ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមនៅកម្ពុជា ថ្លែងនៅថ្ងៃច័ន្ទនេះថា អាជ្ញាធររបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បន្តបង្កើនការគាបសង្កត់សិទ្ធិប្រមូលផ្តុំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ បន្ទាប់ពីយុវជនចំនួនបួននាក់ត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួនជាបណ្តោះអាសន្នដើម្បីសួរនាំ អំពីការបញ្ចាំងភាពយន្តឯកសារស្តីពីការស្លាប់របស់លោក កែម ឡី។
អាជ្ញាធរនៅក្នុងខណ្ឌឬស្សីកែវ រាជធានីភ្នំពេញ បានឃាត់ខ្លួនយុវជនរបស់សមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញវ័ន្តខ្មែរ (Khmer Student Intelligent League Association) ចំនួនបួនរូបកាលពីថ្ងៃអាទិត្យ នៅមុនពេលពួកគេត្រៀមដាក់បញ្ចាំងខ្សែភាពយន្តឯកសារខ្នាតខ្លី ផលិតដោយសារព័ត៌មានអន្តរជាតិ Al Jazeera ដែលមានរយៈពេលជាង ២០នាទី បង្ហាញពីការធ្វើឃាតលោក កែម ឡី អ្នកវិភាគដ៏ល្បីល្បាញនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានគេបាញ់ស្លាប់កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំមុន នៅកណ្តាលរាជធានី។
លោក អំ សំអាត ប្រធានការិយាល័យបច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេតរបស់អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ ប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃច័ន្ទនេះថា អាជ្ញាធរនឹងមិនបើកផ្លូវឲ្យមានការជួបជុំគ្នាក្នុងប្រទេសនោះទេ។ ហើយការបង្ក្រាបលើក្រុមយុវជនមិនឲ្យបញ្ចាំងខ្សែរឿងឯកសារ ដែលមានភាពរសើបដល់រដ្ឋាភិបាលនេះ បានបង្ហាញថា សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការប្រមូលផ្តុំកំពុងបន្តស្ថិតក្នុងគំនាបមួយដដែល។
អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះថ្លែងថា៖
«ខ្ញុំគិតថា រឿងធូរមិនធូរទេ។ គេអាចនឹងបន្តទៅទៀតពីព្រោះឥឡូវធ្វើអីគេទាមទារឲ្យសូមការ អនុញ្ញាតពីសាលាក្រុង។ វាខុសអំពីផ្លូវច្បាប់។តាមពិតទៅបើយើងបញ្ចាំងនៅក្នុងទីស្នាក់ការនៅក្នុងអីវាមិនបាច់ត្រូវជូនដំណឹង មិនបាច់ត្រូវសូមច្បាប់ទេ។ វាទាល់តែពីសាធារណៈឬក៏តាមអាកន្លែងឯកជនដែលជាសាធារណៈអី អាហ្នឹងបានវាអាច»។
លោក មាស នី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវកិច្ចការអភិវឌ្ឍសង្គមប្រាប់ VOA ថា រដ្ឋាភិបាល ពុំមានគោលការណ៍បើកចំហឲ្យមានការប្រមូលផ្តុំដោយសេរីនោះឡើយ។ លោកថា ការបង្ក្រាបរបស់អាជ្ញាធរទៅលើក្រុមយុវជនដែលបានធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃអាទិត្យនោះ ជាការបន្តធ្វើឲ្យខូចមុខមាត់របស់ខ្លួនបន្ថែមទៀត។ លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា រាជរដ្ឋាភិបាលនៅបន្តភ័យខ្លាចចំពោះការផ្ទុះឡើងបដិវត្តន៍ពណ៌ ដែលនាំឲ្យអាជ្ញាធររារាំងរាល់សកម្មភាពនានា ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីកម្សោយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល។
«គាត់ធ្លាប់និយាយពីការព្រួយបារម្ភរបស់គាត់ទៅលើការកើតមានលើបដិវត្តន៍ពណ៌។ អញ្ចឹងបដិវត្តន៍ពណ៌ វាកើតឡើងពីរឿងបន្តិចៗ អញ្ចឹងទៅបានជាគេខំកាលណាមានរឿងអីមួយ….គេប្រញ៉ាប់ធ្វើការហាមឃាត់បង្ក្រាបអីឲ្យហើយអញ្ចឹងទៅ»។
លោកបានប្រាប់ VOA បន្ថែមថា៖
«តាមពិត នៅក្នុងច្បាប់មែនទែន បើប្រជុំត្រឹម២០ទៅ៣០នាក់ ហើយបញ្ចាំងរឿងមួយដែលគេបានផ្សព្វផ្សាយទូទាំងពិភពលោកអស់ទៅហើយហ្នឹង វាមិនមានរឿងអីដែលត្រូវទៅហាមឃាត់ទេ។ ហើយបើថា ហាមឃាត់ក៏វាមិនមានប្រសិទ្ធភាពទេ។ រឿងអស់ហ្នឹងវាបានបែកធ្លាយទៅសាធារណជនគ្រប់ច្រកល្ហកអស់ហើយហ្នឹង»។
អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវកិច្ចអភិវឌ្ឍន៍សង្គមរូបនេះ បានបន្ថែមទៀតថា ខ្សែភាពយន្តដែលផលិតដោយបណ្តាញផ្សព្វផ្សាយ Al Jazeera ដែលមានទីតាំងនៅក្នុងប្រទេសកាតា (Qatar) ត្រូវបានចែកចាយលើបណ្តាញសង្គមអស់រយៈជាងមួយខែមកហើយ ដោយពុំមានប្រតិកម្មពីភាគីពាក់ព័ន្ធណាមួយនោះឡើយ។ ដូច្នេះ លោកយល់ឃើញថា រដ្ឋាភិបាលនឹងមិនចំណេញអ្វីពីការរារាំងលើការបញ្ចាំងខ្សែភាពយន្តឯកសារពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចស៊ើបអង្កេតទៅលើការបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី នេះឡើយ។
មន្ត្រីប៉ូលិសមួយរូប ដែលបានអះអាងថា ខ្លួនធ្វើការក្រោមបញ្ជារបស់លោក ទៀង ចន្ទសារ អធិការនគរបាលខណ្ឌឬស្សីកែវ បានការពារការបង្រ្កាបរបស់អាជ្ញាធរទៅលើយុវជនដែលដាក់បញ្ចាំងខ្សែភាពយន្តឯកសារផលិតដោយបណ្តាញផ្សព្វផ្សាយ Al Jazeera នោះ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា អាជ្ញាធរមិនបានធ្វើការឃាត់ខ្លួនក្រុមយុវជនទាំងនោះឡើយ។ លោកបន្ថែម អាជ្ញាធរគ្រាន់តែណែនាំ យុវជនទាំងនោះមិនឲ្យបង្កភាពអនាធិបតេយ្យប៉ុណ្ណោះ។
«ករណីនេះមិនមែនជាការចាប់ខ្លួន មិនមែនជាការឃាត់ខ្លួនទេ។ ក្រុមយុវជនហ្នឹងគាត់បានធ្វើការបញ្ចាំងភាពអនាធិបតេយ្យ។ អញ្ចឹងទៅ គឺអាជ្ញាធរ ហើយនិងសមត្ថកិច្ចចុះទៅធ្វើការណែនាំ ឈានដល់ការអប់រំ ហើយឲ្យវិលត្រឡប់មកមានសេរីភាពដូចធម្មតា អត់មានការឃាត់ខ្លួនអីណ៎ា ពីជម្រាបគាត់គឺអញ្ជើញឲ្យគាត់ទៅដោយស្ម័គចិត្ត»។
VOA ព្យាយាមលើកសំណួរបន្ថែម ពាក់ព័ន្ធនឹងការហាមឃាត់ការចាក់បញ្ចាំងភាពយន្តនេះ តែមន្ត្រីប៉ូលិសដែលបដិសេធមិនផ្តល់ឈ្មោះរូបនេះ បានដាក់ទូរស័ព្ទចុះ។
លោក មួង សូនី ប្រធានសមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញវ័ន្តខ្មែរ ប្រាប់ VOA ថា លោកមិនមានគោលបំណងបង្កភាពអនាធិបតេយ្យដោយការបញ្ចាំងខ្សែភាពយន្តបង្ហាញពីការបាញ់សម្លាប់លោក កែម ឡី នោះទេ។ លោកអះអាងថា អាជ្ញាធរទំនងជាព្រួយបារម្ភអំពីការខាតបង់ប្រយោជន៍នយោបាយ ដូច្នេះពួកគេខិតខំរាំងខ្ទប់មិនឲ្យមានការដាក់បញ្ចាំងភាពយន្តឯកសារខ្លីនេះ។
លោក មួង សូនី បញ្ជាក់ថា៖
«រឿងហ្នឹងបើខ្ញុំមើលទៅទិដ្ឋភាពនយោបាយច្រើនជាង។ ទីមួយគឺថា គឺគេហៅថា នយោបាយបំបិទសិទ្ធិសេរីភាពប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការបញ្ចេញមតិ។ ខ្ញុំឃើញថា រឿងនេះ វាបានកើតច្រើនមកហើយនៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាយើង ស្អីក៏ច្បាប់ៗ។ ហើយទំនង តាមពិតទៅវាអត់មានច្បាប់អីសុំឲ្យទេ វាអត់មានទេ នៅក្នុងមាត្រាណា ច្បាប់ណា វាអត់មាន ដូចខ្ញុំសួរគាត់ ក៏គាត់អត់មាននិយាយរឿងហ្នឹង គាត់អត់ឆ្លើយហ្មង។ អញ្ចឹងវាអត់ខុសច្បាប់។ អញ្ចឹងវាទាក់ទងនឹងទិដ្ឋភាពនយោបាយ»។
ក្នុងខ្សែភាពយន្តឯកសារខ្នាតខ្លីរបស់បណ្តាញផ្សព្វផ្សាយ Al Jazeera អ្នកយកព័ត៌មាននៃបណ្តាញព័ត៌មានដ៏ធំមួយនេះ បានខិតខំជីកកកាយរកអ្នកនៅពីក្រោយការបាញ់ប្រហារលោក កែម ឡី តាម រយៈការចុះសម្ភាសន៍ផ្ទាល់ភរិយារបស់លោក កែម ឡី គឺអ្នកស្រី ប៊ូ រចនា មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាល និងអ្នកស្គាល់ជនសង្ស័យជាឃាតករ ដែលអះអាងថា ឈ្មោះ ជួប សម្លាប់។
យ៉ាងណាក៏ដោយ គេមិនអាចទាញការសន្និដា្ឋនបានថា នរណាជាអ្នកនៅពីក្រោយការស្លាប់របស់លោក កែម ឡី ពីឯកសារភាពយន្តនោះទេ។ ឯកសារខ្លីនេះបានបង្ហាញការបកស្រាយផ្ទុយ គ្នារបស់ភាគីរដ្ឋាភិបាល និងភាគីជនរងគ្រោះ ក្នុងការបំភ្លឺភស្តុតាងមួយចំនួនពាក់ព័ន្ធនឹងឃាតកម្មលើលោក កែម ឡី។ ខ្សែភាពយន្តឯកសារនេះ ត្រូវគេជឿថា បានទិតៀនខ្លាំងទៅ លើការឆ្លើយតបរបស់រដ្ឋាភិបាល ចំពោះឃាតកម្មលើលោក កែម ឡី។
លោក កែម ឡី ត្រូវបានខ្មាន់កាំភ្លើងបាញ់ស្លាប់ទាំងកណ្តាលថ្ងៃ នៅក្នុងហាងទំនិញរបស់ស្ថានីយ៍ប្រេងឥន្ធនៈកាល់តិច (Caltex) ក្នុងខណ្ឌចំការមន កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៦។ ការស្លាប់របស់លោកកើតមានឡើង ក្រោយពីលោកបានផ្តល់សេចក្តីអធិប្បាយដល់អ្នកសារព័ត៌មានអំពីរបាយការណ៍របស់អង្គការ Global Witness ដែលបានទម្លាយឲ្យដឹងពីទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ក្រុមគ្រួសារលោក ហ៊ុន សែន ដោយគិតជាទឹកប្រាក់មានប្រមាណជាង២០០លានដុល្លារអាមេរិក។
ខ្សែភាពយន្តឯកសារពីរផ្សេងទៀត ដែលអាជ្ញាធរមិនពេញចិត្តក្នុងការដាក់ឲ្យបញ្ចាំងជាសាធារណៈនោះ រួមមាន រឿង«នរណាសម្លាប់ ជា វិជ្ជា?» និងរឿង «ខ្ញុំ ជា ឈុត វុទ្ធី »។ អ្នកទាំងពីរគឺជាសកម្មជនការពារសិទ្ធិកម្មករ និងការពារបរិស្ថានដែលត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់កាលពីពេលកន្លងមក។ រហូតមកដល់ពេលនេះ គ្មានឃាតករពិតប្រាកដណាមួយត្រូវបាននាំខ្លួនមកផ្តន្ទាទោសនោះទេ ពាក់ព័ន្ធនឹងការបាញ់សម្លាប់អ្នកទាំងនេះ៕
