សង្គមស៊ីវិលនិងគណបក្សជំទាស់សាទរ ចំពោះយុទ្ធនាការ១០០ថ្ងៃក្នុងការវាយតម្លៃគុណភាព និងប្រសិទ្ធភាពតុលាការរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប៉ុន្តែពួកគេមានជំនឿថា យុទ្ធនាការនេះនឹងទទួលបានប្រសិទ្ធភាពទាបដោយសារគ្មានការចូលរួមពីភាគីពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត។
គណៈកម្មាធិការដឹកនាំការកែទម្រង់ច្បាប់និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៃក្រសួងយុត្តិធម៌ កាលពីថ្ងៃសុក្រ បានបង្កើតយុទ្ធនាការ១០០ថ្ងៃដើម្បីវាយតម្លៃគុណភាព និងប្រសិទ្ធភាពប្រព័ន្ធតុលាការនៅកម្ពុជា ដោយចាប់ផ្ដើមអនុវត្តចាប់ពីខែមិថុនាខាងមុខនេះតទៅ។ក្រោយការដាក់ចេញនូវយុទ្ធនាការនេះ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងគណបក្សជំទាស់បានសាទរថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងចាប់ផ្តើមយកចិត្តទុកដាក់លើការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ដែលកំពុងរងការរិះគន់ស្ទើរគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន។ ទោះជាយ៉ាងណាពួកគេលើកឡើងថា ដើម្បីធានាឲ្យការវាយតម្លៃរបស់ក្រសួងទទួលបានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ក្រសួងត្រូវតែមានឆន្ទៈពិតប្រាកដក្នុងការកែទម្រង់ និងត្រូវមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ។
លោកស្រី មូរ សុខហួរ តំណាងរាស្រ្តគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រាប់ VOA ថា យុទ្ធនាការវាយតម្លៃលើគុណភាព និងប្រសិទ្ធភាពតុលាការនឹងអាចធានាបាននូវប្រសិទ្ធភាព លុះត្រាតែមានការចូលរួមពីភាគីដែលជាបុគ្គលឯករាជ្យ និងហ៊ានទទួលយកនូវបញ្ហាដែលបានរកឃើញ។
តំណាងរាស្រ្តនៃគណបក្សជំទាស់ដ៏ធំរូបនេះបញ្ជាក់ថា៖
«គួរមានសំឡេងប្រជាពលរដ្ឋចូលក្នុងគណៈកម្មាធិការហ្នឹង សំឡេងសង្គមស៊ីវិល អ្នកច្បាប់ដទៃទៀតដែលឯករាជ្យ។ ហើយបើអាចធ្វើបាន សូមឲ្យមានអ្នកសារព័ត៌មានក៏ចូលដែរចុងក្រោយ គ្រប់ជំហានដើម្បីផ្តល់ព័ត៌មានដល់សាធារណជន ហើយបើអាចធ្វើបាន អ្នកឯកទេសបរទេស»។
ស្របគ្នានោះដែរលោក អំ សំអាត ប្រធានការិយាល័យបច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេតនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ មានប្រសាសន៍ថា ការវាយតម្លៃលើប្រព័ន្ធតុលាការដែលអាចទទួលបានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ គឺអាស្រ័យលើឆន្ទៈរបស់រដ្ឋាភិបាល។ លោកបន្ថែមបានបន្ថែមថា ការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ នឹងកាន់តែធ្វើឲ្យការវាយតម្លៃនោះមានតម្លាភាពពេញលេញ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖
«យើងគិតថា មិនមែនការវាយតម្លៃនេះយើងធ្វើឲ្យតែមាន ដើម្បីធ្វើការឆ្លើយតបជាមួយនឹងការវាយតម្លៃកន្លងមកទេ សង្ឃឹមថាជាឆន្ទៈពិតប្រាកដក្នុងការកែប្រែប្រព័ន្ធតុលាការនិងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា»។
