កាលពីឆ្នាំ២០០៨ លោកបារ៉ាក់ អូបាម៉ា បានជាប់ឆ្នោតជាប្រធានាធិបតីស្បែកខ្មៅទីមួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ក្រោយការដឹកនាំរបស់លោកបាន៤ឆ្នាំ លោកត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋអាមេរិកាំងបោះឆ្នោតឱ្យបន្តដឹកនាំសហរដ្ឋអាមេរិក១អណត្តិទៀត ដែលគ្រប់ចំនួនអណត្តិអនុញ្ញាតដោយច្បាប់អាមេរិក។
ក្នុងការដឹកនាំរយៈពេល៨ឆ្នាំ មេដឹកនាំពិភពលោករូបនេះបានបន្សល់ទុកនូវកេរ្តិ៍ដំណែល និងការចងចាំមួយចំនួនសម្រាប់ពិភពលោកក៏ដូចជាកម្ពុជាផងដែរ។
ទន្ទឹមនឹងប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាមួយចំនួនបានបង្ហាញពីការយល់ឃើញជាវិជ្ជមានចំពោះលោកអូបាម៉ា ក្រុមអ្នកនយោបាយ អ្នកវិភាគ និងមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅកម្ពុជាយល់ឃើញផ្សេងៗគ្នាពីកេរ្តិ៍ដំណែល និងជោគជ័យនៃការដឹកនាំរបស់លោកបារ៉ាក់ អូបាម៉ា ក្នុងរយៈពេល៨ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។
លោក សុខ ឥសាន មន្ត្រីនិងជាអ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលជាគណបក្សកាន់អំណាចយល់ថា ការដឹកនាំរបស់លោកបារ៉ាក់ អូបាម៉ា មានគុណសម្បត្តិច្រើនជាងគុណវិបត្តិ ជាហេតុដែលធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋអាមេរិកាំងបោះឆ្នោតឱ្យលោកដឹកនាំដល់ទៅ២អណត្តិ។ លោកបន្តថា ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកអូបាម៉ា ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងអាមេរិក កាន់តែល្អដោយលោកយល់ថា លោកអូបាម៉ាមានទស្សនៈល្អជាមួយកម្ពុជា។
លោក សុខ ឥសាន បន្តទៀតថា លោកអូបាម៉ា បានបន្សល់ទុកអនុស្សាវរីយ៍មួយចំនួនជាមួយកម្ពុជា ដូចជាការធ្វើដំណើរមកចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានក្នុងឆ្នាំ២០១២ នៅពេលដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ និងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាមេរិក-អាស៊ាននៅក្នុងទឹកដីអាមេរិក។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី លោក សុខ ឥសាន បន្តថា ក្រៅពីគុណសម្បត្តិទាំងនេះ លោកអូបាម៉ា នៅមានចំណុចខ្វះចន្លោះមួយចំនួនពាក់ព័ន្ធនឹងស្ថានការណ៍នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ពិសេសបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកសុខ ឥសាន យល់ថា លោកអូបាម៉ា បានពឹងផ្អែកខ្លាំងពេកទៅលើរបាយការណ៍របស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងគណបក្សប្រឆាំង ដែលនាំឱ្យលោកមិនបានដឹងការពិតជាក់ស្ដែងនៅកម្ពុជា។
«ការរំលោភច្បាប់ដែលគាត់មិនបាន[សិក្សា]ស៊ីជម្រៅចំពោះសភាពការណ៍ពិតជាក់ស្ដែងនៅកម្ពុជា ដែលមន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំងហ្នឹង គឺលោកប្រព្រឹត្តបទល្មើសផ្សេងៗ ដល់ទៅពេលមានបញ្ហាពាក់ព័ន្ធឱ្យទទួលខុសត្រូវមុខច្បាប់។ អាហ្នឹងក៏មានបញ្ហារិះគន់ខ្លះមកលើរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា»។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាយល់ថា លោកអូបាម៉ា មានការបរាជ័យច្រើនជាងជោគជ័យ ទាំងការពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ក៏ដូចជាបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច។ លោកថា ការបរាជ័យនៃការដឹកនាំរបស់លោកអូបាម៉ា ត្រូវបានបញ្ជាក់តាមរយៈការចាញ់ឆ្នោតរបស់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យរបស់លោក ក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំ២០១៦ថ្មីៗនេះ។
