ភ្នំពេញ៖ នៅពេលដែលសាលាក្តីខ្មែរក្រហមកំពុងកាត់ទោសសំណុំរឿង០០២មិនទាន់ទាំងបានពាក់កណ្តាលផ្លូវផងជនជាប់ចោទដែលជាអតីតមេដឹកនាំកំពូលខ្ពស់បំផុតនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យឬដែលគេស្គាល់រត់មាត់ថាជារបបខ្មែរក្រហមបានរបូតម្តងមួយៗអស់ចំនួនពីរនាក់ទៅហើយ។ នោះគឺអៀង សារី និងប្រពន្ធរបស់គាត់អៀង ធីរិទ្ធ។ អៀង ធីរិទ្ធ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសង្គមកិច្ចត្រូវដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំកាលពីចុងឆ្នាំមុនដោយសារជំងឺវង្វេងវង្វាន់បាត់បង់ការចងចាំ។
ប៉ុន្មានខែក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី១៤ខែមិនាប្តីរបស់គាត់គឺ អៀង សារី បានស្លាប់ក្នុងអាយុ៨៧ ឆ្នាំដោយសារមូលហេតុផ្លូវការថាបេះដូងរបស់គាត់អស់សមត្ថភាពដំណើរការ។
អៀង សារីត្រូវគេស្គាល់ថាគឺជាមេដឹកនាំខ្ពស់បំផុតលំដាប់ទីបីឬជាបងធំទីបីក្នុងសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
គាត់ត្រូវចាប់ខ្លួនដោយសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៧ក្រោមការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលទាក់ទងនឹងការធ្វើទារុណកម្មនិងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញខាងផ្នែកសាសនា ការធ្វើមនុស្សឃាតនិងការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម។
បទចោទទាំងនេះ ទាក់ទងទៅនឹងការសម្លាប់និងការស្លាប់របស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាយ៉ាងតិច១,៧ លាននាក់ចន្លោះពីថ្ងៃទី១៧ខែមេសាឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ថ្ងៃទី៦ខែមករាឆ្នាំ១៩៧៩។
អៀង សារី ជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍និងគណៈកម្មាធិការមជ្ឈិមនៃបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា។
លោកឆាំង យុ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាដែលចងក្រងប្រវត្តិរឿងរ៉ាវខ្មែរក្រហមយ៉ាងច្រើនបំផុតបានរៀបរាប់ថាអៀង សារី គឺជាមនុស្សដែលមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការទទួលខុសត្រូវគន្លឹះម្នាក់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
«គាត់ជាមេដឹកនាំម្នាក់ជាអ្នកចូលរួមបង្កើតគោលនយោបាយ ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះនិស្សិតបញ្ញាវ័ន្តដែលត្រឡប់មកវិញ ក្រោយមកត្រូវបានម្ចាស់ខ្លួនហ្នឹងសម្លាប់ចោល។ និយាយទៅ គាត់មានតួនាទីសំខាន់ព្រោះគាត់ជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ម្នាក់នៅក្នុងរបបហ្នឹង»។
អៀង សារី កើតនៅថ្ងៃទី២៤ខែតុលាឆ្នាំ១៩២៥ ក្នុងភូមិលឿងវ៉ា ខេត្តត្រាវិញ ដែនដីកម្ពុជាក្រោម។ មានឈ្មោះដើមគឹម ត្រាង ហើយបានប្តូរឈ្មោះជាអៀង សារី វិញនៅពេលដែលគាត់បានចូលមករស់នៅជាមួយពូម្នាក់របស់គាត់នៅខេត្តស្វាយរៀងនៅអាយុ១៥ឆ្នាំ។
ជាអតីតសិស្សវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ អៀង សារី ក៏ដូចជាមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមមួយចំនួនទៀតដែរបានទៅបន្តការសិក្សានៅប្រទេសបារាំង។ គឺនៅទីនោះហើយដែលអៀង សារី បានជួបជាមួយប៉ុល ពត ក្រោយមកបានក្លាយទៅជាមេស្ថាបនិកនៃរបបខ្មែរក្រហមនិងជាបងថ្លៃរបស់គាត់ហើយនៅក្នុងពេលនោះដែរគាត់ក៏បានជួបជាមួយនឹងខៀវ សំផននិងបានចូលចលនាតស៊ូក្នុងព្រៃម៉ាគីនៅឆ្នាំ១៩៦៣បន្ទាប់មកបានផ្តួលរំលំរបបគ្រប់គ្រងរបស់លោកសេនាប្រមុខលន់ នល់ ដែលគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។