តាមសេចក្ដីជូនដំណឹងរបស់គណៈកម្មាធិការដឹកនាំការកែទម្រង់ច្បាប់និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៃក្រសួងយុត្តិធម៌ចេញកាលពីថ្ងៃទី១២ខែឧសភាបានឲ្យដឹងថា យុទ្ធនាការនេះមានគោលដៅធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពយុទ្ធសាស្ត្រ និងកម្មវិធីកំណែទម្រង់ច្បាប់និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ដើម្បីឲ្យមានភាពជាក់លាក់ ជាពិសេសដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្នរបស់កម្ពុជា ដោយតម្រូវឲ្យធ្វើការវាយតម្លៃពីប្រសិទ្ធភាពការងាររបស់តុលាការគ្រប់រាជធានី-ខេត្ត ព្រមទាំងបញ្ហាប្រឈមផងដែរ។
សេចក្តីជូនដំណឹងដដែលបន្តថា យុទ្ធនាការនេះធ្វើឡើងក្នុង២ដំណាក់កាល ទី១គឺការបំពេញរបាយការណ៍ស្វ័យវាយតម្លៃរបស់តុលាការដោយផ្អែកលើកម្រងសំណួរអង្កេតដែលប្រគល់ជូន និងទី២ គឺការសិក្សាបឋម លើរបាយការណ៍ស្វ័យវាយតម្លៃរបស់តុលាការនិងការចុះជួបដោយផ្ទាល់នៅតាមតុលាការដើម្បីពិនិត្យ និងពិភាក្សាបន្ថែមដោយផ្អែកទៅលើរបាយការណ៍ស្វ័យវាយតម្លៃ។
យុទ្ធនាការនេះ ត្រូវបានរៀបចំតាក់តែងឡើង និងអនុវត្តតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រផ្អែកលើធាតុទាំង៧ នៃកម្មវិធីតុលាការប្រណិត (Seven elements of Court Excellence) ដែលជាបទដ្ឋានអន្តរជាតិ ដែលរួមមានដូចជា៖ ទី១ ការដឹកនាំ និងគ្រប់គ្រងស្ថាប័ន ទី២ ផែនការ និងគោលនយោបាយស្ថាប័ន ទី៣ ធនធានស្ថាប័ន ទី៤ នីតិវិធីដំណើរការស្ថាប័ន ទី៥ សេចក្ដីត្រូវការនិងការពេញចិត្តរបស់អតិថិជន ទី៦ ភាពងាយស្រួលនិងតម្លៃសេវារបស់ស្ថាប័ន និងទី៧ ភាពជឿទុកចិត្តនិងជឿជាក់ពីសាធារណជន។
យ៉ាងណាក៏ដោយលោក ព្រាប កុល នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជាលើកឡើងថា យុទ្ធនាការនៃការវាយតម្លៃគុណភាព និងប្រសិទ្ធភាពតុលាការដែលមិនមានការចូលរួមពីស្ថាប័នឯករាជ្យនឹងមិនអាចទទួលបានលទ្ធផលគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនោះទេ។
លោក ព្រាប កុល បញ្ជាក់ថា៖
«យើងនឹងរង់ចាំមើលពីសុក្រឹតភាពនៃការវាយតម្លៃ តើវាឆ្លុះបញ្ចាំងការពិតទេ? ហើយកាលណាការវាយតម្លៃមិនឆ្លុះបញ្ចាំងការពិតទេ ការវាយតម្លៃនេះគឺនឹងត្រូវទទួលរងការរិះគន់ពីមហាជន ក៏ដូចជាស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ»។
លោកបន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវធានាឲ្យបាននូវឯករាជ្យភាពរបស់តុលាការថាមិនរងឥទ្ធិពលពីអ្នកនយោបាយ និងការកាត់ក្តីដែលមានការសូកប៉ាន់ និងត្រូវធ្វើការកែប្រែច្បាប់មួយចំនួន ដើម្បីផ្តល់យុត្តិធម៌ពេញលេញក្នុងសង្គម។
ក្រសួងយុត្តិធម៌ចាប់ផ្តើមធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅឆ្នាំ២០១៤។ ក្នុងនោះរដ្ឋសភាបានអនុម័តច្បាប់ចំនួនបីពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យតុលាការយ៉ាងប្រញាប់ប្រញាល់ ដោយមិនមានការចូលរួមពីគណបក្សប្រឆាំង។ ច្បាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យយុត្តិធម៌ទាំងបីដែលមិនបានអនុញ្ញាតឲ្យសង្គមស៊ីវិលចូលរួមផ្តល់យោបល់នោះ ត្រូវបានក្រុមអ្នកច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិនៃសង្គមស៊ីវិលរកឃើញថា ច្បាប់ទាំងនោះផ្តល់អំណាចច្រើនលើសលប់ដល់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ក្នុងការជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការរបស់តុលាការ និងធ្វើឲ្យនីតិរដ្ឋចុះទន់ខ្សោយដោយសារតុលាការស្ថិតក្រោមអំណាចរដ្ឋាភិបាល។