«ខ្ញុំយល់អីចឹង ដោយសារតែលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតរវាងគណបក្សគាត់ ដែលគាត់សុខចិត្តទាំងគ្រួសារ ទាំងជំទាវទីមួយរបស់អូបាម៉ាចូលទៅរួម ដើម្បីធ្វើយុទ្ធនាការគាំទ្រលោកជំទាវ ហ៊ីលឡារី គ្លីនតុន ដែលជា[បេក្ខជន]ប្រធានាធិបតី ហើយពុំទទួលបានការគាំទ្រ បានបរាជ័យ មិនមែនបរាជ័យជាបុគ្គលនៃបេក្ខជនជាប្រធានាធិបតីទេ គឺបរាជ័យទាំងប្រធានាធិបតី ដែលនៅក្នុងតំណែងទៅទៀត»។
ក៏ប៉ុន្តែ លោកផៃ ស៊ីផាន យល់ថា លោកអូបាម៉ា ជាថ្នាក់ដឹកនាំមួយរូបដែលមានអត្តចរិតគួរឱ្យគោរព ហើយលោកក៏រក្សាបានល្អនូវទំនាក់ទំនងល្អជាមួយបណ្ដាប្រទេសនៅក្នុងពិភពលោក រាប់បញ្ចូលទាំងកម្ពុជាផងដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកផៃ ស៊ីផាន អះអាងថា លោកអូបាម៉ា បានធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាមានការអាក់អន់ចិត្ត ដោយសារលោកមិនបានទៅគោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទនរោត្ដម សីហនុ ដូចមេដឹកនាំប្រទេសដទៃទៀតនោះទេ បើទោះជាលោកបានមកចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានក្នុងឆ្នាំ២០១២ ចំពេលដែលកម្ពុជាកំពុងកាន់ទុក្ខក្ដី។
លោកសុន ឆ័យ តំណាងរាស្ត្រនិងជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេនៅកម្ពុជាយល់ថា ការណ៍ដែលលោកអូបាម៉ា ក្លាយទៅប្រធានាធិបតីស្បែកខ្មៅដំបូងគេរបស់អាមេរិក បាននាំមកនូវក្ដីសង្ឃឹមដល់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ពណ៌សម្បុរនៅក្នុងពិភពលោកក្នុងការក្លាយទៅជាមេដឹកនាំ។
លោកសុន ឆ័យ បន្តថា ការដឹកនាំរបស់លោកអូបាម៉ា បានធ្វើជាគំរូនៃការប្រកាន់យកគោលការណ៍នៃការសម្របសម្រួល ជាជាងការប្រើកម្លាំងដែលអាចរក្សាបាននូវទំនាក់ទំនងល្អ និងស្ថិរភាពនៅក្នុងពិភពលោក។ លើសពីនេះលោកថា លោកអូបាម៉ា បានយកចិត្តទុកដាក់លើមតិយោបល់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីធ្វើជាមូលដ្ឋានក្នុងការសម្រេចចិត្តណាមួយ។
លោកសុន ឆ័យ អះអាងថា ជាមួយនឹងគោលនយោបាយរបស់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ និងរដ្ឋបាលរបស់លោកអូបាម៉ា ក្នុងការប្រើប្រាស់យន្តការសម្របសម្រួល សហរដ្ឋអាមេរិកមិនបានជួយប្រទេសកម្ពុជាច្រើននោះទេ។
«ជាការរំពឹងរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ ជាទូទៅតែងតែចង់ឃើញសហរដ្ឋអាមេរិកដើរតួកាន់តែសកម្មនៅក្នុងការជំរុញឱ្យមានសេរីភាព ឱ្យមានយុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គមរបស់ពិភពលោក ជាពិសេសស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើងនេះ ដែលមានការគាបសង្កត់ មានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ហើយពលរដ្ឋខ្មែរជាទូទៅ គឺហាក់ដូចជាឃើញថា ក្រោមការដឹកនាំរបស់អូបាម៉ានេះ ហាក់ដូចជាមិនបានប្រើឥទ្ធិពលឱ្យបានច្រើន ដើម្បីជួយដល់ការតស៊ូក្នុងការទាមទារនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជានោះទេ»។
សម្រាប់លោកអ៊ូ វីរៈ ប្រធានវេទិកាអនាគតដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយក្នុងស្រុកយល់ថា ការដឹកនាំរបស់លោកអូបាម៉ា រយៈពេល៨ឆ្នាំបាននាំផលវិជ្ជមានច្រើនដល់សហរដ្ឋអាមេរិក និងពិភពលោក។ លោកបន្តថា លោកអូបាម៉ា បានជួយឱ្យសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិកក៏ដូចជាពិភពលោកមានភាពប្រសើរឡើង ក្រោយពីលោកឡើងកាន់តំណែងក្នុងពេលដែលពិភពលោកកំពុងមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច។
លោកអ៊ូ វីរៈ បន្តថា ជាមួយនឹងការប្រើប្រាស់«គោលនយោបាយស្លូត» លោកអូបាម៉ា បានជួយច្រើនក្នុងការជួយរក្សាសន្តិភាព និងស្ថិរភាពនៅក្នុងពិភពលោក បើទោះជាមានបញ្ហាមួយចំនួនកើតឡើងនៅក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាក្ដី។ យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកថា គោលនយោបាយបែបនេះក៏បាននាំមកនូវផលអវិជ្ជមានផងដែរ។
«គោលនយោបាយគាត់ហ្នឹង គេហៅថាគោលនយោបាយស្លូត ហើយដោយសារគោលនយោបាយស្លូតហ្នឹងយើងមើលមានស្ថិរភាពច្រើន។ ប៉ុន្តែទន្ទឹមគ្នានឹងស្ថិរភាពហ្នឹងគឺ ដោយសារគោលនយោបាយស្លូតក៏គាត់អនុញ្ញាតឱ្យប្រទេសចិន និងប្រទេសមួយចំនួនដូចរុស្ស៊ីឡើងកាងខ្លាំងដែរ។ ចឹងវាអាចជាគ្រោះថ្នាក់នាពេលបច្ចុប្បន្ន និងគ្រោះថ្នាក់នាពេលអនាគតផងដែរ»។
លោកអ៊ូ វីរៈ បន្តថា លោកអូបាម៉ា បានព្យាយាមកសាងទំនាក់ទំនងជាមួយបណ្ដាប្រទេសនៅក្នុងតំបន់អាស៊ាន ទាំងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ និងប្រទេសមិនប្រជាធិបតេយ្យ ដែលនេះអាចជាកេរ្តិ៍ដំណែលនយោបាយល្អមួយ។
សម្រាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយកម្ពុជា លោកអ៊ូ វីរៈ យល់ថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកអូបាម៉ា មិនបានបង្កើតជាសមិទ្ធិផលអ្វីធំដុំនោះទេ ហើយក៏មិនបានបង្កការប៉ះទង្គិចជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានោះដែរ។
លោកឈិត សំអាត នាយកអង្គការមូលនិធិសត្វព្រៃពិភពលោក (World Wildlife Fund) ហៅកាត់ថា WWF មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋបាលរបស់លោកអូបាម៉ា បានយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់លើការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ និងបញ្ហាបរិស្ថាន ពិសេសនៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍ និងប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួចដូចប្រទេសកម្ពុជា។ លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលលោកអូបាម៉ា បានផ្ដល់ជំនួយដល់ប្រទេសទាំងនេះ ដើម្បីការពារធនធានធម្មជាតិ ក្នុងនោះក៏មានកម្ពុជាផងដែរ។
លោកឈិត សំអាត បន្តទៀតថា ខណៈពេលដែលពិភពលោកកំពុងជួបប្រទះបញ្ហាប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការយកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហាធនធានធម្មជាតិនេះជារឿងសំខាន់។ ហើយលោកអូបាម៉ា រក្សាបាននូវតុល្យភាពរវាងកត្តាសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងបរិស្ថាន។
«វាមានសារៈសំខាន់ច្រើន មិនមែនសម្រាប់តែប្រទេសនីមួយនោះទេ។ សម្រាប់ប្រទេសដែលនៅលើពិភពលោកនេះ ដើម្បីការពារអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ ដើម្បីធ្វើម៉េចការពារភពផែនដីយើងហ្នឹង ដើម្បីទប់ស្កាត់នឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ដើម្បីធ្វើម៉េចឱ្យមានលំនឹងបរិស្ថាន ធម្មជាតិជាមួយនឹងមនុស្សហ្នឹង។ អានេះគឺថាជាចំណុចមួយដែលល្អ ដែលអ្នកដឹកនាំគួរតែគិតគូរឱ្យបានស៊ីជម្រៅសម្រាប់ការងារនេះ ដែលអ្នកខ្លះគាត់គិតពីបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចពេកភ្លេចបញ្ហាសង្គម គិតសង្គមពេក ភ្លេចបញ្ហាធនធានធម្មជាតិ។ ចឹងបញ្ហាទាំងអស់នេះ គឺខ្ញុំយល់ថា គាត់មានការគ្រប់គ្រងល្អ ហើយមានតុល្យភាព Balance ក្នុងការងាររបស់គាត់»។
លោកអូបាម៉ា នឹងបញ្ចប់តួនាទីជាប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកនៅថ្ងៃទី២០ ខែមករាខាងមុខនេះ។ លោក ដូណាល់ ត្រាំ មហាសេដ្ឋីអចលនទ្រព្យមកពីគណបក្សសាធារណរដ្ឋរបស់អាមេរិកនឹងចូលកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិកទី៤៥បន្តពីលោក។
ទាំងលោកឈិត សំអាត និងលោកសុន ឆ័យ យល់ថា លោកអូបាម៉ា ជាថ្នាក់ដឹកនាំមួយរូប ដែលអាចជាគំរូសម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំនានានៅក្នុងពិភពលោក ទាំងចក្ខុវិស័យនិងលក្ខណៈសម្បត្តិក្នុងការដឹកនាំ៕