បន្ទាប់ពីពួកខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាចនៅថ្ងៃទី១៧ខែមេសាឆ្នាំ១៩៧៥ អៀង សារី បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់គឺប្រមូលបញ្ញាជនខ្មែរនៅបរទេសឲ្យវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញក្រោមការឃោសនាថាឲ្យមកជួយកសាងប្រទេសជាតិឡើងវិញហើយបញ្ញាជនភាគច្រើនត្រូវបានចាប់ខ្លួននិងសម្លាប់ចោល។
យ៉ាងណាក៏ដោយក្នុងអំឡុងការកាត់ទោសអៀង សារី ក៏ដូចជាជនជាប់ចោទដទៃទៀតដែរ មិនដែលបានសារភាពពីការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការទទួលខុសត្រូវលើឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានកើតឡើងក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកខ្លួនទេ។
លោក ឆាំង យុ មានប្រសាសន៍ថា អៀង សារី គឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវម្នាក់ចំពោះមុខប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា។
«នៅក្នុងនាមជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ ច្បាស់ណាស់ដែលគាត់បានដឹងអំពីការចាប់ខ្លួន ការសម្លាប់នៅក្នុងឋានៈគាត់ដែលជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ម្នាក់ ជាអ្នកចូលរួមបង្កើតរបបកម្ពុជាប្រជាធិតេយ្យហ្នឹង វាច្បាស់ថាគាត់ត្រូវមានការទទួលខុសត្រូវ នៅចំពោះមុខប្រវត្តិសាស្ត្រ។ អីចឹងបើទោះបីជាគាត់ស្លាប់ទៅដោយគ្មានការវិនិច្ឆ័យ ប្រវត្តិសាស្ត្របានវិនិច្ឆ័យគាត់រួចហើយ»។
អៀង សារី បានភៀសខ្លួនទៅកាន់ព្រំដែនកម្ពុជាថៃក្រោយពីការចូលលុកលុយរបស់កងទ័ពវៀតណាមនៅខែមករាឆ្នាំ១៩៧៩ហើយបានបន្តការងារជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកកិច្ចការបរទេសរបស់ពួកខ្មែរក្រហមដដែល។
គាត់ បានផ្ទេរការទទួលខុសត្រូវទៅឲ្យខៀវ សំផន បន្ទាប់ពីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចំរុះកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនៅឆ្នាំ១៩៨២។
ដោយអស់ជំនួយពីប្រទេសចិនក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ខែតុលាឆ្នាំ១៩៩១ អៀង សារី និងមេទ័ពខ្មែរក្រហមពីរនាក់ទៀតគឺ សុខ ភាព និង អ៊ី ឈាន បានចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ នៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩៦ ដោយបាននាំមកជាមួយនូវកងកម្លាំងយោធារាប់ពាន់នាក់ហើយត្រូវបានលើកលែងទោសដោយព្រះមហាក្សត្រនរោត្តម សីហនុដោយសារតែតុលាការសម័យរដ្ឋកម្ពុជាបានកាត់ទោសប្រហារជីវិតរូបគាត់ដោយកំបាំងមុខនៅឆ្នាំ១៩៧៩។
ការចុះចូលនេះធ្វើឡើងពីរឆ្នាំមុនការចុះចូលរបស់នួន ជា អតីតប្រធានសភាខ្មែរក្រហមនិងខៀវ សំផននៅតំបន់អន្លង់វែង។
បន្ទាប់មកអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមទាំងបីមានទីលំនៅរៀងៗខ្លួនក្នុងក្រុងប៉ៃលិន។
ក្នុងដំណើរការកាត់ទោសអៀង សារី បដិសេធឆ្លើយនឹងសំណួរគ្រប់យ៉ាងដោយទុកឲ្យសហមេធាវីរបស់ខ្លួនគឺលោកអាង ឧត្តមនិងលោកម៉ាយឃើល ខាណាវ៉ាសឆ្លើយជំនួស។
លោកអៀង សារីបានប្រាប់ដល់អង្គជំនុំជម្រះនាពេលនោះថា៖
«ខ្ញុំបានសូមប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្ញុំនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញហើយរក្សាសិទ្ធិនៅស្ងៀមមិនឆ្លើយនឹងសំនួរទាំងឡាយនាពេលនេះ។ ខ្ញុំបានមានបំណងប្រើប្រាស់សិទ្ធិនេះនៅក្នុងការជំនុំជម្រះទាំងមូលហើយមិនមានបំណង ឆ្លើយតបនឹងសំណួរណាមួយឡើយ។ សូមអរគុណ!»។
លោកឆាំង យុមានប្រសាសន៍ថាថ្វីបើអៀង សារី បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតតែដំណើរការរបស់តុលាការត្រូវបានបំពេញរាប់ចាប់តាំងពីការចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យ ការឃុំខ្លួននិងកាត់ទោសរួមទាំងការគាំពារផ្នែកសុខភាពជនជាប់ចោទរហូតដល់ដំណាក់កាលចុងក្រោយ។
លោកឆាំង យុសន្និដ្ឋានថានីតិវិធីទាំងនេះនឹងស្ថិតនៅជាកេរដំណែលនៃការកាត់ទោសពួកអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម៕
