាមមាត្រា៤៦ អ្នកនោះឯងមានអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ ឬលិខិតបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណ។ ចឹងក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ មានភារកិច្ចឆែកលើច្បាប់ហ្នឹង។ បើយើងឆែកឃើញថា រាល់ការសម្រេចរបស់ គ.ជ.ប គឺសុទ្ធតែផ្អែកតាមច្បាប់ហ្នឹង មានឯកសារបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែរ កាលហ្នឹងគេមានមូលដ្ឋានហ្នឹង យើងទទួលរបស់គេហើយ»។
បញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត និងការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត គឺជាបញ្ហាចម្រូងចម្រាសមួយចំពោះការបោះឆ្នោតអាណត្តិមុនៗ។ បញ្ហាទាំងនោះ រួមមាន ការបាត់ឈ្មោះ បញ្ជីឈ្មោះប៉ោង និងឈ្មោះស្ទួន និងអ្នកមានសញ្ជាតិដទៃមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតជាដើម។
អ្នកស្រី ម៉េង សុភារី ប្រធាននាយកដ្ឋានកិច្ចការបោះឆ្នោតរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បង្ហាញការសោកស្តាយចំពោះ ការសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ដែលផ្អែកទៅលើអង្គច្បាប់ ឬឯកសារបញ្ជាក់សញ្ជាតិតែមួយមុខនោះ។ អ្នកស្រីថា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ គប្បីធ្វើការស៊ើបអង្កេតលើបញ្ហាទាំងនេះឲ្យបានស៊ីជម្រៅជាងនេះ។
«ការប្តឹងនេះ គឺយើងយោងទៅលើលក្ខខណ្ឌសញ្ជាតិ។ ដើម្បីអាចមានឈ្មោះក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតបាន លុះត្រាតែ មានសញ្ជាតិខ្មែរ ចឹងផ្អែកលើមាត្រានេះ ភ្នាក់ងារគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានប្តឹងសុំឲ្យយកមាត្រាហ្នឹង មកធ្វើការពិចារណា។ ប៉ុន្តែត្រូវបានស្ថាប័នដោះស្រាយវិវាទទាក់ទងនឹងការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ច្រានចោលទាំងអស់»។
អ្នកស្រី ម៉េង សុភារី បញ្ជាក់ប្រាប់ VOA ថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ គ្រោងនឹងបញ្ចូនព័ត៌មាន និងឈ្មោះដែលគួរឲ្យសង្ស័យទាំងអស់ ទៅកាន់ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីពិនិត្យមើលលើការផ្តល់អត្តសញ្ញាណប័ណ្ណសញ្ជាតិខ្មែរ។
«ដូច្នេះការមានឈ្មោះនៅក្នុងបញ្ជីបោះឆ្នោតដំបូងនាពេលនេះរបស់ចុងចម្លើយ ដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានប្តឹងមកថា ជាជនបរទេស ក៏មិនមែនមានន័យថា ពួកគាត់មានសិទ្ធិបោះឆ្នោតរហូតគ្រប់អាណត្តិនោះដែរ។ នៅពេលដែលរកឃើញថា ការប្រើប្រាស់ឯកសារនេះ ការផ្តល់ឯកសារនេះ មិនស្របច្បាប់ មិនស្របនីតិវិធីច្បាប់ស្តីពីសញ្ជាតិ នោះពួកគាត់នឹងមិនអាចបោះឆ្នោតបានទៀតទេ»។
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា មើលឃើញថា ការសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ដោយសម្រេចផ្អែកតែទៅលើឯកសារបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណតែមួយមុខ ដូចគ្នានឹងគ.ជ.បដែរនោះ ធ្វើឲ្យភាគីដើមបណ្តឹងមិនទាន់អស់ចិត្តចំពោះការសម្រេចនេះ។
លោក សំ គន្ធាមី នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត្យ និងយុត្តិធម៌ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា ហៅថានិកហ្វិកលើកឡើងថា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញគួរតែធ្វើការដេញដោលសួរទាក់ទងនឹងប្រភពនៃការផ្តល់អត្តសញ្ញណប័ណ្ណនោះ។
លោកបញ្ជាក់ប្រាប់ VOA ថា៖
«ព្រោះអីយើងមិនបានធ្វើកោសល្យវិច្ច័យ ឬផ្ទៀងផ្ទាត់ជាមួយស្ថាប័នដែលចេញអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណហ្នឹង។ តើវាត្រឹមត្រូវទេ អត្តសញ្ញណប័ណ្ណប្រភេទថ្មី ឬចាស់។ យើងចង់ឃើញក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ធ្វើការដេញដោលសួរប្រភពចេញអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណហ្នឹង»។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបតិ្តនៃគណៈកម្មាធិការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត Comfrel ប្រាប់ VOAថា ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ គួរតែមានយន្តការស៊ើបអង្កេតឲ្យបានស៊ីជម្រៅចំពោះការផ្តល់សញ្ជាតិទៅឲ្យជនទាំងនេះ។
«ទាក់ទងនឹងវិវាទបោះឆ្នោត ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ គាត់ដើរតួនាទីដូចតុលាការចឹង គាត់ត្រូវមានយន្តការអង្កេតឲ្យបានច្បាស់លាស់ ក៏ប៉ុន្តែភាគច្រើនទាក់ទងនឹងការប្តឹងជំទាស់អ្នកអត់មានសិទ្ធិបោះឆ្នោត។ តែបច្ចុប្បន្ននេះ គ.ជ.ប. និងក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ គាត់ឈរតែលើក្រដាស មានន័យថា ឯកសារអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណ។ បញ្ហាត្រង់ថា តើការបញ្ជាក់ហ្នឹងពិតជាត្រឹមត្រូវទេ? លោកប្រហែលជាគ្មានមធ្យោបាយ សមត្ថកិច្ច ឬលទ្ធភាពដើម្បីទៅពិនិត្យលើរឿងសញ្ជាតិហ្នឹងអីទេ។ ប៉ុន្តែគាត់អាចស្នើសុំឲ្យស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ឬអាជ្ញាធរផ្តល់ការបញ្ជាក់ថែមទៀតទៅលើការសង្ស័យហ្នឹង»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក ហង្ស ពុទ្ធា អ្នកនាំពាក្យគ.ជ.ប លើកឡើងថា ភាគីដើមបណ្តឹង នៅតែមានសិទ្ធិតវ៉ាទាក់ទងនឹងច្បាប់សញ្ជាតិទៅកាន់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ឬតុលាការ។ ហើយលោកថា បើសិនជាបុគ្គលដែលគេសង្ស័យទាំងនោះ ត្រូវបានអាជ្ញាធររកឃើញថា ទទួលសញ្ជាតិមិនត្រឹមត្រូវមែននោះ គ.ជ.ប.នឹងលុបឈ្មោះបុគ្គលទាំងនោះ ចេញពីបញ្ជីបោះឆ្នោត នៅពេលគ.ជ.បធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពបញ្ជី៕