លោក ជិន ម៉ាលីន ប្រធានលេខាធិការដ្ឋានអចិន្ត្រៃយ៍នៃគណៈកម្មាធិការដឹកនាំការកែទម្រង់ច្បាប់ និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ប្រាប់ VOA ថា គ្រប់ដំណើរការការងាររបស់រដ្ឋាភិបាល មិនមែនសុទ្ធតែត្រូវមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីនោះទេ។ លោកបន្តថា យុទ្ធនាការ១០០ថ្ងៃក្នុងការវាយតម្លៃគុណភាព និងប្រសិទ្ធភាពតុលាការ គឺជាផ្នែកមួយនៃការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ដែលក្រសួងបានដាក់ចេញផែនការកាលពីពេលកន្លងទៅ។
លោក ជិន ម៉ាលីន បន្ថែមថា យុទ្ធនាការនេះធ្វើឡើងក្នុងក្របខណ្ឌក្រសួងតាមរយៈការស្ទង់មតិពីមន្រ្តីតុលាការតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែលោកថា លទ្ធផលដែលទទួលបានពីយុទ្ធនាការនេះ នឹងដាក់ក្នុងកិច្ចប្រជុំដែលនឹងមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីពិភាក្សាធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងនូវប្រព័ន្ធតុលាការនៅកម្ពុជា។ ទោះជាយ៉ាងណាលោកថា យុទ្ធនាការនេះក៏នឹងផ្តល់នូវលទ្ធផលមួយដើម្បីឆ្លើយតបទៅអង្គការមួយចំនួនដែលតែងរិះគន់ និងវាយតម្លៃវិស័យយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាថាមានស្ថានភាពអាក្រក់។
លោកបញ្ជាក់ថា៖
«គាត់មិនដែលធ្វើការសម្ភាសន៍ ឬក៏ជួបជាមួយយើង ឬទទួលឯកសារ របាយការណ៍ព័ត៌មានអីពីយើងសោះ គឺគាត់ធ្វើតែក្រុមគ្នាគាត់ ផ្អែកតែលើព័ត៌មានរបស់គាត់ ហើយគាត់ធ្វើការវាយតម្លៃ វិភាគលទ្ធផលដោយខ្លួនគាត់ ហើយគាត់ធ្វើការសន្និដ្ឋាន ហើយដាក់ចំណាត់ថ្នាក់ឲ្យយើងទៀត និងធ្វើការរិះគន់ទិតៀនមកលើយើង។ អញ្ចឹងទេការធ្វើបែបនេះវាមិនមានលក្ខណៈវិទ្យាសាស្រ្តគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនោះទេ។ អញ្ចឹងបានជាយើងមិនទទួលយកនូវការធ្វើរបស់គាត់ ក៏ប៉ុន្តែយើងនឹងធ្វើដោយខ្លួនយើងមួយ ហើយយើងនឹងដាក់ក្នុងសិក្ខាសាលាពិភាក្សា ផ្ទៀងផ្ទាត់គ្នាមើល»។
ជាទូទៅ គេមើលឃើញថាតុលាការកម្ពុជាតែងមានចំណាត់ការយ៉ាងឆាប់រហ័សលើបុគ្គលដែលតែងរិះគន់ការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងនោះរួមមានមន្រ្តី និងសកម្មជនបក្សប្រឆាំង សកម្មជនការពារដីធ្លី សកម្មជនបរិស្ថាន ព្រមទាំងមន្រ្តីសង្គមស៊ីវិលជាដើម។ ចំណាត់ការនោះត្រូវបានអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិមួយចំនួនរិះគន់ថា តុលាការមិនមានភាពឯករាជ្យ និងជាឧបករណ៍នយោបាយរបស់គណបក្សកាន់អំណាច។
បើតាមលទ្ធផលសន្ទស្សន៍នៃការយល់ឃើញពីអំពើពុករលួយ ដែលចេញដោយអង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិកាលពីដើមឆ្នាំ២០១៧ កម្ពុជាស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់លេខ១៥៦ ក្នុងចំណោមប្រទេស១៧៦ ដែលជាប្រទេសមានភាពពុករលួយក្នុងស្ថាប័នសាធារណៈ។ ក្នុងនោះរបាយការណ៍ស្តីពីការវាស់វែងអំពីអំពើពុករលួយជាសកលឆ្នាំ២០១៦របស់អង្គការដដែលនេះ បានបង្ហាញលទ្ធផលសម្រាប់កម្ពុជាថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរចាត់ទុកមន្ត្រីតុលាការ ប៉ូលិស និងមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលថាពុករលួយជាងគេ៕
